زیتون ـ یلدا امیری
یک روز پس از آغاز دور هشتم مذاکرات وین، دیپلمات‌های بریتانیا، فرانسه، و آلمان در بیانیه‌ای وضعیت این مذاکرات را «اضطراری» توصیف و اعلام کردند که «با تشدید فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی به نقطه‌ای نزدیک می‌شویم که برجام را کاملا از معنا تهی می‌کند.» و احتمالا این مذاکرات طی چند هفته و نه چند ماه به پایان خواهدرسید. در این بیانیه آمده غنی‌سازی ۶۰ درصدی برای کشوری بدون سلاح هسته‌ای، بی‌سابقه است.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز با بیان اینکه هنوز زود است از پیشرفت مذاکرات صحبت کنیم، تاکید کرد که ایران در بهترین حالت، گفت‌وگوها را کش میدهد، از سوی دیگر، به تشدید (پیشرفت‌های) برنامه هسته‌ای خود شتاب می‌بخشد، ما خیلی واضح گفته‌ایم که این کارایی ندارد. چندروز پیش نیز جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید گفت که مذاکرات با تهران ممکن است ظرف چند هفته به پایان برسد و افزود: «پشت درهای بسته درحال گفت‌وگو درباره جدول‌های زمانی هستیم و زمان (چنین ضرب الاجلی) طولانی نیست.»
این در حالی است که محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران گفت که جمهوری اسلامی عجله‌ای برای رسیدن به توافق هسته‌ای ندارد و افزود: «ضرب‌الاجل طرف مقابل ارزشی برای ما ندارد، چرا که حتی اگر به فرض، طرف مقابل از برجام خارج شده و مکانیسم ماشه اجرا و چند قطعنامه علیه ایران احیا شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟».
پیش از این «زیتون» به نقل از منابع اختصاصی نوشته بود که در میان تیم مذاکره‌کننده مرندی بیشترین اختیارات را دارد. او فرزند علیرضا مرندی، مشاور خامنه‌ای و رییس تیم پزشکی رهبر جمهوری اسلامی است.
پیش از این «زیتون» به نقل از منابع اختصاصی نوشته بود که در میان تیم مذاکره‌کننده مرندی بیشترین اختیارات را دارد. او فرزند علیرضا مرندی، مشاور خامنه‌ای و رییس تیم پزشکی رهبر جمهوری اسلامی است.
براساس اخبار جدیدی که یک مقام سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی در اختیار «زیتون» قرار داده، از دیدگاه مقامات بلندپایه جمهوری اسلامی این دور از مذاکرات سرنوشت ساز و خطیر است. مقامات جمهوری‌اسلامی دور پیشین را جنگ راهبردها نامیده و خود را پیروز میدان می‌دانند. نشانه این پیروزی بر اساس سخنان حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه، کنار گذاشتن سند ژوئن ۲۰۲۱ (خرداد ۱۴۰۰) که حاصل شش دور مذاکرات در دولت روحانی بود و در دستور کار قرارگرفتن اسناد یکم و پانزدهم دسامبر (۱۰ و ۲۴ آذر) است.
این مقام سازمان انرژی اتمی افزود؛ بحث تحریمها در مذاکرات کنونی که مهمترین هدف جمهوری اسلامی است به بهزاد صابری انصاری، مدیرکل حقوقی وزارت خارجه محول شده‌است. صابری اکنون سرگروه رفع تحریم در تیم مذاکرات است، او شخصیت و سابقه کاری مبهمی دارد و از «خودی‌ها» به شمار می‌رود.
این مدیر ارشد در گفتگو با «زیتون» با اشاره به تعلل جمهوری‌اسلامی در مذاکرات، گفت، اگر به هر دلیلی مذاکرات با شکست مواجه شود و ایران مسئول این شکست باشد، برای مقامات اهمیتی ندارد. نظام به مرحله‌ای از پیشرفت هسته‌ای رسیده که خود را در شرایط اضطراری نمی‌بیند. او احتمال داد که نظام به زودی به نقطه گریز هسته‌ای برسد. نقطه گریز به بازه زمان لازم جهت انباشت مواد هسته‌ای برای ساخت بمب اشاره می‌کند. او افزود، بعداز آنکه محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی در مصاحبه با خبرگزاری اسپوتنیک گفت که ایران قصد ندارد غنی‌سازی بالاتر از ۶۰ درصد انجام دهد، توبیخ شد و به برخی از مدیران سازمان انرژی اتمی اعلام شد که سخنان اسلامی درست نیست.
بحث تحریمها در مذاکرات کنونی به بهزاد صابری انصاری، مدیرکل حقوقی وزارت خارجه محول شده‌است. صابری شخصیت و سابقه کاری مبهمی دارد و از «خودی‌ها» به شمار می‌رود.
این مقام سازمان انرژی اتمی ایران افزود؛ مقامات جمهوری اسلامی به دلیل اختلافات آمریکا و اسرائیل بر سر مذاکرات، منتظر اتخاذ تصمیم سیاسی در واشنگتن خصوصا درمورد تحریمها هستند. آنها اکنون نقش اروپا را مخرب ارزیابی کرده و معتقدند کشورهای اروپایی، خصوصا فرانسه مواضع اسرائیل را دنبال می‌کنند. اما جمهوری‌اسلامی خود را برنده و اروپا را بازنده می‌داند.
چرا این خبر مهم است؟
بیانیه کشورهای اروپایی عضو برجام و سخنان مقامات آمریکایی تهدیدی علنی علیه مذاکرات است، با خروج آمریکا و نقض تعهدات توسط جمهوری اسلامی اکنون جسم بی جان برجام روی دست جامعه جهانی مانده است. اینکه جمهوری اسلامی نسبت به هشدارها و تهدیدات غرب احساس نگرانی نمی‌کند و محمددمرندی نماینده خامنه ای در مذاکرات از بی‌اهمیت بودن اجرای مکانیسم ماشه سخن می‌گوید نشان میدهد؛ آیت‌الله خامنه‌ای و اطرافیان تندرو او واهمه‌ای از ارجاع سریع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت و آغاز تحریم‌های بین‌المللی ندارند و احتمالا جمهوری‌اسلامی به آستانه دستیابی به سلاح اتمی یا همان نقطه گریز هسته‌ای رسیده است.
شکست مذاکرات برای مقامات جمهوری‌اسلامی به معنای دستیابی به عنوان قدرت هسته‌ای خاورمیانه است که برای ایران نابودی اقتصاد بحرانزده کنونی را به ارمغان خواهدآورد؛ تورم و بیکاری حاصل از آن مردم ایران در فقر فرو می‌برد. اما با توجه به اینکه نظام خود را برنده مذاکرات می‌داند احتمال نرمش نسبی غرب، خصوصا آمریکا تقویت میشود. هنوز هم از نگاه بعضی ناظران اگر غرب تاحدی با خواسته‌های جمهوری اسلامی همراهی کند و نظام نیز بپذیرد که اندکی مواضع خود را تعدیل کند می‌توان به ادامه مذاکرات و حصول توافق امیدوار بود.
کمی عمیق‌تر؛ تندروی‌های بی‌انتها
پیشروی در برنامه هسته‌ای در سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ با غنی‌سازی ۲۰ درصدی به دستور آیت‌الله خامنه‌ای و تصویب «قانون اقدام راهبردی» مجلس رسمیت یافت، مقامات اروپایی در بیانیه اخیر گفته‌اند که غنی‌سازی ۶۰ درصدی برای کشوری بدون سلاح هسته‌ای، بی‌سابقه است، در حالی که ماه‌ها پیش بهروز کمالوندی گفته بود که ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی به ۲۵ کیلوگرم رسیده و «به استثنای کشورهای دارای سلاح هسته‌ای، هیچ کشوری قادر به تولید آن نیست».
حضور کلیدی افرادی چون بهزاد صابری انصاری در مذاکرات ابهام بیشتری در اهداف جمهوری‌اسلامی ایجاد می‌کند، او در سال ۱۳۸۱ از دانشگاه تهران کارشناسی ارشد گرفته و بعد از یک سال به سمت معاون دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه منصوب شده، دانشگاهی که اساتید آن همگی دکترا دارند و دیپلمات کارکشته‌ای چون ظریف در میان آنهاست.در مذاکراتی که منجر به توافق برجام شد صابری «نقطه تماس رسانه‌ای تیم هسته‌ای» معرفی شد. اما ۱۹ بهمن ۱۳۹۴ بعداز انعقاد برجام، با عنوان «نماینده ایران در کانال خرید برجام» از روحانی لوح سپاس گرفت. ۶ دی ۱۳۹۷ دفاع پرس نوشت؛ صابری دستیار عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه، مشاور وزیرخارجه شده و افزود او پیشتر عضو نمایندگی دائم کشورمان نزد دفتر سازمان ملل و سرپرست اداره دعاوی و حقوق بین‌الملل خصوصی در وزارت خارجه بوده است. ۲۳ تیر ۱۳۹۹ نیز صابری در مصاحبه با روزنامه اعتماد خود را مدیرکل حقوقی بین‌المللی وزارت امور خارجه معرفی کرد.
روزنامه گاردین در جولای ۲۰۰۷/ تیر ۱۳۸۶ نوشت که صابری به عنوان دیپلماتی ایرانی که برای وزارت خارجه کشورش کار می‌کند، در کنفرانس «ترویج صلح ازطریق گفتگو» در دانشگاه سازمان ملل در امان، پایتخت اردن همراه دانشگاهیان و روزنامه‌نگاران اسرائیلی شرکت کرده و ابایی از واردشدن به گفتگوی عمومی و شخصی با آنها نداشته و حتی دعوت به ناهار همراه سه استاد دانشگاه برجسته اسرائیلی پذیرفته است. درحالی که هرگونه ارتباط با اسرائیل جرم و جاسوسی محسوب میشود.
قرار دادن افرادی چون محمد مرندی و بهزاد صابری انصاری در راس تصمیم گیری‌های تیم مذاکره کننده در وین نشان میدهد که تندروی‌های آیت‌الله خامنه‌ای پایانی ندارد و با وجود انتصابات گسترده دو سال اخیر در مجلس و دولت انقلابی بازهم به دنبال افراط بیشتر است.
ظاهرا آیت‌الله خامنه‌ای چندان نگران مذاکرات نیست. او گمان می‌کند که یا غرب در برابر او زانو خواهد زد یا ارتباط با غرب که به معنای همکاری با جامعه جهانی قطع میشود و ایران به قدرت هسته ای خاورمیانه تبدیل خواهدشد. رهبر جمهوری اسلامی با پافشاری بر قدرت هسته‌ای شدن، ایران را به کشوری با ۸۳ میلیون جمعیت به یک «اقتصاد جنگی خودکفا» تبدیل کند.
