جاسوس‌ها چه شکلی‌اند؟

«جاسوس» قرار است به صورت مخفیانه و نامحسوس با عناوین غیرواقعی، اقدام به کسب اطلاعات، نقشه‌ها یا مدارک و اسناد مخفی و محرمانه کرده و اسرار نظامی، اقتصادی و سیاسی را تسلیم کشور دیگری کند. در نتیجه جاسوس قرار نیست در نگاه اول شناسایی شود. جاسوسان خود را به شکل همان افرادی در می‌آورند که قرار است از آن‌ها جاسوسی کنند. در نتیجه جاسوس به طور مثال شبیه فردی مثل کاترین شکدم است که حجاب کامل به سر می‌کند و سربند یا حسین می‌بندد و به راهپیمایی اربعین می‌رود.

چنانچه از شواهد پیداست برخلاف آنچه تلویزیون روی آن مانور می‌دهد، جاسوس‌ها هم ریش دارند، هم اهل هیات‌های مذهبی هستند و هم از رهبر جمهوری اسلامی دفاع می‌کنند. دو سال پیش در آستانه ماه محرم و در شهریور ۱۳۹۸ یوسف ارجونی، رئیس سازمان بسیج مداحان ایران گفت: «در اسرائیل مداحانی برای تخریب عاشورا تربیت می‌شوند که عده‌ای از آنها این روزها در کشور دستگیر شده‌اند.» دو سال پیش از آن در کانال‌های تلگرامی اخباری مبنی بر جاسوسی سه مداح معروف منتشر شد. رضا هلالی، روح‌الله بهمنی و محمدحسین حدادیان. این سه مداح به دلیل «ارتباط بَا یک زن که کارمند سفارت فرانسه در تهران» به اتهام «جاسوسی» بازداشت شدند. خبری که غلامحسین اژه‌ای، سخنگوی وقت قوه قضاییه، هم بدون ذکر نام آن را تایید کرده و گفته بود که «از جزییات پرونده اطلاعی ندارم اما پرونده در دادسرای ویژه روحانیت مطرح بوده و یکی از این افراد با قرار وثیقه آزاد شده و شاید نفر دیگر هم آزاد شده است.»

برخلاف آنچه تلویزیون روی آن مانور می‌دهد، جاسوس‌ها هم ریش دارند، هم اهل هیات‌های مذهبی هستند و هم از رهبر جمهوری اسلامی دفاع می‌کنند.

بهزاد نبوی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب در سال ۹۸ در مصاحبه‌ای با سایت الف به نفوذ جاسوسان در سطوح بالای نظام اشاره کرده و گفته بود:« در دفتر سردار نقدی دو جاسوس اسرائیل شناسایی شد که در زندان با برخی زندانیان سیاسی هم بند بودند، که یکی از آنها اعدام شد. اینها در رده‌های پایین است و من نگران رده‌های بالاتر هستم.»

به این سیاهه می‌توان افراد و داستان‌های بیشتری را اضافه کرد. از ماجرای پرحاشیه جاسوسی دختر آملی لاریجانی، تا اتهام جاسوسی معاون وزارت اطلاعات به نقل از محمود احمدی‌نژاد. حال کاترین پرز شکدم آخرین فردی‌ است که بحث و گمانه‌زنی در رابطه با جاسوسی او برای اسرائیل در رسانه‌های ایران دست به دست می‌چرخد. او در یادداشتش در وبسایت تایمز اسرائیل از فرآیند و تغییراتی که در حرف‌ها و عقایدش ایجاد کرده تا به مقامات ایرانی نزدیک شود سخن می‌گوید که بسیار به معنی‌ای که از «جاسوس» فهم می‌شود نزدیک است. او ظاهرا از طریق نادر طالب زاده به ابراهیم رئیسی نزدیک شده است و طالب زاده او را به راهپیمایی اربعین هم دعوت می‌کند.

شکدم به عنوان ستون‌نویس سایت خامنه‌ای شناخته می‌شد و با سایت‌ها و روزنامه‌های اصولگرا هم مرتبا مصاحبه می‌کرد و برایشان مطلب می‌نوشت. مشرق درباره مصاحبه خود با او نوشته بود: «شکدم روزنامه‌نگار مسلمان و شیعه شده انگلیسی است که پیش از آن بر آیین مسیحیت بود.» اما چیزی که از یادداشت شکدم برمی‌آید این است که او یک یهودی است.

کاترین شکدم از طریق نادر طالب زاده به ابراهیم رئیسی نزدیک شده و طالب زاده او را به راهپیمایی اربعین هم دعوت می‌کند.

او در یادداشتش در رابطه با دیدارش با رئیسی نوشته است: «دختری مثل من به جایی رفته بود که کمتر فرد یهودی اجازه ورود به آنجا را داشت. من به شکم هیولا رفتم. جایی که دولتش خواهان مرگ همه یهودیان و دولت اسرائیل بودند.» او همچنین از این نوشت که انتقاداتش به عنوان تحلیلگر مسائل خاورمیانه از عربستان سعودی باعث شد که ایرانیان راحت‌تر به او اعتماد کنند و او علت اصلی به ایران آمدنش را برای ایرانی‌ها فاش نکرده است.

برچسب جاسوسی

اتهام جاسوسی در جمهوری اسلامی اغلب به مخالفان و منتقدان وضع موجود که علنا از نظام انتقاد می‌کنند نسبت داده می‌شود. انگشت اتهام کیهان، فارس و دیگر رسانه‌های امنیتی همیشه به سمت گروه‌های مخالف نظام و در مرحله بعد اصلاح‌طلبان است. اتهامی که از حلقه اصلاح طلبان هم نزدیکتر آمد و در چند سال اخیر به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و حسن روحانی هم رسید. جواد کریمی قدوسی نماینده مجلس با ادعای جاسوسی خانواده حسن روحانی برای MI6 گفت: «این سرویس جاسوسی مرتب به خواهرزاده روحانی زنگ می‌زد و خط و مشی و مواضع رئیس جمهور را به خواهرزاده‌اش دیکته می‌کرد.»

محسن زنگنه، یکی دیگر از نمایندگان مخالف دولت روحانی، در نقد برجام و در دفاع از مذاکرات فعلی صحبت کرده است و مدعی شد که ۳ نفر از ۶ عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای جاسوس بودند: «در تیم مذاکره کننده قبلی افرادی سست عنصر وجود داشت که از مجموع شش نفر تیم مذاکره کننده در نهایت سه نفر از آنها جاسوس غربی ها بودند و متاسفانه شخص وزیر امور خارجه هم به آنها اعتماد کرده بود، اما در تیم مذاکره کننده فعلی افرادی قوی، با روحیه انقلابی و جهادی و مقتدر ظاهر شدند.»

علاوه بر نیروهای سیاسی، نیروهای امنیتی هم از برچسب جاسوسی برای پیش بردن اهداف‌شان استفاده می‌کنند. در پرونده روح‌الله زم هر چند در اخبار به صورت گسترده از جاسوسی او سخن گفته می‌شد اما به گفته خانواده و وکیلش هیچ جایی از پرونده او مربوط به جاسوسی برای سرویس‌های بیگانه نمی‌شد. معروف‌ترین مورد برچسب‌های جاسوسی مربوط به پرونده سعید امامی می‌شود. زمانی که فیلم بازجویی‌های نیروهای وزارت اطلاعات از همسر سعید امامی و دوستانش منتشر شد همه به چشم دیدند که بازجویان وزارت اطلاعات چگونه با شکنجه و جنگ روانی قصد دارند آن‌ها را مجبور کنند که به دروغ اعلام کنند جاسوس اسراییل هستند و به آنجا سفر کرده‌اند.

پرونده تیم ترور دانشمندان هسته‌ای هم رسوایی بزرگی از همین جنس برای وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی بود. زمانی که دستشان به جاسوسان و تیم ترور دانشمندان هسته‌ای نرسید، گروهی را بازداشت کردند و آن‌ها را وادار به اعتراف علیه خود روبروی دوربین‌های تلویزیون کردند. فقط بعضی از این افراد مانند مازیار ابراهیمی پس از طی بازجویی‌ها و شکنجه‌های فراوان توانستند جان به در ببرند، اما کسانی مانند مجید جمالی فشی اعدام شدند تا سرانجامی برای این داستان ساختگی بسازند. مصطفی احمدی روشن در ۲۱ دی ماه ۱۳۹۰، درست زمانی که نیروهای امنیتی در چند صد متری آن اتفاق در حال تفتیش خانه‌ی بهاره هدایت و امین احمدیان، فعالین دانشجویی، بودند، ترور شد.

به نظر می‌رسد که تا اوضاع بر همین منوال باشد و «نظام» نه به دنبال جاسوسان واقعی از سیستم اطلاعاتی و امنیتی خود که به دنبال سیاسی‌کاری و برچسب‌زنی از طریق این اتهام باشد، باید منتظر یادداشت‌هایی از قبیل آنچه شکدم نوشت و غافلگیری‌هایی مانند ترور محسن فخری‌زاده یا به سرقت رفتن اسناد هسته‌ای خود باشد.