تاریخچه بحران دارویی در ایران البته به آغاز رایزنی‌های قوای سه گانه کشور درباره حذف ارز ترجیحی باز می‌گردد. همزمان با قطعیت حذف ارز دولتی و جایگزینی آن با ارز نیمایی، بازار دارویی نیز آشفته شد، تا اینکه شروع فرآیند حذف ارز ۴۲۰۰ از ابتدای امسال، بازار دارو همچون کالاهای اساسی در شوک فرو رفت و بحران دارویی سر باز کرد. از گوشه و کنار بازار رسمی و غیررسمی دارو خبر می‌رسد که دارو در کل از پوشش سازمان‌های بیمه گر خارج شده است و خرید و فروش داروهای بیماران خاص و نادر و همچنین داروهای تخصصی کودکان به قیمت توافقی انجام می‌گیرد. بحران اقتصادی و تلاطم در بازار ارز اینک بخش درمان کشور را تحت تأثیر قرار داده است و مردم گرفتار در شرایطی هستند که دسترسی آنان به دارو را دشوار ساخته است. درمان تخصصی کودکان در دست انداز کمبود و گرانی دارو قرار گرفته است و به طور مثال، شهروندان که برای تهیه دارو به داروخانه‌ها مراجعه کرده‌اند می‌گویند آموکسی کلاو دیگر در دسترس نیست و نایاب شده است. کمبود برخی اقلام داروهای کودکان در بازار در حالی اعلام شده است که دیگر گزارش ‌های دریافتی از شهروندان بیانگر تداوم کمبود برخی از اقلام دارویی در داروخانه ‌های کشور است. یک هموطن طی پیامی ویدئویی عنوان می‌‌کند: «به دنبال آلودگی هوا و بروز علائم بیماری در فرزندم و در تلاش برای تهیه شربت اندانسترون به چندین داروخانه مراجعه کردم، اما موفق به تهیه این دارو نشدم.» بیماران خاص هم این روزها در معرض بحران تأمین داروهای مورد نیاز خود قرار گرفته‌اند. در حالی که به گفته دبیر انجمن حمایت از بیماران تالاسمی در حال حاضر نه تنها داروی خارجی که حتی داروهای تولید داخل نیز در دسترس این بیماران قرار ندارد، مدیرکل کنونی دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو اعلام کرده «ما به تعهدات خود در خصوص تأمین داروی بیماران تالاسمی عمل کرده ‌ایم.» اما کاهش و توقف تولید برخی داروهای داخلی را نمی‌توان پنهان کرد. همایون سامه‌یح نجف آبادی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی تأیید کرده که عدم قیمت‌گذاری مناسب دارو موجب ایجاد مشکلاتی برای کارخانجات دارویی و کاهش و توقف تولید برخی داروهای داخلی شده است. هاله حامدی ‌فر، مدیرعامل شرکت دارویی سیناژن هم درباره خطر تعطیلی شرکت ‌های دانش‌ بنیان داروسازی هشدار داده است و درخواست اصلاح فوری قیمت داروهای بیوتک و هایتک را کرده است. گرانی و کمبود دارو صدای مداحان و سخنرانان مذهبی را نیز درآورده است. حمیدرضا علیمی یکی از همین افراد است که با انتشار مطلبی در توییتر نسبت به گرانی ‌های اخیر و به ویژه افزایش قیمت دارو اعتراض کرده است. او در خصوص سطح درآمد پایین خانواده‌‌ها و معضلات آنها در تهیه دارو در پی نوسانات و قیمت بالای نرخ دلار نوشته «بسوزیم برای کسانی که درآمد آنها به تومان است، ولی برای افراد مریض، دارو را به نرخ دلار خریداری می‌‌کنند. فرق ندارد چه کسی رئیس ‌جمهور باشد؟» با مرور این اظهارنظرها و واکنش هایی که همچنین از سوی برخی نمایندگان مجلس عنوان شده می‌توان نتیجه گیری کرد تورم و گرانی در حال شکستن کمر مردم است و در حالی که قرار بود ۷ قلم کالا افزایش قیمت داشته باشد و با کالابرگ جبران شود اما در حال حاضر ۷۰۰ قلم کالای اساسی از جمله اقلام دارویی گران شده و به سختی می‌توان پاسخگوی مردم بود. ثبت کم ‌فروشی در ۴۱ درصد کالاهای اساسی مثل مواد دارویی هم این روزها خبرساز شده است. رئیس سازمان ملی استاندارد ایران اعتراف کرده که بررسی ‌های تصادفی مرکز اندازه شناسی و اوزان این سازمان حاکی از کم فروشی در ۴۱. ۳۵ درصد برندها و واحدهای بزرگ موجود در بازار است.
اما مشکلات صنعت دارویی کشور به اینجا ختم نمی‌شود و قطعی برق برای کارخانه‌های داروسازی به دردسر جدی در این روزها تبدیل شده است. حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در نامه ‌ای به وزیر نیرو بر ضرورت عدم وقفه در صنعت داروسازی متأثر از قطع برق در فصل گرما تأکید کرده و گفته شرکت توانیر برای قطع برق مراکز تولید دارو استثنائی قائل نیست و یکسان قلمداد کردن واحدهای تولید دارو با سایر واحدها و تحمیل قطع برق به آنها می‌‌تواند در نظام سلامت کشور اخلال جدی ایجاد کند. رئیس کمیته غذا و داروی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با هشدار نسبت به اینکه قطع بی ‌برنامه برق تولید دارو را با مشکل مواجه می‌کند، می‌گوید: در صنایع دارویی و واکسن، آب ‌و هوای استریل و سردخانه باید به صورت ۲۴ ساعته و دائم در گردش باشد و قابل قطع شدن نیست و استفاده از ژنراتور هم فقط برای چند ساعت مختصر جوابگو است. در واکنش به این اظهارات، اسدالله راشدی، مدیرکل امور مجلس وزارت نیرو خبر داده براساس دستور وزیر نیرو قطعی برق صنایع دارویی، تجهیزات پزشکی و سلامت ‌محور بطورکلی ممنوع است و این صنایع در صورت قطعی برق گزارش کنند تا برخورد شود. اما در حالی بیان شده «قطعی برق صنایع دارویی، تجهیزات پزشکی و سلامت محور ممنوع است» که گفته شده برق شرکت ‌های داروسازی همچنان قطع می‌شود و طبق استعلام به عمل آمده از شرکت ‌های مختلف داروسازی در زمینه قطعی برق، فاجعه و بحران ‌سازی در صنایع دارویی کشور ادامه دارد و سازمان‌های مسئول کماکان به وظایف ذاتی خود عمل نمی‌کنند!
نارضایتی‌های بازار دارو در حالی در وضعیت هشدار و در مرز بحران قرار گرفته است که گزارش‌ها حاکی است که دستور ابراهیم رییسی برای کاهش نرخ دلار تا ۲۷ هزار تومان صادر شده است. گفته می‌شود رئس جمهور اخیراً در جلسه هیأت دولت خطاب به رییس کل بانک مرکزی و مسئولان ذیربط دستور داده نرخ دلار آزاد باید سریعاً به ۲۷ هزار تومان کاهش یابد. تفویض اختیارات اخیر به رییس کل بانک مرکزی و جلسات وی با صرافان و شرکت‌های پتروشیمی در همین راستا ارزیابی می‌‌شود. همچنین در هفته‌ها و روزهای اخیر گمانه زنی هایی مطرح بوده است که بهرام عین الهی طی جلساتی که با نمایندگان مجلس در مورد «خروج دارو از پوشش بیمه‌ای و افزایش شدید قیمت دارو» داشته است، قول و قرارهایی مبنی بر ساماندهی بازار دارویی در کشور داده است تا مبادا دومین وزیر دولت سیزدهم پس از فاطمی‌ امین، وزیر صمت باشد که کارت زرد مجلس را دریافت می‌کند. وزیر بهداشت و درمان در همین حال از تداوم روند تأمین دارو با ارز ۴۲۰۰ تومانی خبر داده است و در حاشیه جلسه خود با کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفته در رابطه با کم و کیف تخصیص ارز دارو از این پس براساس روال سابق عمل خواهد شد. رییس سازمان غذا و دارو هم چالش ‌های ارزی را علت برخی کمبودهای دارویی در کشور خوانده و با بیان اینکه «حدود ۲ میلیارد دلار برای تأمین دارو و تجهیزات پزشکی در سال ۱۴۰۰ در اختیار داشتیم که این مبلغ در شش ماه اول امسال به اتمام رسید و باعث مشکلاتی در پایداری صنعت و بازار دارو در شش ماه دوم شد»، اظهار امیدواری کرده که با دخالت رییس جمهور و اختصاص ۷۰۰ میلیون دلاری که در ماه گذشته اتفاق افتاده است، بتوان به سرعت نسبت به تأمین ‌های اساسی بازار اقدام کرد.

محمدرضا محبوب فر