مقامات ایران در کنار دیگر امضا کنندگان توافق برجام و البته مقام های سابق دولت اوباما، اظهار می کردند که از خروج دولت ترامپ از برجام، شوکه و ناامید شده اند. با این حال باید پذیرفت و توجه داشت که پیشتر به آن ها هشدارهای لازم در این زمینه داده شده بود.

شاید اکنون زمان آن باشد که بار دیگر شاهد نگارش نامه ای مشابه از سوی جمهوریخواهان باشیم. در شرایط فعلی، دولت بایدن عملا در حال ارسال این سیگنال است که در اصلی ترین مرحله کارزار طولانی خود جهت احیای توافق برجام قرار دارد. در این راستا در روزهای اخیر اخباری نیز دال بر این مساله منتشر شده اند که ایران انعطاف هایی را در روند مذاکرات و در چهارچوب برخی موضوعات نشان داده است.

موضوعاتی که پیشتر مواضع ایران در قالب آن ها برای طرفِ آمریکایی کاملا غیرقابل قبول بود. در عین حال در جبهه مقابل ایرانی ها می گویند که این آمریکا است که در چهارچوب مذاکرات دست به عقب نشینی زده است. به طور کلی اینطور به نظر می رسد که هم ایران و هم آمریکا مخاطبان و جامعه داخلی خود را آماده می کنند تا از یک توافق احتمالی و قریب الوقوع میان خود خبر دهند.

احیای برجام با لغو تحریم ها علیه ایران همراه خواهد بود. مساله ای که منابع مالی گسترده ای را در اختیار ایران قرار می دهد و می تواند میلیارد ها دلار درآمدزایی را برای نظام سیاسی ایران به همراه داشته باشد. در چهارچوب توافق احتمالی، اگرچه توان هسته ای ایران تا حد زیادی محدود و کنترل خواهد شد، با این حال، ایران می تواند توانمندی های نظامی خود را به نحو قالب ملاحظه ای گسترش بخشد و به طور خاص قدرت موشکی و پهپادی‌اش را که می تواند برای رقبا و دشمنان این کشور آسیب ها و خسارات جدی ایجاد کند را هم تقویت کند.

در عین حال، جبهه مقاومت در منطقه خاورمیانه که ایران رهبری آن را برعهده دارد نیز به واسطه احیای برجام و کسب منافع قابل توجه از سوی ایران، تا حد زیادی قدرتمند تر از گذشته ظاهر خواهد شد.

با این همه، همچون اوبامایِ سال 2015، بایدن نیز نسبت به هشدارهای مکرر و دوحزبی(از جانب احزاب دموکرات و جمهوریخواه) به خود مبنی بر اینکه قانونگذاران آمریکایی قبل از حصول هرگونه توافق با ایران و لغو تحریم‌ها علیه این کشور باید مورد مشورت قرار گیرند، بی اعتنایی پیشه می کند. مقام های دولتِ کنونی آمریکا هرگونه مخالفت با احیای برجام را به دلیل اینکه تحت انگیزه های سیاسی قرار دارند و به مسائل اصولی توجهی ندارند، قویا رد کرده و می کنند.

این رویکرد همان رویکردی است که اوباما در سال 2015 در قبال نامه جمهوریخواهان آمریکایی و اعلام هشدار به خود اتخاذ کرد. در آن زمان نیز واکنشِ جمهوریخواهان شدیدا از سوی کاخ سفید و دموکرات ها محکوم شد و مورد انتقاد قرار گرفت و به طور خاص بر این مساله تاکید شد که جمهوریخواهان سعی دارند تا دولت اوباما را از دستیابی به یک پیروزی قابل توجه برای آن در حوزه سیاست خارجی محروم کنند. جو بایدن که در آن زمان معاون وقتِ رئیس جمهور آمریکا بود، نامه جمهوریخواهان را "پایین تر از شانِ نهادها و مقام های مسوول آمریکایی توصیف کرد".

تردیدی نیست که جمهوریخواهان تلاش های زیادی را جهت مسدودسازی ابتکارات و پیروزی های مختلف دولت اوباما صرف کردند، با این حال، منتقدان نامه 47 جمهوریخواه آمریکایی در دوره رئیس جمهور سابق دموکرات آمریکا به مهمترین نکته ای که مرتبط با نامه مذکور بود قویا بی اعتنایی کردند: اوباما قصد داشت آمریکا را به توافقی متعهد کند که عملا جهت پیشبرد این دستورکار، هیچ مشورت و رایزنی جدی را با نهادهای مهم قانونگذاری آمریکا (که بایدن تاکید می کرد برای آن ها احترام زیادی قائل است) انجام نداده بود.

از این رو اینطور به نظر می رسد که جو بایدن رئیس جمهور کنونی آمریکا بار دیگر در حال انجام اشتباهی مشابه است. در واقع اکنون نیز یک مرتبه دیگر جمهوریخواهان آمریکایی درخواست می کنند که کنگره آمریکا باید در مورد توافق احتمالی و قریب الوقوع با ایران نظر خود را بدهد و پس از آن رئیس جمهور آمریکا از اختیارات اجرایی خود استفاده کند. مایکل مک کال، جمهوریخواه برجسته کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در نامه ای به بایدن نوشته است که "کنگره آمریکا باید این اجازه و اختیار را داشته باشد که شرایطی را که در قالب آن ایالات متحده آمریکا به توافق برجام باز می گردد، هدفِ بازبینی و بررسی قرار دهد".

با توجه به شرایط کنونی، بعید به نظر می رسد که مک کال بتواند جو بایدن را با استدلال های خود قانع کند. جو بایدن احیای برجام را یک هدف بنیادین در عرصه سیاست خارجی برای خود تعریف کرده و در این رابطه سعی کرده ثابت قدم باشد. با این همه اگر کنگره آمریکا نتواند بایدن را از دستیابی به یک توافق با ایران منصرف سازد، در عمل می تواند موانع زیادی را برای توافق احتمالی با ایران ایجاد کند و این نکته را به احزاب اصلی آمریکایی گوشزد کند که بدون توجه به نظر کنگره، حصول توافقات مهم خارجی برای آن ها تا چه میزان سخت و پُر از چالش است. در واقع همانطور که پیشتر نیز افرادی نظیر سناتور کاتن یا میچ مک کانل گفتند، صرفا با چرخاندن یک قلم می توان یکچنین توافقی را روی هوا فرستاد و آن را تبدیل به توافقی مُرده کرد.

البته که ایران نیز به خوبی این مساله را بر حسبِ تجربه ای که داشته متوجه شده است. تهران در شرایط کنونی این محاسبه راهبردی را دارد که در صورت دستیابی به یک توافق با دولت بایدن در وضعیت کنونی، می تواند خزانه خود را با میلیاردها دلار پول در فاصله دو سال مانده تا پایان دولت بایدن پُر کند و در صورت ورود یک رئیس جمهور جمهوریخواه به کاخ سفید در سال 2024، مواضع قوی تری را در قبال آن اتخاذ کند.

با این همه باید توجه داشت که اگر جمهوریخواهان آمریکایی بتوانند در جریان انتخابات میاندوره ای کنگره آمریکا، پیروز انتخابات شوند و بار دیگر کنترل کنگره را به دست گیرند، می توانند تا حد زیادی روند لغو تحریم ها علیه ایران را کُند کنند و حتی تحریم های جدیدی را نیز علیه تهران وضع کنند.

ارسال این پیام به شرکت های خارجی که تا حد زیادی به دنبال توسعه روابط تجاری خود با ایران پس از امضای توافق با این کشور هستند، عملا شور و شوق آن ها را کاهش خواهد داد و در عین حال به دوستان آمریکا به ویژه در منطقه خاورمیانه اطمینان اندکی را می دهد که اساسا آمریکا در قالب معادله احیای برجام، آن ها را رها نکرده است.»