ویژه خبرنامه گویا
آنچه محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر ریاست جمهوری ایران تحت عنوان « دعوت ملک سلمان پادشاه سعودی از ابراهیم رئیسی برای سفر به این کشور» مطرح کرده است، در واقع دعوت سعودیها از ابراهیم رئیسی بعنوان «مهمان» برای حضور در اجلاس سران عرب در شهر ریاض میباشد که قرار است در ماه مه آینده برگزار شود. این دعوت میتواند شبیه دعوتی باشد که قطریها در اجلاس سران عرب در دوحه در سال 2007 از محمود احمدینژاد رئیس جمهور وقت ایران به عمل آوردند که با واکنش منفی برخی از کشورهای عربی مانند امارات و اردن مواجه شد.
در آن زمان، احمدینژاد سخنان امیدبخشی در رابطه با همکاریهای امنیتی و اقتصادی با کشورهای منطقه ایراد کرد که نشان از رویکرد اطمینانبخش برای بحرانهای عراق و لبنان به همراه پرونده هستهای داشت اما سالهای بعد ثابت کرد که جمهوری اسلامی به تمام آن سخنان پشت پا زده و بحرانهای منطقه با جمهوری اسلامی ابعاد جغرافیایی جدیدی پیدا کرد و با قطع یا کاهش روابط، به مراحل خطرناکی از تنش میان این کشورها و جمهوری اسلامی رسید.
علاوه براین، قرار است در اردبیهشت آینده و قبل از اجلاس سران عرب، با ابتکار دولت چین، اجلاس سران شش کشور ثروتمند عرب منطقه به همراه جمهوری اسلامی و میزبانی چین در پکن برگزار شود. اما همه این رویدادهای قابل توجه منوط به این است که قبلا سفارتخانههای دو کشور پادشاهی سعودی و جمهوری اسلامی در تهران و ریاض بازگشایی شده باشد. در این زمینه، اگرچه عبداللهیان وزیر خارجه سخن از مشخص شدن «سه محل» برای دیدار وزرای خارجه ایران و سعودی رانده است، اما هنوز دو کشور با ارسال هیئتهای کارشناسی جهت بررسی وضعیت سفارتخانهها در دو کشور و آماده کردن آنها برای بازگشایی موافقت نکردند. این هیئتهای فنی به دور از گرایشهای سیاسی دو طرف میتوانند کار خود را آغاز کنند، اما هنوز مشخص نیست چرا تا این لحظه با ارسال آنها موافقت نشده است. در این زمینه برخی معتقد هستند که کندی عمل وزارت خارجه در ارسال هیئتهای کارشناسی، به ناراحتی امیر عبداللهیان از فرآیند امور جاری برمیگردد که به جای وی، نقش شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی پر رنگ شده است. درگیری بین این دو درباره سیاست خارجی، ممکن است علامتی از درگیری عمیق دو جناح حاکم در ایران امروز است، به ویژه که سپاه پاسداران درباره رویکرد جدید جمهوری اسلامی به امور منطقه و تلاش برای گشایش روابط با سعودی، سکوت پیشه کرده است.
این وضعیت دوگانه در داخل نظام سیاسی ایران، به وضعیت داخلی حوثیها نیز سرایت کرده است. در حالیکه محمد عبدالسلام سخنگوی حوثیها ( بعنوان فردی معتدل طبق استانداردهای حوثیها شناخته میشود) از گشایش روابط میان جمهوری اسلامی و پادشاهی سعودی استقبال کرده است، محمد بخیتی عضو دفتر سیاسی حوثیها و فردی تندرو (براساس معیارهای خود حوثیها) به حساب میآید و از سعودیها بنام «دشمن» یاد میکند، گفته که « مخالفان آنها در یمن باید توبه کنند»!
بازگشت بشار اسد به اتحادیه عرب
در روزهای اخیر، بشار اسد برای بار دوم طی دو سال گذشته به امارات سفر کرد و مورد استقبال گرم مقامات اماراتی قرار گرفت. جنگندههای نیروی هوائی امارات با ورود هواپیمای حامل بشار اسد به آسمان این کشور، به استقبال آن رفتند و تا محل فرود هواپیما آن را بدرقه کردند. توپخانه تشریفاتی به احترام مهمان جدید 21 توپ شلیک کرد و همراهی «اسما اسد» همسر حاکم دمشق با وی در این سفر، یکی دیگر از مشخصههای توسعه روابط با کشور امارات است. هیچ علامتی از اینکه این مهمان تا چندی پیش نیم میلیون انسان را کشته و 13 میلیون سوری را آواره کرده است، در این استقبال دیده نمیشود. اماراتیها اکنون از سیاست « دشمنان دیروز، دوستان فردا» صحبت میکنند و محمد بن زاید حاکم امارات گفته « وقت آن فرا رسیده که سوریه به اتحادیه برگردد». قبل از این سفر و در ماه فوریه، حاکم دمشق به پادشاهی عمان سفر کرده بود و امارات و پادشاهی عمان تنها دو کشور عربی هستند که از زمان آغاز بحران سوریه در سال 2011، بشار اسد به آنها سفر کرده است. در اوائل شکلگیری بحران سوریه، برخی کشورهای عربی تلاش کردند که کرسی سوریه در اتحادیه عرب را به مخالفان بشار اسد واگذار کنند اما دیگر کشورهای عربی به رهبری الجزائر و حمایت مصر (عبدالفتاح سیسی) با این امر مخالفت کردند. اکنون و بعد از زلزله اخیر در سوریه، به نظر میرسد تلاشهای بازگشت بشار اسد به اتحادیه عرب شتاب گرفته است.
قبل از سفر اسد به امارات، در 7 فوریه گذشته، پادشاه اردن به بهانه زلزله اخیر سوریه با بشار اسد تماس تلفنی داشته و بلافاصله «ایمن صفدی» وزیر خارجه خود را به دمشق فرستاد تا با بشار اسد دیدار کند. کاری که رئیس جمهور مصر و وزیر خارجه این کشور عینا همانند همتایان اردنی خود عمل کردند. در این راستا ، پادشاهی سعودی کمکهای خود را با هماهنگی با دولت دمشق، به زلزلهزدگان سوری ارسال کرد و وزیر خارجه سعودی در کنفرانس امنیتی مونیخ در 18 فوریه گذشته اعلام کرد: « یک اتفاق نظر همگانی در جهان عرب شکل گرفته که سیاست انزوای دولت سوریه هیچ نتیجهای ندارد و برای تبلور اسلوبی مؤثر، باید با دمشق راه گفتگو را پیش بگیریم».
این موضعگیریهای جدید نشان میدهد که فضا برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، شدیدا آماده میشود و به احتمال زیاد در اجلاس آتی سران عرب در ریاض، حضور بشار اسد را شاهد خواهیم بود. این حضور به همراه مشارکت ابراهیم رئیسی به این معنی است که سران «محور مقاومت» تصمیم گرفتند در کنار « مرتجعین عرب» و « خائنان به امت اسلامی»، آنطور که در ادبیات جمهوری اسلامی به کار میرود، بنشینند و به فتق و رتق امور منطقه و جهان اسلام بپردازند.