احسان مهرابی - ایران وایر
تعطیلی رادیو بی‌بی‌سی فارسی پس از ۸۲ سال فعالیت، یک بار دیگر نقش این رادیو در انقلاب ۱۳۵۷ و رابطه مقامات جمهوری اسلامی با این رسانه را که از مشتریان ثابت آن بودند، مطرح کرده است.
گوش کردن به رادیو بی‌بی‌سی، یکی از برنامه‌های آیت‌الله «روح‌الله خمینی» و دیگر مقامات جمهوری اسلامی بوده و آنان اولین خبرهای سیاسی در روز را از این رادیو می‌گرفتند. هم‌زمان «محمدرضا پهلوی» آخرین شاه ایران هم، مشابه مقام‌های جمهوری اسلامی، بر روی این رادیو حساس بوده است.
یکی از مصاحبه‌های مشهور خمینی مدتی پیش از انقلاب بهمن ۱۳۵۷، مصاحبه با بی‌بی‌سی بود، به‌طوری که بخشی از افکار عمومی در ایران بی‌بی‌سی فارسی را در پیروزی خمینی بسیار موثر می‌دانند. با این همه، روابط حکومت آیت‌الله‌ها با بی‌بی‌سی، پس از قدرت گرفتن جمهوری اسلامی به هم خورد و همانند دوره شاه، متشنج شد.
کار سپس تا آنجا پیش رفت که شورای عالی امنیت ملی در جمهوری اسلامی در مصوبه‌ای مصاحبه مقام‌های جمهوری اسلامی با رسانه‌های فارسی زبان که در زمان آن مصوبه مهم‌ترین‌شان بی‌بی‌سی فارسی بود را، ممنوع کرد. اما جاذبه این رادیو برای مقام‌های نظام آنچنان زیاد بود که گه‌گاه، مصوبه شورای عالی امنیت را نقض، و با این رادیو مصاحبه می‌کردند.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
از جمله این مصاحبه‌ها گفت‌وگو «علی اکبر ناطق نوری» در زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ جنجال‌برانگیز شد.
در دوره «محمود احمدی‌نژاد»، مقام‌های حکومت اسلامی شدیدا به بی‌بی‌سی حمله می‌کردند اما در سالیان اخیر، منتقدان حکومت نیز از عملکرد تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی انتقاد دارند و فضا به گونه‌ای خاص شده که از یک طرف مخالفان از «آیت‌الله بی‌بی‌سی» سخن می‌گویند، اما برخی از اعضای لشکر سایبری نیز این عنوان را به نام خود فاکتور می‌زنند.
مصاحبه خمینی با بی‌بی‌سی
یکی از مصاحبه‌های مهم خمینی پیش از انقلاب ۱۳۵۷، مصاحبه با بی‌بی‌سی بود و بحث‌های زیادی درباره نقش این رادیو در انقلاب۱۳۵۷ مطرح شده است.
بر اساس روایت‌های مختلف، شاه نیز روی بی‌بی‌سی حساسیت داشت. همچنین «پرویز راجی»، آخرین سفیر شاه در لندن، به‌دلیل پخش برنامه ۲آذر۱۳۵۷ ایراد گرفته بود که بلندگوی آیت‌الله خمینی شده، و پیام او را پخش کرده؛ اما در مقابل بی‌بی‌سی از جمله در پاسخ به این انتقاد پافشاری کرد که در همان برنامه اظهارات محمدرضا شاه پهلوی نیز پوشش داده شده بود.
پس از انقلاب۱۳۵۷ اما، رسانه‌های جمهوری اسلامی تلاش کردند که بی‌بی‌سی را مخالف انقلاب معرفی کنند، اما باز به نقش آن اذعان می‌کردند. «اکبر هاشمی رفسنجانی» درباره این رادیو گفته بود «در زمان انقلاب، آن موقع آن‌ها طرفدار شاه بودند، اما خبرهایی که بی‌بی‌سی می‌داد به ضرر رژیم شاه بود و خیلی وقت‌ها این اخبار به درد ما می‌خورد.»
یکی از برنامه‌های اصلی، آیت‌الله خمینی پس از انقلاب ۱۳۵۷ در صبح و شب نیز گوش دادن به رادیو بی‌بی‌سی بود. حتی برخی از اعضای دفتر او گفته‌اند که او گاهی نماز مغرب را می‌خواند و سپس بی‌بی‌سی را گوش می‌کرد و سپس نماز عشا را می‌خواند.
گوش دادن به برنامه‌های این رادیو در برنامه دیگر مقامات جمهوری اسلامی نیز وجود داشت. «محمدعلی ابطحی»، از افراد نزدیک به بیت خمینی و رییس دفتر رییس جمهور ایران در زمان «محمد خاتمی»، گفته که با آیت‌الله «محمدرضا توسلی»، عضو دفتر آیت‌الله خمینی، قرار داشته که به جایی بروند و وقتی به خانه‌اش رفته دیده «وسط هال رادیو کوچکی را به دست‌گرفته» و « آنتنش را بالا داده» است. ابطحی نوشته است: « گفتم برویم. گفت: «لندن» تمام بشه میام.»
نقش خبر نقل شده بی‌بی‌سی در برکناری آیت‌الله منتظری
رسانه‌های حکومتی در سالیان گذشته، بارها یکی از دلایل قطعی شدن تصمیم آیت‌الله خمینی برای حذف آیت‌الله «حسینعلی منتظری» از سمت قائم مقامی را، پخش نامه او درباره اعدام‌ها از بی‌بی‌سی در نوروز ۱۳۶۸ ذکر کرده‌اند. با این حال، بر اساس خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی، این موضوع از چند هفته قبل در جریان بوده است.
درباره منبع ارسال کننده نیز طرفین یکدیگر را متهم می‌کنند. رسانه‌های حکومتی آیت‌الله خمینی، دفتر آیت‌الله منتظری را متهم می‌کنند، اما «احمد منتظری» گفته که «آن کسانی که به‌دنبال عزل آقای منتظری بودند، این نامه را به بی‌بی‌سی دادند تا امام سر موضع بیاید و فردای آن روز نامه ۶ فروردین [سال ۶۸] را با آن مضامین تند بنویسد.»
آیت‌الله منتظری نیز در مصاحبه خود با تلویزیون بی‌بی‌سی به این موضوع اشاره نکرده است. مصاحبه‌ای که پخش آن در سال ۱۳۸۸ جنجال برانگیز شد و «عماد الدین باقی»، مصاحبه‌کننده آن و برخی از دست اندرکاران این گفت‌وگو بازداشت شدند.
هاشمی رفسنجانی و خامنه‌ای، مشتریان ثابت بی‌بی‌سی
اکبر هاشمی رفسنجانی نیز در خاطرات خود به خبرهای رادیو بی‌بی‌سی اشاره کرده است. او در بخش خبرهای جنگ، گاهی درباره خبرهای پخش شده نیز اظهارنظر می‌کند، از جمله اینکه موفقیت‌های ایران در جنگ کوچک جلوه داده می‌شود. گوش کردن به رادیو بی‌بی‌سی در دوره‌های بعد نیز ادامه پیدا کرد و دخترش «فاطمه هاشمی» گفته که او در سال های آخر پس از نماز، برنامه رادیو بی‌بی‌سی که از ماهواره پخش می‌شد را گوش می‌کرد.
هاشمی رفسنجانی در مصاحبه‌ای خاطره‌ای نقل کرده بود که نشان می‌داد رادیوی بی‌بی‌سی فارسی از چه زمانی برای آیت‌الله‌ها اهمیت داشته است. او به خریدن اولین رادیو با دستور خمینی برای گوش دادن به برنامه‌های رادیو لندن اشاره کرده و گفته بود که هم بی‌بی‌سی عربی و هم فارسی، «حرفه‌ای عمل می‌کنند؛ خبرنگاران و گوینده‌های ورزیده‌ای دارند و از لحاظ جامعه‌شناسی و روابط عمومی مطلعند.»
«محمد خاتمی» نیز در دوره ریاست جمهوری خود، اخبار بی‌بی‌سی را گوش می کرده است. محمدعلی ابطحی گفته است که «صبح روز ۱۸تیر۱۳۷۸، کله سحر یکی از بچه‌های (دفتر) تحکیم (وحدت) زنگ زد که دیشب به خوابگاه حمله‌کرده‌اند. دانشجوها را لت‌و‌پار کردند. فوری زنگ زدم منزل آقای خاتمی رییس جمهور که خبرش کنم. گفت از رادیو بی‌بی‌سی شنیدم و دستوراتی دادم.»
آیت‌الله علی خامنه‌ای هم اگر چه به‌صورت مستقیم درباره گوش کردن به بی‌بی‌سی به‌ندرت به‌صورت مستقیم سخن گفته، اما به گزارش‌های آن واکنش نشان داده است. او در جریان سخنرانی‌های خود به کرات مستقیما به بی‌بی‌سی فارسی و رادیوی آن حمله کرده است.
مصاحبه‌های جنجالی با رادیو بی‌بی‌سی فارسی؛ از ناطق نوری تا خلخالی
پس از انقلاب ۱۳۵۷، برخی از مقامات جمهوری اسلامی با بی‌بی‌سی مصاحبه کرده‌اند، اما برخی از این مصاحبه‌ها در فضای داخل جنجال برانگیز شده است. «کمال خرازی»، رییس ستاد تبلیغات جنگ با عراق، اولین مقام ایرانی بود که در زمان جنگ هشت ساله با بی‌بی‌سی فارسی مصاحبه کرد.
در دومین مصاحبه یک مقام عالی‌رتبه ایرانی با بی‌بی‌سی فارسی درباره جنگ، «سعید رجایی خراسانی»، نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد، دلایل ایران برای رد قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت را تشریح کرد که ایران آن را تا تیر۱۳۶۷ نمی پذیرفت.
در دوره انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶، مصاحبه علی اکبر ناطق نوری با این رادیو و در حالی که نامزد جریان محافظه کار بود، بسیار جنجال‌برانگیز شد. یکی از مصاحبه‌های خبرساز با رادیو بی‌بی‌سی نیز مصاحبه «صادق خلخالی» درباره صدور حکم‌های اعدام‌های سال‌های اولیه پس از انقلاب بود که در رسانه های داخل نیز منعکس شد.
«علی اکبر صالحی»، زمانی که نماینده جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود و «غلامحسین نوذری»، از وزرای نفت در دولت احمدی‌نژاد هم، با رادیوی بی‌بی‌سی فارسی مصاحبه کرده بودند.
ممنوع شدن فعالیت تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی
با به وجود آمدن تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی، رابطه این رسانه با جمهوری اسلامی بدتر شد. در این دوره که هم‌زمان با ریاست‌جمهوری «محمود احمدی‌نژاد» بود، وزارت ارشاد اعلام کرد که این رسانه حق فعالیت ندارد و بی‌بی‌سی جهانی نیز حق ندارد که برای آن محتوا تهیه کند.
اعتراضات سال ۱۳۸۸ وضعیت را پیچیده کرد و نهادهای جمهوری اسلامی درباره همکاری با بی‌بی‌سی هشدار دادند و افرادی که با رسانه مصاحبه می کردند نیز بازداشت شدند.
پس از پخش مستند «خط و نشان رهبر» از بی‌بی‌سی نیز، تعدادی از مستندسازان به اتهام همکاری با این شبکه بازداشت شدند.
در سالیان گذشته بیشتر توجه‌ها به تلویزیون فارسی بوده، اما سابقه رادیوی بی‌بی‌سی غیرقابل انکار بود. در اعتراضات چند سال اخیر اما در کنار حملات جمهوری اسلامی، برخی از مخالفان حکومت با انتقاد از محتوا برنامه‌های این تلویزیون که آن را به نفع نظام حاکم بر ایران می‌دانند، به اعتراض و خشم، به این رسانه لقب «آیت‌الله بی‌بی‌سی» داده‌اند.
قضاوت‌های سال‌های اخیر درباره بی‌بی‌سی فارسی در یک فضای غبار‌آلود، محصول حمله هم‌زمان ماموران جمهوری اسلامی و مخالفان حکومت ایران به آن بوده است. در فایل صوتی لو رفته از هک خبرگزاری «فارس»، برخی از کارکنان این خبرگزاری وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌گویند که هشتگ «آیت‌الله بی‌بی‌سی» کار آنان است و با هدف لطمه زدن به اعتبار این رسانه طرحی شده است.
با این حال، «قاسم قریشی»، جانشین فرمانده بسیج می گوید که این عبارت را مخالفان جمهوری اسلامی به‌دلیل نقش آن در انقلاب ۱۳۵۷ مطرح کرده اند.
در این حال یکی دیگر از حاضران با اشاره به تاکید فرد نخست درباره ابداع این لقب از سوی «بچه‌های خودی»، می‌گوید که احتمالا برخی از نیروهای لشکر سایبری جمهوری اسلامی این موضوع را به نام خود «فاکتور کرده و پولش را گرفته‌اند.»
رادیو بی‌بی‌سی فارسی به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین رسانه‌های فارسی زبان، اینک پس از ۸۲ سال با هدف صرفه جویی در هزینه‌ها، خاموش شده است. اقدامی که با اعتراض نمایندگان مجلس عوام بریتانیا هم روبه‌رو شد، اما جلوی این تعطیلی را نگرفت.
واکنش غیرمنتظره دستگاه قضایی به یک ادعا
