ماشاءالله شمس‌الواعظین: «بر این باورم که عملکرد تعامل سایه‌ها میان ایران و اسرائیل کارآمدتر از رویارویی تنه‌هاست؛ برای اینکه هیبت قدرت دو طرف در تعامل سایه‌ها محفوظ می‌ماند و گاهی حتی این دکترین آن قدر کارآمد می‌شود که ارزشی برابر بازدارندگی اتمی پیدا می‌کند. شما وقتی رویارویی سایه‌ها را به فاز رویارویی تنه‌ها ارتقا می‌دهید در واقع توان واقعی خود را در معرض نمایش قرار می‌دهید.

در واقع شما تا وقتی که از پیروزی‌تان در رویارویی تنه‌ها اطمینان مطلق نداشته باشید نباید قلمروی رویارویی سایه‌ها را ترک کنید. با این حال باید بگویم جمهوری اسلامی اصلا مایل نبود درگیر جنگ اسرائیل و فلسطینی‌ها شود. این رویکرد جدیدی هم نبود بلکه برآمده از اصل استراتژیک پرهیز از جنگ بود که چند دهه است بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی حاکم است. به نظر من حملۀ اسرائیل به کنسولگری ایران، مساله‌ای حیثیتی برای جمهوری اسلامی شد و مهم‌تر اینکه، حملۀ مذکور اقدامی بود که با عرف دیپلماتیک سازگاری نداشت؛ چنانکه وزیر خارجۀ بریتانیا هم گفت اگر کسی به کنسولگری ما حمله می‌کرد، ما نیز واکنش نشان می‌دادیم. در واقع اقدام اسرائیل نوعی مشروعیت به واکنش جمهوری اسلامی بخشید.

غربی‌ها عمدتا از شدت واکنش جمهوری اسلامی ناراحت شدند وگرنه می‌دانستند که حملۀ نظامی به کنسولگری یک کشور نمی‌تواند بی‌پاسخ بماند. اگر واکنش ایران متناسب بود، جهان غرب کمتر اعتراض می‌کرد. به هر حال جمهوری اسلامی چنین برآوردی نداشت که جنگ غزه منتهی به درگیری نظامی مستقیم خودش با اسرائیل شود. دلیل شدت واکنش ایران، انباشت واکنش‌های محقق نشده در برابر حملات قبلی اسرائیل در طی سالیان اخیر بود. در مجموع به نظر من، در چنین شرایطی، فرقی نداشت چه کسی رئیس‌جمهور آمریکا باشد. اگر ترامپ هم رئیس‌جمهور آمریکا بود، ایران چنین واکنشی را نشان می‌داد چراکه اولا مساله حیثیتی بود، ثانیا اسرائیل فراتر از عرف دیپلماتیک عمل کرده بود، ثالثا کاسۀ صبر ایران با این اقدام اسرائیل لبریز شد. به هر حال حملۀ نظامی ایران، در بلندمدت، سطحی از بازدارندگی را برای ایران تامین کرد. یعنی ارتش اسرائیل از این به بعد دیگر تا مدت‌ها به نیروهای سپاه قدس حمله نخواهد کرد.»

اما عده‌ای هم احتمال می‌دهند این زد و خورد نظامی، دور اول درگیری مستقیم ایران و اسرائیل باشد. آیا روند وقایع در مجموع در حال حرکت به سوی یک جنگ تمام‌عیار نیست؟

ماشاءالله شمس‌الواعظین: «نه، اتفاقا من به یاد آن حرف چرچیل در کنفرانس تهران می‌افتم. آن‌جا در گفت‌وگوهای چرچیل و روزولت و استالین این سوال مطرح شد که هدف جنگ‌ها چیست؟ روزولت می‌گوید کشورگشایی هدف جنگ‌هاست. استالین می‌گوید هدف از جنگ، شکستن هیبت حریف و حوزه‌های حفاظت شدۀ او است. چرچیل عصایش را تکان می‌دهد و می‌گوید هدف جنگ‌ها برقراری صلح است. این جملۀ تاریخی، یعنی شما می‌جنگید برای برقراری صلح. اتفاقا از وقتی که اسرائیل به اصفهان حمله کرده، نحوۀ برخورد روزنامه‌ها و رهبران سیاسی ایران با اسرائیل، در مقایسه با قبل، تفاوت پیدا کرده است. این یعنی ایران هم متوجه شده است که باید اسرائیل را به عنوان یک بازیگر قدرتمند به رسمیت بشناسد؛ چراکه علاوه بر توانایی نظامی خود اسرائیل، ده کشور هم در کنارش ایستادند و به نفعش وارد صحنۀ درگیری شدند. بنابراین باید گفت این درگیری نظامی، که کشتاری هم در بر نداشت، نه در راستای وقوع جنگ بلکه در راستای ممانعت از وقوع جنگ بوده است.»