پیام‌های پزشکیان در هفت روز اول پیروزی چه بوده‌اند؟
ایران وایر - هفته اول پس از پیروزی در انتخابات برای ریيس‌جمهور جدید، آغاز دوره‌ای از چالش‌ها و مشکلات پیچیده است. در کشوری که حزب‌ها معنای چندانی ندارند، رییس‌جمهور باید با گروه‌ها و افراد مختلف رایزنی کند تا بتواند به دولت جدید سروسامان داده و موانع پیش رویش را کمتر کند. برای «مسعود پزشکیان»، رییس‌جمهور جدید ایران، این رایزنی‌ها به‌مراتب دشوارتر به نظر می‌رسد.
***
رییس‌جمهور منتخب در میانه میدان نبردی است که یک سوی آن نیروهای مختلف اصول‌گرا قرار دارند و سوی دیگرش به‌واسطه خواسته‌های نیروهای اصلاح‌طلب، پوشیده شده است. اراده‌ها و هشدارهای افراد و نهادها هم در این بین بی‌تاثیر نیست.
فشارها و تقاضاها از جناح‌های مختلف در هفته اول پیروزی برای رییس‌جمهور پیشین، «ابراهیم رئیسی»، هرگز به این اندازه نبود. مواردی که اکنون پزشکیان را تا حدی تحت فشار قرار داده که در ۲۱تیر۱۴۰۳، در جمع اعضای ناراضی ستاد انتخاباتی استان تهران اعتراف کرد: «اگرم می‌بینید گاها نیستم، دیگه گیر کردیم. یعنی الان همه می‌خواهند ما رو ببینند. نمی‌شود که همه را در یک ماه دید. اگر بخوام هم نمی‌توانم...»
رئیسی اگرچه چندین بار گفته بود که به‌صورت «مستقل» وارد رقابت انتخاباتی شده، اما او به جریان اصول‌گرا تعلق داشت و از این رو عملا نیازی به رعایت موازین اصلاح‌طلبان نداشت؛ اما پزشکیان که نماینده اصلاح‌طلبان است، چنین امکانی ندارد.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
او با مجلس و بروکراسی‌ای اصول‌گرا روبه‌روست و حتی برخی از نزدیکانش به او پیشنهاد می‌دهند که «محمد مخبر»، معاون اول رئیسی را به‌عنوان معاون اول خود نگه دارد تا بتواند دولت را برای مدتی مدیریت کند. این در‌حالی‌ست که بخش عظیمی از طرفداران پزشکیان معتقدند مخبر، نمادی از میراث دولت ناکارآمد رئیسی است. اما جالب‌تر آنکه رهبر جمهوری اسلامی از پزشکیان خواسته که راه دولت رئیسی را ادامه دهد؛ دولتی که بسیاری آن را «فشل» می‌دانند.
بخشی از فشار گروه‌های مختلف بر پزشکیان را می‌توان در مقایسه تعداد خبرهایی که درباره او و رییس‌جمهور پیشین منتشر شده، دید. در هفته اول پس از انتخاب دو رییس‌جمهور، تعداد خبرهای تولید شده درباره رئیسی کمتر از پزشکیان بود. به گزارش خبرگزاری «ایسنا»، در هفته ابتدایی انتخاب رئیسی، ۳۰۴ خبر درباره او منتشر شد، اما در همان بازه زمانی، درباره پزشکیان ۵۱۰ خبر منتشر شده است.
پزشکیان و رئیسی؛ چالش‌های یک کابینه
در هفته اول پس از انتخابات، بازار گمانه زنی برای کابینه داغ است. در اقدامی قابل توجه، پزشکیان در حکمی «محمدجواد ظریف»، وزیر خارجه اسبق ایران را به ریاست «شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم» منصوب کرد تا او و برخی چهره‌های دیگر تصمیمات به‌صورت جمعی در مورد کابینه آینده بگیرند.
پیش‌تر «محمد هاشمی»، عضو سابق مجمع تشخیص مصلحت نظام و فعال سیاسی اصلاح‌طلب، درباره چیدمان کابینه دولت چهاردهم گفته بود: «آقای پزشکیان برای چینش کابینه دولت خود دست به اقدام متفاوتی زده و پنج کار گروه تشکیل داده است.» اما این مساله‌ای نبود که مد نظر ابراهیم رئیسی در هفته اول انتخاب خود باشد. او تاکید داشت که کابینه‌اش «فراجناحی» خواهد بود. وی همچنین گفته بود «در تشکیل دولت نگاهم به انقلابی بودن، کارآمد بودن، فساد ستیز بودن و مردم‌دار بودن است.»
این در‌حالی‌ست که رویکرد پزشکیان، اختیار معیارهایی برای انتخاب افراد کابینه است. در این زمینه، از طرف ستاد او آیین‌نامه‌ای برای انتخاب اعضای کابینه نیز منتشر شده که در آن آمده بود باید ۶۰ درصد وزرا زیر ۵۰ سال باشند و همچنین ۲۰ درصد کابینه را زنان تشکیل دهند. او همچنین در نامه‌ای از نهادهای مدنی، انجمن‌های علمی، احزاب، جریان‌ها و شخصیت‌های سیاسی با گرایش‌های متفاوت درخواست کرد که پیشنهادات خود را برای انتخاب اعضای کابینه دولت چهاردهم ارائه کنند.
میراث شوم یا اسب زین شده؟
هم‌زمان با موضوع کابینه، میراث اقتصادی‌ای که دولت به ارث می‌برد نیز بحث داغ رسانه‌ها در این یک هفته بود.
«حسین شریعتمداری»، سردبیر روزنامه «کیهان» مدعی است «دولت چهاردهم درحالی سکان اداره کشور را به دست می‌گیرد که وضعیت کشور در مقایسه با شرایط اسفناکی که در مرداد۱۴۰۰ به دولت سیزدهم تحویل داده شد، تغییرات مثبت بسیار زیادی داشته است.» او وضعیت اقتصادی و سیاست خارجه ایران را مطلوب‌تر از همیشه توصیف کرده و گفت «آنچه شهید رئیسی به پزشکیان تحویل می‌دهد، اسب زین‌شده زیر پای دولت چهاردهم است.»
این اظهارنظر شریعتمداری با واکنش چهره‌های سیاسی متفاوتی همراه بود. حتی «محمد مهاجری»، اصول‌گرا می‌گوید: «هدف از مطرح کردن گزاره اسب زین‌شده، پوشاندن اتفاقاتی است که در کشور افتاده و می‌توانیم آن را نوعی فرار رو به جلو بدانیم. می‌خواهند از کارنامه ضعیف دولت سیزدهم فرار کنند.»
نگرانی عمده موجود در هفته اول پیروزی پزشکیان، از وضعیت اقتصادی‌ای بود که دولت او به ارث می‌برد. در ۱۴مرداد۱۴۰۰، زمانی که رئیسی دولت را تحویل گرفت، شرایط اقتصادی ایران به‌گونه‌ای بود که تورم نقطه‌به‌نقطه به ۴۳.۲ درصد رسیده بود. دلار با قیمتی در حدود ۲۵ هزار و ۶۰۰ تومان معامله می‌شد و طلا و سکه به ترتیب با قیمت‌های یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان و ۱۱ میلیون و ۳۶۶ هزار تومان خرید و فروش می‌شدند. همچنین، ارزش مسکن در تهران به‌طور متوسط متری ۳۰ میلیون و ۹۷۰ هزار تومان گزارش شده بود.
حال در سال ۱۴۰۳، پزشکیان وارد میدان می‌شود، در‌حالی‌که تورم نقطه‌به‌نقطه به ۳۱ درصد کاهش یافته است، اما در این مدت، بازارها تغییرات چشمگیری را تجربه کرده‌اند. قیمت طلا با افزایش ۲۴۸ درصدی، دلار با رشد ۱۳۶ درصدی و سکه با صعود ۲۹۶ درصدی روبه‌رو شده‌اند. میانگین قیمت مسکن در تهران به متری ۸۴ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان رسیده و قیمت گوشت که زمانی ۱۳۸ هزار و ۵۰۰ تومان بود، اکنون به ۶۱۸ هزار و ۷۵۵ تومان رسیده است؛ یعنی رشد حیرت‌انگیز ۳۴۶ درصدی را تجربه کرده است.
تبریک‌ها و نگرانی‌ها؛ از کشورهای غربی تا محور مقاومت
اولین چهره بین‌المللی که به رئیسی تبریک گفت، معاون اول حزب «بازهم رفاه» ترکیه بود. پس از او، «ولادیمیر پوتین»، رییس‌جمهور روسیه، تبریک خود را به رئیسی اعلام کرد. رییس‌جمهور عراق، رییس پارلمان لبنان، نخست‌وزیر پاکستان و رییس‌جمهور سوریه نیز به ترتیب با رئیسی تماس گرفته و تبریک گفتند.
در مورد پزشکیان، اولین فرد بین‌المللی که به او تبریک گفت، رییس مجلس ملی پاکستان بود. پس‌از او، وزیر خارجه ونزوئلا، رییس‌جمهور پاکستان، رییس‌جمهور آذربایجان و رییس‌جمهور سوریه نیز، به ترتیب به پزشکیان تبریک گفتند.
در‌حالی‌که تنها سه کشور غربی پیروزی ابراهیم رئیسی را تبریک گفته بودند، پیروزی پزشکیان تقریبا با سکوت کشورهای غربی مواجه شد. این خود از عمیق‌تر شدن بحران میان جمهوری اسلامی و غرب در سه سال گذشته خبر می‌دهد. به نظر می‌رسد دلیل اصلی این عدم واکنش، تردیدهای سیاسی و ژئوپلتیک، و همچنین نبود انتظار تغییر از سیاست‌ها دولت جدید است.
از سوی دیگر ریيس‌جمهور روسیه اگرچه با هر دو رییس‌جمهور به‌سرعت تماس تبریک برقرار کرده، اما او در شرایطی به پزشکیان تبریک گفت که نگرانی‌هایی از آینده روابط دو کشور جدی‌تر شده است. این نگرانی را می‌توان در دیدار ۱۴تیر کفیل ریاست‌جمهوری با پوتین مشاهده کرد. او از زبان «علی خامنه‌ای» به پوتین اطمینان داد مسائل میان دو کشور «مسائل عمیق و غیرقابل تغییری هستند و با تغییر دولت‌ها هم تغییر نخواهند کرد.» این وضعیت یکی از موانع پزشکیان در سیاست خارجی‌اش را نشان می‌دهد.
مساله دیگری که پیش روی رییس‌جمهور چهاردهم ایران قرار دارد، وضعیت او با جبهه مقاومت است. جبهه‌ای که بیش‌از‌پیش زیر آتش قرار دارد و همین موضوع باعث شده تا سایه جنگ بر روی ایران نیز گسترده شود. در این یک هفته و در موقعیت‌های مختلف، پزشکیان بر ادامه روابط با محور مقاومت تاکید کرده است.
او در پیامی خطاب به «اسماعیل هنیه» رییس دفتر سیاسی جنبش حماس، بر تداوم حمایت همه‌جانبه جمهوری اسلامی ایران از ملت مظلوم فلسطین تا تحقق کلیه آرمان‌ها و حقوق خود و همچنین آزادی قدس شریف تاکید کرد.
«حسن نصرالله»، رهبر حزب‌الله لبنان نیز به پزشکیان تبریک گفت و در پاسخ، رییس‌جمهور جدید ایران به نصرالله نوشت: «جمهوری اسلامی ایران همواره پشتیبان مقاومت مردم منطقه در مقابل رژیم نامشروع صهیونیستی بوده است. حمایت از مقاومت ریشه در سیاست‌های اصولی نظام جمهوری اسلامی ایران، آرمان‌های امام راحل و رهنمودهای مقام معظم رهبری دام‌ظله العالی داشته و با قدرت تداوم خواهد داشت.»
برخی این نامه‌نگاری را عجیب و حتی بی‌سابقه دانستند. نصرالله بعد از پیروزی رئیسی هم نامه نوشته و در آن گفته بود: «پیروزی شما آرزوهای ملت ایران و ملت‌های منطقه برای مقابله با چالش‌ها را زنده کرد. مجاهدان و آزادگان خواهان شما هستند و شما را حامی و پشتیبانی قوی در مقابله با تجاوزگران می‌دانند.» رئیسی اما پاسخی حداقل در هفته اول به او نداد، هرچند که در نشست خبری خود گفت: «سیاست جمهوری اسلامی، همان سیاستی است که امام خمینی فرمودند و در قانون اساسی ما تصریح شده، همواره حامی مظلومان خواهد بود؛ امروز فلسطین مظلوم واقع شده و جمهوری اسلامی ایران حامی فلسطین خواهد بود.»
برخلاف رئیسی که در هفته اول ریاست‌جمهوری خود به‌جز یک کنفرانس خبری، سکوت اختیار کرد، پزشکیان با مقاله‌ای تحت‌عنوان «پیام من به جهان جدید» در روزنامه «تهران تایمز»، رویکرد سیاست خارجی خود را مطرح کرد.
او با تاکید بر «ثبات سیاسی ایران» و «تحکیم روابط با همسایگان»، از ایده ایجاد «یک منطقه قوی» سخن گفت.
پزشکیان رویکرد سختگیرانه جمهوری اسلامی در قبال اسراییل را ادامه داده و این دولت را «رژیم آپارتاید» نامید و از کشورهای عرب همسایه خواست تا «توقف کشتار مردم غزه» را اولویت دهند. او همچنین از نقض تعهدات اروپا پس از خروج آمریکا از برجام انتقاد کرد و آمادگی خود را برای «گفت‌وگوهای سازنده» با اروپا اعلام نمود. مقاله او نشان‌دهنده اعتماد بالای وی به چین و روسیه است، بدون هیچ رویکرد انتقادی نسبت به این دو کشور.
رییس‌جمهور جدید و تبریک چهره‌های داخلی
کار مسعود پزشکیان در داخل دشوارتر است. در ۲۲تیر، برخی از امامان جمعه در ایران به پزشکیان، درباره ترکیب کابینه او هشدار دادند. این در‌حالی‌ست که ابراهیم رئیسی صرفا توصیه‌هایی برای دولت آینده خود دریافت کرده بود.
همچنین دیدار چهره‌های سیاسی با پزشکیان و رئیسی متفاوت است. «محمدباقر قالیباف»، رییس مجلس، پس از انتشار اخبار اولیه پیروزی رئیسی به دیدار او رفت و به او تبریک گفت، اما سرعت عمل وی در مورد پزشکیان چنین نبود و با فاصله یک روزه پس از اعلام نتایج به دیدار رفت. همان‌طور که رئیسی به قالیباف گفت: «حتما با مجلس شورای اسلامی، نمایندگان و ریاست آن و همه نخبگان و صاحبنظران، برای شکل دادن دولت جدید به منظور بازکردن گره‌های کشور تلاش خواهیم کرد»، پزشکیان نیز بر «بر همدلی و هم‌افزایی واقعی همه دستگاه‌ها در مسیر حل مشکلات مردم و پیشرفت کشور» تاکید کرد.
«علیرضا زاکانی» در سال ۱۴۰۰، زمانی که نماینده مجلس و رقیب ساختگی رئیسی در انتخابات بود، در روز شنبه پس از انتخاب رئیسی، پیام تبریک ارسال کرد، اما او در مورد پزشکیان متفاوت عمل کرد. شهردار تهران که در مناظرات انتخاباتی گفته بود نمی‌گذارد پزشکیان به ریاست‌جمهوری برسد، پس از انتخاب او با سرعت بالاتری پیام تبریک فرستاد و اعلام کرد: «با همکاری همه‌جانبه، راه خدمت به مردم عزیز را هموار نمایم.»
«امیرحسین قاضی زاده هاشمی» که در دو انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر نامزد شده، در بیانیه‌ای ضمن تبریک به رئیسی گفته بود که برنامه‌ها و رویکردهای دولت خود را در اختیار او قرار می‌دهد. اما او که معاون رئیسی هم شد، همین سخاوت را با پزشکیان نداشت و گفت: «مادامی که دولت اعتماد مردم را بزرگترین سرمایه خود بداند و برای خدمتگزاری بیشتر و بهتر به کشور بکار بندد، مدد الهی یارش خواهد بود و می‌توان شاهد تحکیم نظام مقدس جمهوری اسلامی بود.»
بسیاری در یک هفته گذشته دیدار رییس و قائم‌مقام دفتر رهبری را با پزشکیان اتفاقی مهم قلمداد کرده‌اند. این در‌حالی‌ست که این دیدارها با رئیسی نیز اتفاق افتاده بود و تنها هم‌زمان نبود. تفاوت عمده اما در دیدار این دو رییس‌جمهور با رهبر جمهوری اسلامی است. پزشکیان پس از پیروزی دیداری چند ساعته با رهبر جمهوری اسلامی داشت، دیداری که رئیسی و خامنه‌ای حداقل پس از اعلام نتایج نداشتند.
چالش‌های پیش روی پزشکیان
حمایت‌ها و تبریک‌های داخلی به مسعود پزشکیان، نمایانگر وجود اختلافات عمیق در جامعه سیاسی ایران است. این نشان می‌دهد که پزشکیان با چالش‌های قابل‌توجهی از سوی بخشی از بدنه مستقر نظام مواجه خواهد بود. یکی از مشکلات بزرگ او، جلب حمایت کسانی است که در انتخابات شرکت نکرده‌اند.
در هفته اول ریاست‌جمهوری پزشکیان، چالش‌های سیاسی و اقتصادی بسیاری برجسته شد. او با فشارهای شدید از سوی جناح‌های مختلف سیاسی، از اصول‌گرایان تا اصلاح‌طلبان روبه‌رو است که می‌تواند دولت او را شکننده کند. علاوه‌بر این، تلاش او برای تشکیل کابینه با شیوه‌هایی نوآورانه، احتمالا با موانع ساختاری مانند مداخلات نهاد رهبری و مخالفت‌های مجلس مواجه خواهد شد که ممکن است این اقدامات را بی‌اثر کند.
در حوزه اقتصادی، پزشکیان دولتی را تحویل گرفته که با تورم ۳۱ درصدی و افزایش چشمگیر قیمت‌ها در بازارهای مختلف مواجه است. قیمت طلا، دلار، سکه و مسکن به طور قابل‌توجهی افزایش یافته و وضعیت اقتصادی پیچیده‌ای به وجود آمده است.
در حوزه سیاست خارجی، در این یک هفته پیامی جز ادامه وضع موجود از مسعود پزشکیان مخابره نشد. کشورهایی که به پزشکیان تبریک گفتند و عدم دریافت نشانه ویژه‌ای از سوی غرب، نشان‌دهنده ادامه چالش‌ها در روابط جمهوری اسلامی با غرب در دوره پزشکیان است، مگر آنکه او به نمایندگی از علی خامنه‌ای،آماده دادن برخی امتیازات شود. در عوض توجه او به کشورهای منطقه و به‌ویژه چین و روسیه است، رویکردی که پیش از وی، ابراهیم رئیسی نیز داشت.
