در تاریخ معاصر ایران، یکی از مهم‌ترین جدال‌های فکری و سیاسی، تقابل میان جمهوری‌خواهی و پادشاهی‌خواهی بوده است. این دو جریان، هر یک با پیشینه و شعارهای متفاوت، چشم‌اندازهای متمایزی برای آینده ایران ارائه داده‌اند.
تجربه تاریخی، به‌ویژه در بستر اجتماعی و سیاسی ایران، نشان می‌دهد که جمهوری‌خواهی، عمدتاً به دلیل فقدان برنامه‌ریزی عملیاتی, شعار زدگی و قبیله گرایی ، به مدلی ناکارآمد و پرچالش بدل شده است. در مقابل، پادشاهی‌خواهی با تکیه بر دستاوردهای ملموس دوران پهلوی، همچنان به‌عنوان الگویی پایدار و کارآمد برای بازگشت ایران به مسیر توسعه و ثبات شناخته می‌شود.
جمهوری‌خواهی, که همواره بر نقد وضعیت موجود متمرکز بوده تا ارائه یک راهکار مشخص برای آینده, از یک سو در فقدان مدل عملی حکمرانی و از سوی دیگر در ناتوانی در هماهنگی میان گروههای مختلف خود گرفتار مانده است. این جریان, بجای پیش کشیدن راه حل های عملی، گرفتار ایده‌آل‌گرایی و مفاهیم انتزاعی مانند «تمرکززدایی» یا «حکومت شورایی» است. مفاهیمی که به ظاهر جذاب به نظر می آیند, اما در کشوری با تنوع قومی و مذهبی گسترده مانند ایران، عملا غیرقابل اجرا بوده و پرداختن به آن, نتیجه ای بجز هرج‌ومرج و حتی تجزیه کشور نخواهد داشت.
جنبه منفی دیگر جمهوری خواهی, بحران رهبری می باشد. در این جریان فکری, نه آن چهره های شاخص درون احزاب و گروههای واقع در اپوزیسیون خارج از کشور و نه آن چهره های شاخصی که از درون جمهوری اسلامی سر برمی آورند, هیچکدام هرگز قادر به جلب اعتماد عمومی نبوده اند. دسته اول, به دلیل عدم نقد پیشینه سیاسی خود از یکطرف و شعار زدگی و قومگرایی و ناتوانی در درک واقعیت‌های پیچیده بافت اجتماعی ایران از طرف دیگر و دسته دوم به دلیل سوابق سیاسی خود در درون جمهوری اسلامی!
ایران امروز, بیش از هر زمان دیگری به یک مدل حکمرانی کارآمد، با ثبات و توسعه‌محور نیاز دارد. پادشاهی خواهی، به‌ویژه در چارچوب پادشاهی مشروطه, که بر پایه یک تجربه تاریخی و دستاوردهای ملموس آن استوار است, با تکیه بر تجربه موفق دوران پهلوی و بازتعریف آن در چارچوب نیازهای امروز، قادر به ارائه الگویی است که هم واقع‌بینانه و هم قابل‌اجرا برای ایران آینده خواهد بود.
دوران درخشان پهلوی نشان داد که یک نظام متمرکز و مدرن چگونه می‌تواند در زمانی کوتاه و با تکیه بر شناخت ایران, کشور را از وضعیت عقب‌ماندگی به آستانه توسعه برساند. این دوران, علیرغم تمام محدودیت‌ها و پیچیدگی‌های خود, تنها الگوی موفق تجربه شده ای است که استفاده از آن می تواند ایران را در مسیری روشن به توسعه و پیشرفت برساند.
راه برون رفت ایران از بحران و ورطه پر مخاطره کنونی همان است که رضاشاه بزرگ ترسیم و پایه گذاری کرد و توسط شاه که اعتقاد قلبی به لیبرال دمکراسی داشت, ادامه یافت. با چنین اعتقادی بود که شاه توانست در یک مسیر متوازن, کشور را سامان داده و آنرا علیرغم همه کارشکنی ها, در ریل ترقی قرار دهد.
دستاوردهای دو پادشاه پهلوی, از جمله اقدامات درخشان آنان در توسعه زیرساخت ها, گسترش نظام آموزشی, تقویت هویت ملی و مقابله با تهدیدات تجزیه طلبانه, نقشه راه آزموده شده ای است که استفاده از آن, ما را به آینده پر سعادت ملت بزرگ ایران خواهد رساند.
برخلاف برخی تصورات، پادشاهی مشروطه, نه تنها در تضاد با دمکراسی نیست، بلکه می‌تواند پایه‌ای برای تقویت آن باشد. این مدل حکومتی، با تکیه بر قانون اساسی مشروطه و تلفیق آن با مقتضیات دنیای مدرن, یگانه راه حل عملی برای چالش های کنونی ایران می باشد و می تواند ثبات و تمامیت ارضی کشور را تضمین نموده و مشارکت سیاسی و نقش مردم در حکمرانی را تقویت کند.
در دوران محمد رضا شاه پهلوی، ایران به یک بازیگر کلیدی در منطقه تبدیل شد که روابطی دوستانه با جهان داشت. این موقعیت نه تنها بر قدرت منطقه‌ای ایران افزود، بلکه در تعامل سازنده با جهان, بستر مناسبی را برای توسعه اقتصادی و اجتماعی ایجاد کرد.
شرایط بغایت حساس امروز ایران ایجاب می کند دو دوره پهلوی و پادشاهان بزرگ آن, از نو شناخته شوند. مسئولیت این امر به دوش نیروهای ملی و ایرانگراست تا به دور از هیاهو و تبلیغات مسموم دشمنان این آب و خاک, شخصیت ملی و دستاوردهای این دو پادشاه میهن پرست را مورد بررسی و شناخت جدید قرار دهند. تدقیق و بازبینی دستاوردهای بزرگ دوران پهلوی, راه های عملی موفق و تضمین شده ای را در جهت رفاه و سعادت ایران آینده در مقابل ما خواهد گذاشت.
نتیجه
در حالی که جمهوری‌خواهی در تئوری‌ها و شعارهای کلیشه‌ای گرفتار مانده است، پادشاهی‌خواهی بر پایه تجربه و دستاوردهای دو پادشاه پهلوی، همچنان یک راه‌حل منطقی برای برون‌رفت از بحران‌های کنونی می باشد.
بازگشت به مدل پادشاهی مشروطه, بیشترین تطابق را با ایرانی باثبات و توسعه محور خواهد داشت. این نه یک بازگشت به گذشته، بلکه بهره‌گیری از تجربه‌ای موفق برای ساختن آینده روشن میهنمان می باشد.
- بهروز فتحعلی -
