مراسم ختم در يكى از تالارهای شاهین شهر اصفهان

به جای مسجد، تالار گرفتن

و به جای مداح و روحانی، ارکستر آوردن

علی‌صاحب‌الحواشی - وقتی دین از میدان تخیلاتِ زیست‌جهانی مردم بیرون می‌رود، معنای "مرگ" هم عاری از تصوراتی چون رفتن به ملاء‌اعلی یا آمدن نکیر و منکر، یا فشار قبر، یا پل‌صراط، یا روز داوری و بهشت‌وجهنم می‌شود.

آنگاه مردم درباره عزیزان از دست داده خود "تصوری از طوردیگر بودن" نمی‌کنند تا برای ایشان "حمد و سوره" بخوانند، نماز و ختم‌قرآن و خیرات "هدیه‌کنند". حالا دیگر "زیارت‌قبور" چندان معنایی ندارد، شاید مگر تجدید خاطره‌ای از فرد درگذشته.

نشانه‌شناسیِ تحولات زیست‌جهانی در ذهنیات مردم ایران، همین دست "نوپدید"هاست.

"ایمان" باور نیست، واردشدن به، یا زاده‌شدن و تلقین‌گشتن با آفاقی از تصورات ویژه هستی‌شناحتی است. سازه "ایمان" بر استخوان‌بندی "امید و تمنا" ایستاده است؛ پوشش روی آن، هستی‌شناسیِ مخلوط با ناخودآگاهی است.
آن "امید و تمنای" ایرانیان در این نیم‌قرن اخیر فرسود تا سازه هستی‌شناختی دین آنان نیز درپی‌اش فروریخت!