عادل بکوان، جامعهشناس عراقی و مدیر مرکز تحقیقات فرانسه دربارۀ عراق، در مصاحبهای با روزنامۀ لوموند گفته است که در نتیجۀ سلطۀ جمهوری اسلامی ایران، عراق سریعاً در حال تلاشی و تجزیه است
ناصر اعتمادی - رادیو بین المللی فرانسه
مشخصات یا عوامل این تلاشی به گفتۀ پژوهشگر عراقی، فروپاشی دولت مرکزی، قدرتگیری گروههای شبهنظامی و سلطۀ فزایندۀ جمهوری اسلامی ایران بر عراق است.
عادل بکوان تصریح کرده است که شیرازههای قدرت مرکزی در عراق فروپاشیدهاند، زیرا قدرت سیاسی در این کشور اسیر احزاب و گروههای شبهنظامی مذهبی است، در حالی که فساد نیز کل دستگاه دولتی، خدمات عمومی، ارتش و پلیس را فراگرفته است. به گفتۀ پژوهشگر عراقی نظام سیاسی که در پی اشغال عراق توسط ارتش آمریکا در سال ٢٠٠٣ شکل گرفت ناتوان از تأمین اتحاد ملی بوده است.
به گفتۀ عادل بکوان بانفوذترین عامل در تغییر نظام سیاسی عراق بدون شک جمهوری اسلامی ایران است. او گفته است که پس از اشغال عراق در سال ٢٠٠٣، حکومت اسلامی ایران با اتکاء به شبکههای مذهبی، اقتصادی، امنیتی و سیاسی راهبرد منظم نفوذ و استقرار در ساختار دولت عراق را به کار بست. این راهبرد به گفتۀ پژوهشگر عراقی بر سازوکاری دوگانه استوار بوده است : از یک طرف، حمایت از طیف بسیار گستردهای از شبه نظامیان شیعه که اغلب همانند حشدالشعبی در نهادهای رسمی دولت ادغام شدهاند؛ و از طرف دیگر کنترل چرخۀ اقتصادی عراق (از طریق بانکها، گمرکات، قراردادهای دولتی) به یاری متحدان محلی تهران.
👈مطالب بیشتر در سایت رادیو بین المللی فرانسه
بکوان یادآوری کرده است که پس از هزیمت بشار اسد، حزب الله و حوثیهای یمن در اثر حملات اسرائیل، عراق تنها پایگاهی است که برای رژیم ایران باقی مانده است و اسرائیل نیز به دلیل درخواستهای مکرر دولت بغداد و فشار آمریکا از بمباران نیروهای نیابتی ایران در عراق خودداری کرده است. به گفتۀ پژوهشگر عراقی، ایران و عراق هزار و پانصد کیلومتر مرز مشترک دارند و جمهوری اسلامی هم اکنون از هشتاد گروه شبه نظامی (شامل ٢٣٥ هزار رزمجوی مسلح) در داخل خاک عراق برخوردار است. به واسطۀ این نیروها، به گفتۀ عادل بکوان، رژیم ایران همانند یک قدرت نئوامپریالیستی در عراق عمل میکند و قادر است بدون اشغال این کشور سلطۀ خود را بر آن اعمال کند.
پژوهشگر عراقی یادآوری میکند که جنبشهای اعتراضی در عراق، به ویژه جنبشهای سالهای ٢٠۱٩ و ٢٠٢۱ کوشیدند در مقابله با این سلطه و همچنین فساد، قومی شدن ساختار قدرت و دخالت قدرتهای خارجی در امور عراق اصلاحات ساختاری را به نظام سیاسی این کشور تحمیل کنند. اما، این اعتراضها اغلب به وسیلۀ شبه نظامیان وابسته به رژیم ایران با خشونت سرکوب شدند. عادل بکوان سپس افزوده است که در هر دورۀ انتخاباتی، نامزدهای مستقل یا از شرکت در انتخابات حذف می شوند یا در نظام بسته سیاسی جذب میگردند. به گفتۀ بکوان رژیم ایران مراقب است که در هر حال مناسبات قومی-مذهبی قدرت و حضور شبه نظامیان وابسته به تهران در دولت عراق به هم نخورند.
به همین خاطر به گفتۀ عادل بکوان عراق دیگر یک دولت مستقل نیست و حاکمیت ملی این کشور از اساس زیر سئوال رفته است. به گفتۀ او کلیه تصمیمهای مهم سیاست داخلی و خارجی عراق بر اساس منافع رژیم ایران اتخاذ میشود. ارتش منظم عراق تضعیف شده و تلاش برای اصلاح یا تمرکز دوبارۀ قدرت با مانع شبکههای وابسته به رژیم ایران روبرو است.
به گفتۀ بکوان نفوذ ایالات متحد آمریکا برغم حضور نظامیاش در عراق، در قیاس با نفوذ سیاسی-ایدئولوژیک رژیم ایران کم اثر شده است. پژوهشگر عراقی از این ملاحظات نتیجه گرفته است که عراق به مثابه دولت-ملت در نتیجۀ فروپاشی نهادهای درونی خود و همچنین سلطۀ متُدیک ایران بر ساختارهای قدرت در بغداد، وارد روند تجزیه شتابان شده است. این وضعیت به گفتۀ بکوان نوعی ثبات مقتدرانه را در اثر سلطۀ خارجی ایجاد کرده که در آن هر گونه تلاش برای اصلاح امور بلافاصله خنثی میشود. با این حال، این وضع به گفتۀ بکوان پایدار نیست. به گفتۀ او پایگاه اجتماعی شیعیان عراق بیش از پیش علیه سلطۀ جمهوری اسلامی رادیکال شده است.