موانع خیزش مردمی گسترده

علیرغم اعتراضات پراکنده، چند عامل اصلی مانع از شکل‌گیری یک قیام فراگیر شده است:

• سرکوب هوشمندانه و مستمر امنیتی و اطلاعاتی
• فقدان اعتماد به اپوزیسیون و تردید نسبت به امکان جایگزینی بهتر
• پراکندگی و اختلافات طبقاتی، مذهبی و قومی در جامعه
• ترس از تبدیل شدن ایران به کشوری مشابه سوریه یا لیبی
• تبلیغات گسترده نظام درباره پیامدهای ناامن پس از تغییر
• خستگی، بی‌انگیزگی و ناامیدی نسلی که در شرایط دشوار پرورش یافته است

شروط لازم برای بازگشت مردم به خیابان‌ها

برای آنکه مردم بتوانند مجدداً و با نیرویی پایدار به خیابان‌ها بازگردند، باید شرایط زیر مهیا شود:

• تشدید بحران‌های اقتصادی و اجتماعی که زندگی روزمره را غیرقابل تحمل کند
• بروز رخدادهای نمادینی که همبستگی و انگیزه عمومی را تقویت کند
• ظهور رهبری و گفتمان قابل اعتماد، توانمند و فراگیر که بتواند وحدت عمل ایجاد کند
• حمایت سازمان‌یافته داخلی و خارجی از جنبش‌های مدنی و اعتصابات سراسری
• ایجاد همبستگی میان اقشار مختلف اجتماعی اعم از کارگران، طبقه متوسط، اقلیت‌های مذهبی و گروه‌های سکولار
• تضمین امکان گذار مسالمت‌آمیز و جلوگیری از خشونت و هرج و مرج پس از تغییر

چشم‌انداز مطلوب برای ایران آینده

سناریوی مطلوب، انتقال آرام و مرحله‌ای از جمهوری اسلامی به نظامی جمهوری‌خواه، سکولار، دموکراتیک و مردم‌سالار است.

در این مسیر:

• باید تمامیت ارضی حفظ شود و از تجزیه یا جنگ داخلی جلوگیری شود.
• دولت موقتی تکنوکرات و بی‌طرف شکل گیرد که زمینه‌ساز انتخابات آزاد و شفاف باشد.
• اعتماد عمومی به نهادهای دولتی و حقوقی بازسازی شود.
• روند عدالت انتقالی بدون انتقام‌جویی، بر مبنای واقعیت‌نگری و آشتی ملی اجرا شود.

نقش و ضرورت توافق قدرت‌های جهانی در تغییر رژیم ایران

متأسفانه، تحولات سیاسی در ایران تنها به اراده و خواست مردم این کشور محدود نمی‌شود و بدون اجماع نسبی قدرت‌های جهانی، تغییر رژیم عملاً دشوار و شاید ناممکن خواهد بود. کشورهای کلیدی مانند ایالات متحده، روسیه، چین و اتحادیه اروپا باید به این باور مشترک برسند که ادامه حکومت فعلی نه تنها برای ثبات منطقه زیان‌آور است بلکه امکان حضور این رژیم در توافقات منطقه‌ای و بین‌المللی مانند طرح «مارشال خاورمیانه» وجود ندارد.

دونالد ترامپ و دیگر رهبران آمریکا باید به این نتیجه برسند که هیچ راهی برای گنجاندن رژیم کنونی ایران در معاهدات صلح و همکاری‌های منطقه‌ای وجود ندارد و بنابراین، حمایت ضمنی یا صریح از تغییر ساختار سیاسی ایران ضروری است. از سوی دیگر، اتحادیه اروپا باید مکانیزم «ماشه» را فعال سازد تا تحریم‌ها به‌عنوان ابزار فشار موثر باقی بمانند و از تساهل با حکومت فعلی جلوگیری شود.

روسیه و چین، که در سال‌های گذشته از رژیم ایران حمایت کرده‌اند، باید ارزیابی واقع‌بینانه‌تری از منافع خود داشته باشند و درک کنند که حفظ وضعیت موجود ممکن است در بلندمدت به ضرر منافع اقتصادی و ژئوپولیتیکی آن‌ها باشد. توافق آن‌ها بر سر تغییر حکومت، می‌تواند گام مهمی در تسهیل روند گذار مسالمت‌آمیز و بازسازی روابط منطقه‌ای باشد.

بدون چنین اجماعی میان قدرت‌های جهانی، فشارها و تلاش‌های داخلی ممکن است ناکافی بماند و مسیر ایران به سمت تغییر دموکراتیک به‌شدت پیچیده و پرخطر شود.

نتیجه‌گیری

ایران در پیچ تاریخی حساس و سرنوشت‌سازی قرار دارد. تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که بدون رهبری منسجم، ایجاد اعتماد و شرایط مناسب اجتماعی و اقتصادی، انقلاب‌ها یا منجر به بازگشت استبداد می‌شوند یا به بحران و تجزیه می‌انجامند. تنها با برنامه‌ریزی دقیق، اتحاد مردم و حمایت از اصلاحات مسالمت‌آمیز، می‌توان ایران را به سمت آینده‌ای بهتر هدایت کرد.

.