5 - فمینیسم:

در تراژدی‌های ائوریپیدس ( Euripides ) ، تئا‌تر نویس یونانی قرن 5 قبل از میلاد، نیر می‌توان تفاوت بین فرهنگ‌ غرب و شرق را مشاهده کرد. ائوریپیدس در تراژدی مدئا (Medea ) یک بحران زناشویی را به نمایش می‌گذارد. یاسون، شوهر مدئا، تصمیم می‌گیرد از همسر خود، از مدئا، جدا شود و با یک زن جوان‌تر که دختر پادشاه هم بود ازدواج کند. به نقل از ائوریپیدس مدئا قبل از ازدواج یکبار زندگی یاسون را از مرگ نجات داده بود و با وجود مخالفت خانواده خود با او ازدواج می‌کند. پس از ازدواج مدئا از خانواده طرد می‌شود.

حال می‌بایست مدئا، با وحود اینکه فداکاری زیادی برای شوهرش کرده بود، منرل و فرزندان خود را ترک کند. مسائل اخلاقی در این ترادژی که با بیرون کردن مدئا از خانه برای تماشاگران مطرح می‌شوند فقط در جامعه ی که در آن‌ سنت تک همسری رایج هستند پیش می‌آیند. اینگونه مسائل اخلاقی را شرق، به علت عادی بودن تعداد زوجات، نمی‌شناسد. در جامعه شرقی شوهر می‌تواند، بدون ترک زن اول و بدون اینکه با یک مسئله اخلاقی روبرو شود، زن دوم را نیز به خانه بیآورد. در این نمایشنامه که برای اولین بار در سال 431 ( قبل از میلاد ) به صحنه آمد مدئا به وابستگی‌های یک طرفه زن به شوهر در زندگی زناشویی اعتراض دارد. مدئا در بخشی از این نمایشنامه ادعا می‌کند که زن در خانواده شرایط سخت تری را باید تحمل کند تا مرد و حتا امکان مرگ هنگام زایمان برای زن به مراتب بیشتر است تا امکان کشته همسر در جبهه جنگ.

بین سال 431 ( قبل از میلاد ) که برای اولین بار تراژدی مدئا به نمایش گذاشته شد تا اواخر قرن 19 که جنبش‌های فمینیستی در اروپا شکل گرفتند یک چنین اعتراضی، مانند اعتراض قهرمان تراژدی ائوریپیدس (مدئا ) به وابستگی یک جانبه زن به مرد، در زندگی زناشویی شنیده نشده بود.

6 - نسبی گرایی

یکی از اصول سیاست دولت‌های اروپایی پذیرفتن استنباط‌ها ( ارزش‌ها - ایدئولوژی‌ها ) و نظریات مختلف شهروندان است. بر طبق قانون اساسی این دولت‌ها هیچ شهروندی نباید به خاطر اعتقاد داشتن به یک مذهب، یا قبول کردن یک مرام و مسلک مورد تبعیض قرار گیرد. نگرش ( سیستم ارزشی ) دولت‌های غربی به ارزش‌ها و اعتقادات شهروندان نسبی است. در این جوامع هیچ ارزشی بر‌تر از ارزش دیگر نیست و ارزش‌های مختلف در کنار یک دیگر همزیستی می‌کنند. دولت‌های غربی در مقابل ارزش‌ها موجود در جامعه بی‌طرف هستند. کشف و پذیرفتن ارزش‌های مورد قبول انسان‌ها و آنهم به طور نسبی ( نسبی گرایی ) یک دستاورد یونانی است. پلاتون برای اولین بار در گفتمان‌های خود ( پروتاگوراس، گرگیاس ) به نسبی گریان که فیلسوف آن‌ها را سوفسطاییان یا سفسطه گریان Sophisma ) ) می‌نامد اشاره می‌کند. پلاتون نظر انتقاد آمیز به سوفسطاییان داشت و معتقد بود که پیروان این نگرش ( این مکتب ) فیلسوف نیستند.

برخلاف پلاتون و ارسطو سوفسطاییان در پی دست یافتن به ارزش‌های مطلق نبودند. برای کارل پوپر سوفسطاییان روشنگران زمان خود بودند و پلاتون یک تمامیت خواه. پروتاگوراس پایه گذار روش مخالف و موافق بودن شهروندان با یک نظریه در گفتمان‌ها است که ما امروز در بیشتر مناقشه‌ها و بحث‌ها در رسانه‌های گروهی شاهد آن هستیم (برنامه های Pro و Contra در تلویزیون). نسبی گرایی پروتاگوراس در همین روش مخالف و موافق به خوبی مشاهده می‌شود که حتا در باره خدا نیز صدق می‌کند: پروتاگوراس به بودن، یا نبودن خدا شک داشت. همین برداشت از بودن یا نبودن خدا باعث شد که پروتاکوراس اعلام کند که " معیار تمام قضیه‌هاو موضوعات انسان است". به این ترتیب، به نظر پروتاگوراس، شهروندان خود باید تصمیم بگیرند و نه خدایان که چه قوانینی در جامعه به اجراء درآیند.

7 - نقاشی های برهنه دوره رنسانس:

همچنین نقاشان دوران رنسانس نیز با برداشت از تندیس های یونانی دوران باستان اندام برهنه مدل‌های خود را نقاشی کردند. کلیسا نتوانست، یا نخواست نقاشان را از نقاشی پیکر‌های برهنه منع کند.

فرقه معتزله:

به گفته تاریخ نویسان گروه معتزله اوائل قرن 8 در عراق، در دوران عبدالملک مروان، شکل گرفت و پدیدار شد. معتزله اولین و آخرین فرقه در اسلام اهل سنت بود که به اصالت عقل، به‌ویژه در تفسیر دین، تأکید داشتند و بر این باور بودند که در صورت اختلاف بین عقل و حدیث، عقل مقدم است. این قرقه دین را به مجموعه‌ی از مسائل عقلی و براهین منطقی تبدیل نمود. در حقیقت پیدایش معتزله محصول تحول تاریخی اصول فکری نشات گرفته از بینش عقلی ناب نسبت به متون دینی است و چنین دیدگاهی نتیجه تأثیرپذیری از فلسفه‌ یونانی بود.

معتزله نتوانستند نظریات فلسفی و منطقی خود را اشاعه دهند و با مخالفت مفسران اسلام سنتی روبرو شدند. گفتمان (مجادله ) فلسفی، دینی بین معتزله و مخالفان این گروه تا قرن 11 ادامه داشت. در این قرن امام غزالی با نظریات فلسفه اسلامی خود معترله را از صحنه گفتمان های فلسفی - دینی خارج کرد.

امام غزالی

غزالی از آن دسته متفکرانی بود که به دوری مسلمانان از خردگرایی و نفی فلسفه تأثیر بسیاری گذاشت. او هرچند با ماهیت فلسفه مشکلی نداشت، اما معتقد بود که فلسفه به ایمان مسلمانان آسیب می رساند. غزالی همچنین بر این باور بود که با کمک فلسفه نمی توان به حقیقت دست یافت و با متهم کردن ابن سینا و فارابی به اقتباس از فلسفه بت‌پرستانه ارسطویی و پلاتونی ایمان اسلامی را فاسد کرده‌اند. برای غزالی ابن سینا و فارابی کافر بودند.

بعد از امام غزالی و رد فلسفه یونان (به خصوص متافیزیک ) مسلمانان توان خردگرایی و منطقی فکر کردن خود را از دست دادند.

مسعود امیرخلیلی