برای روشن‌تر شدن چرخه‌ی سرکوب کافی است به دو رویداد تاریخی نگاه کنیم. در فروردین ۱۳۵۴، بیژ‌ن جزنی و هشت زندانی سیاسی دیگر که در دادگاه به حبس محکوم شده بودند، توسط ساواک به تپه‌های اوین برده و تیرباران شدند. این اقدام، نقض آشکار قانون و حقوق انسانی بود. اما نباید فراموش کرد که همین سرکوب‌ها و همین تاریکی‌ها، بذرهای نارضایتی و استعداد انقلابی را در جامعه کاشتند. سال‌ها بعد، در تابستان ۱۳۶۷، هزاران زندانی سیاسی که دوران محکومیت خود را می‌گذراندند، به دستور خمینی و با حکم «سر موضع بودن» دسته‌جمعی اعدام شدند. این کشتار نه حادثه‌ای محدود، بلکه یک پاکسازی سیاسی گسترده بود. این دو رویداد نشان می‌دهند که چگونه یک الگوی سرکوب می‌تواند تکرار شود، اما در نظام بعدی با شدت و مقیاس بسیار بزرگ‌تر.

ضرب‌المثل «کفن‌دزد و پسرش» دقیقاً همین وضعیت را توضیح می‌دهد. کفن‌دزد اول کفن را می‌برد اما جسد را در خاک می‌گذاشت؛ خطاکار بود اما حدی نگه می‌داشت. کفن‌دزد دوم حتی جسد را از خاک بیرون کشید؛ یعنی همه‌ی حرمت‌ها را شکست. مردم در مقایسه می‌گفتند: «صد رحمت به کفن‌دزد اول». در تاریخ ایران، رژیم گذشته کفن‌دزد اول بود؛ با همه‌ی خطاها و تندروی‌هایش، هنوز حدی نگه می‌داشت. جمهوری اسلامی کفن‌دزد دوم شد؛ حتی آن حد را هم شکست و سرکوب را به مقیاسی بسیار بزرگ‌تر رساند. این مقایسه به معنای تطهیر گذشته نیست، بلکه نشان‌دهنده‌ی شدت سقوط اخلاقی و سیاسی در نظام کنونی است. گذشته همان تاریکی‌هایی داشت که استعداد انقلاب را در جامعه پرورش داد؛ امروز اگر آن تاریکی‌ها نادیده گرفته شوند، خطر بازتولیدشان در نظام‌های آینده همچنان باقی است.

هانا آرنت، فیلسوف سیاسی، اصطلاح «ابتذال شر» را برای همین وضعیت به کار برد. او نشان داد که شرّ همیشه محصول هیولاهای خون‌خوار نیست؛ بلکه می‌تواند نتیجه‌ی افراد عادی باشد که بدون اندیشه‌ی انتقادی، صرفاً دستورات را اجرا می‌کنند. در رژیم گذشته، تیرباران جزنی و یارانش نمونه‌ای از نقض قانون بود، اما در مقیاسی محدود. در جمهوری اسلامی، کشتار ۱۳۶۷ نشان داد که هزاران نفر با سازوکار اداری و دستورات رسمی، به قتل رسیدند. مأموران، قضات و کارمندان دستگاه قضایی و امنیتی، بدون اندیشه‌ی انتقادی، صرفاً «دستور» را اجرا کردند. این همان ابتذال شر است: شرّی که در قالب کار روزمره و اطاعت از دستور، به جنایت بزرگ تبدیل می‌شود. جمهوری اسلامی نه‌تنها شدت سرکوب را افزایش داد، بلکه آن را به سطحی اداری و روزمره رساند؛ یعنی شرّ به ابتذال کشیده شد.

امروز بسیاری از مردم در مقایسه می‌گویند: «صد رحمت به رژیم گذشته». این جمله باید درست فهمیده شود: معنایش نه ستایش گذشته، بلکه نشان دادن عمق فاجعه‌ی امروز است. گذشته همان تاریکی‌هایی داشت که استعداد انقلاب را در جامعه پرورش داد؛ امروز اگر آن تاریکی‌ها نادیده گرفته شوند، خطر بازتولیدشان در نظام‌های آینده همچنان باقی است. فلسفه تاریخ هشدار می‌دهد: اگر گذشته نقد نشود، آینده بدتر از گذشته خواهد بود. تنها با نقد فلسفی و علمی گذشته و حال، و با درک مفهوم «ابتذال شر»، می‌توان از این چرخه رها شد و آینده‌ای متفاوت ساخت.