ایران اینترنشنال - دو سال جنگ پیاپی در خاورمیانه، در کنار ویرانی گسترده، شکافهایی کمسابقه برای تغییر در غزه، لبنان، سوریه و ایران ایجاد کرد؛ اما واشینگتنپست گزارش میدهد که این فرصتها بهدلیل تعلل و سیاستگذاری نادرست آمریکا، اسرائیل و دولتهای عربی در آستانه نابودی است.
یک مقام ارشد دفاعی اسرائیل به این روزنامه گفته است: «همه چیز متوقف شده.» او هشدار داد که دیپلماسی نتوانسته از آشفتگی ایران و متحدانش استفاده کند و «تمام جبهههای خاورمیانه همچنان باز هستند». غزه هنوز عمدتاً تحت کنترل حماس است، لبنان حاکمیت کامل خود را از حزبالله پس نگرفته و [حکومت] ایران نیز در حال بازسازی توان نظامیاش است.
بهنوشته واشینگتنپست، طرح صلح دونالد ترامپ که جنگ اسرائیل و غزه را پایان داد، امیدهایی برای تحولات گسترده ایجاد کرد؛ اما پیگیری ناکافی از سوی واشینگتن و متحدان منطقهای باعث شده بیشتر مفاد طرح ۲۰ مادهای ترامپ، جز آزادی تمام گروگانهای زنده اسرائیلی، عملاً بیاثر بماند.
اسرائیل در کارزارهای اخیر خود علیه حماس، حزبالله و [حکومت] ایران به موفقیتهای نظامی مهمی دست یافت؛ اما رابرت ستلاُف، مدیر اندیشکده واشینگتن، به این روزنامه گفته است اسرائیل نتوانسته این پیروزیها را به «دستاورد سیاسی» تبدیل کند و «اینها فرصتهای از دسترفتهای هستند که تأسفآور و ناگوارند.»
این گزارش میافزاید غزه نمونه روشنی از محدودیت راهحل نظامی است: بیش از ۷۰ هزار فلسطینی کشته شدند، اما حماس همچنان نیمی از غزه را ـ که حدود ۸۵ درصد جمعیت آنجا زندگی میکنند ـ کنترل میکند.
طرح ترامپ برای تشکیل «نیروی بینالمللی ثبات» جهت خلع سلاح حماس و ایجاد یک «هیئت صلح» برای بازسازی، هنوز در حد یک طرح روی کاغذ باقی مانده است.
کشورهایی مانند اندونزی و آذربایجان که وعده مشارکت در نیروی بینالمللی داده بودند، از این برنامه عقبنشینی کردهاند و کشورهای کمککننده نیز آغاز بازسازی را به ایجاد امنیت پایدار مشروط کردهاند. پیشنهاد جرد کوشنر برای «ایجاد جایگزینهایی از جوامع امن در نیمی از غزه که تحت کنترل ارتش اسرائیل است» هم با تردید جدی همراه شده است.
بهگفته این روزنامه، تنها نیرویی که قادر است بهطور موثر حماس را خلع سلاح کند، فلسطینیها هستند؛ البته در همکاری با نسخه اصلاحشدهای از تشکیلات خودگردان.
بسیاری از مقامهای امنیتی اسرائیل نیز با این ارزیابی موافقاند. واشینگتنپست مینویسد ترامپ باید این واقعیت را بپذیرد، وگرنه طرح او در غزه فرو میپاشد.
به نوشته این روزنامه، شکست نظامی حزبالله فرصتی تاریخی برای بازگشت حاکمیت دولت لبنان بود؛ فرصتی که با انتخاب جوزف عون بهعنوان رییسجمهوری تقویت شد. اما دولت لبنان نتوانسته تعهد خود برای خلع سلاح حزبالله در شمال رودخانه لیتانی را اجرا کند.
اسرائیل همچنان اهداف حزبالله را بمباران میکند، اما بهگفته تحلیلگران، این چرخه «چمنزنی» نمیتواند جایگزین راهحل سیاسی شود.
لبنان نشانههایی از تمایل به مذاکره با اسرائیل بروز داده، اما تلآویو هنوز پاسخ مثبت نداده است. ستلاُف میگوید اکنون «یک فرصت واقعی» برای گفتوگو وجود دارد، اما اسرائیل باید «نه را به بله تبدیل کند».
در این زمینه البته، چهارشنبه ۱۲ آذر خبری منتشر شد که در آن اعلام شد دیپلماتهای اسرائیل و لبنان برای نخستین بار از سال ۱۹۹۳ در نشستی مستقیم و علنی با میانجیگری آمریکا دیدار کردند؛ گفتوگویی که با هدف کاهش تنشهای مرزی و بررسی همکاریهای اقتصادی برای ثبات جنوب لبنان انجام شد. این نشست چهارشنبه ۱۲ آذرماه در ناقوره، در مرز دو کشور برگزار شد.
واشینگتنپست مینویسد ترامپ روابط با احمد الشرع، رییسجمهوری موقت سوریه، را شخصاً دنبال کرده و خواستار توافق امنیتی میان دمشق و اسرائیل است؛ اما اسرائیل نگران از دست دادن آزادی عمل نظامی خود در سوریه است.
در ایران نیز، با وجود اعلام آمادگی تهران برای گفتوگو ـ پیامی که از طریق بنسلمان به واشینگتن منتقل شد ـ هیچ مسیر دیپلماتیک مشخصی شکل نگرفته است.
ترامپ بهدنبال ایفای نقش میانجی جهانی است؛ اما بهنوشته واشینگتنپست، اعتبار او زمانی تقویت میشود که نشان دهد علاوه بر اعلام طرحهای بزرگ، قادر است آنها را عملی کند. در غیر این صورت، «لحظه تاریخی فرصت در خاورمیانه» به سرعت از دست خواهد رفت.
