جوانان نيروی تغيير و تحول در ايران (بخش سوم)، علی صمد

جوانی جمعيت و تعداد زياد جوانان تحصيل کرده در کشورمان و نيز آشنايی آنان با اينترنت نشانگر آن است که اينترنت می‌تواند رسانه‌ای تاثيرگذار در اين جامعه تلقی شود. کاربران اينترنت را در کشورمان عمدتا افراد تحصيل‌کرده تشکيل می‌دهند و اين باعث می شود که آن ها در ميان خانواده‌ها و گروه‌ها از تاثيرگذاری زيادی برخوردار شوند

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

پنجم- نسل جوان و اينترنت در ايران:
شناخت جامعه ما از اينترنت از سال ۱۹۹۳ ميلادی آغاز شده است. امروزه نحوه برخورد جامعه ما با اينترنت به کلی متفاوت از سال های گذشته است. درحال حاضر بسياری از ايرانی ها اينترنت را می شناسند و با کاربرد های آن نسبتاً آشنا هستند. گسترش علاقمندی به اين ابزار ارتباطی و اطلاعاتی، در جامعه بسيار افزايش يافته است. جوانان و نوجوانان بزرگترين قشر کاربر اينترنت در ايران محسوب می شوند. رايج ترين کاربرد اينترنت در بين جوانان ايرانی چت کردن و وبلاگ نويسی است. در واقع اين دو مشخصه از کاربردهای پرطرفدار اينترنت درميان نوجوانان و جوانان ايرانی محسوب می شود. وبلاگ در بين نسل جوان ايرانی بسيار قابل توجه و پرطرفدار است. نويسندگان اين وبلاگ ها در عرصه اجتماعی، سياسی، فرهنگی، ورزشی، تخصصی، تفريحی، علمی، ادبی و ... فعاليت موثر و تاثيرگذار دارند. به يک عبارت می توان گفت که جذابيت استفاده از اينترنت در ميان نسل جوان کشور، نه تنها به خاطر نو بودن آن بلکه به دليل غرق شدن در دريايی از ارتباطات و اطلاعات است.

کاربردهای ديگر اينترنت برای جوانان ايرانی به صورت استفاده از مطالب مختلفی است که در لينک های گوناگون اينترنتی موجودند و متاسفانه به دليل سانسور شديد به نحوی ناقص در اختيار کاربران قرار می گيرند. در ميان کشورهای خاورميانه يکی از بالاترين نرخ های رشد کاربرد اينترنت به ايران تعلق دارد. طبق آمار های انتشار يافته در سال ‪۲۰۰۵، هشت درصد از جمعيت کشورمان يعنی نزديک به ‪ ۵/۵ ميليون نفر به اينترنت دسترسی داشته اند، که نسبت به سال ‪ ۲۰۰۰ ميلادی،‪ ۲۲۰۰ درصد رشد را نشان می‌دهد. بر اساس برخی آمارهای موجود، ايران با حدود هفتاد ميليون نفر جمعيت، بيش از بيست ميليون کاربر اينترنت دارد. سهم ايران از تعداد کاربران اينترنت در خاورميانه بيش از ۵۰ درصد است و اين آمار بالاترين سهم و ميزان رشد اينترنت را در خاورميانه نشان می دهد.

در ميان کاربران اينترنت به طور کلی چنانکه پيشتر متذکر شديم نسل جوان و نوجوان کشور، گرايش زيادی به اينترنت دارند و اگر حکومت با خرد ورزی و فرهنگ سازی می توانست اينترنت را به عنوان جايگزينی برای برخی تفريحات ناسالم معمول در جامعه در ميان نسل جوان تقويت می کرد شايد موجب کاهش برخی آسيب های اجتماعی در ميان جوانان می شد. اين واقعيت دارد که اينترنت می تواند به عنوان ابزاری مفيد جهت گذران اوقات بيکاری به شيوه ای درست و مناسب مورد استفاده قرار گيرد. در وبلاگ "خبرنگار" مقاله أی تحت عنوان" آسيب شناسی نسل اينترنت درايران" آمده است که: " مهمترين خصوصيت اينترنت آزادی انتشار اطلاعات است و اين در تناقض با سياست محدود سازی قرار دارد. اينترنت ضد سانسور است ، مروج دمکراسی است، و با خود الگوی نوين زندگی مدرن را به ارمغان می آورد کاربر اينترنت هم دارای سطح تحصيلی بالاتری نسبت به ساير همسالان خود است وهم بر اثر استفاده از اين رسانه به سطح بالاتری از دانش و اطلاعات ارتقا می يابد. اينترنت حتی منجر به ايجاد يک طبقه نخبه در جامعه شده که با جهان خارج به خوبی آشنايی دارد. نه می شود به او دروغ گفت نه ميشود به او عقيده ای را تحميل کرد. عملکرد برخی رسانه های داخلی نظير مطبوعات، راديو و تلويزيون و حتی خبرگزاريها در مقابل کارکرد اينترنت رنگ می بازد"(۱). با اين حساب می شود با تاکيد متذکر شد که دسترسی به اينترنت می تواند ميزان و سطح اطلاعات نسل جوان را افزايش داده و بر تمايلات و گرايشات او نيز تاثير بگذارد. در ادامه مقاله فوق می خوانيم که :"جوان با فشار دادن چند دکمه و کليد می‌تواند با ديگری در اين يا آنسوی مرزها تماس مدوام يا موقت بگيرد، نظر بدهد، مشارکت کند، بياموزد، اعتراض کند، رای دهد، رشد نمايد، پيام بدهد و پيام بگيرد"(۲). پس آزادی عمل و آزادی انتشار اطلاعات،مهم ترين خصوصيات اينترنت است.

جوانی جمعيت و تعداد زياد جوانان تحصيل کرده در کشورمان و نيز آشنايی آنان با اينترنت نشانگر آن است که اينترنت می‌تواند رسانه‌ای تاثيرگذار در اين جامعه تلقی شود. با توجه به اينکه کاربران اينترنت را در کشورمان عمدتا افراد تحصيل‌کرده – در ايران حدود ۶ ميليون نفر جوان فقط دارای مدرک ليسانس می باشند - تشکيل می‌دهند و اين باعث می شود که آنها در ميان خانواده‌ها و گروه‌ها از تاثيرگذاری زيادی برخوردارشوند. همين موضوع و درجه تاثيرگذاری اينترنت باعث شده است که حکومت با حساسيت و کنترل هر چه بيشتر با اين پديده جهانی برخورد کند. در مقاله ای با عنوان "ايران، کشور دشمن اينترنت" در سايت گزارشگران بدون مرز می خوانيم : "اصلی ترين ارائه دهندگان خدمات اتصال اينترنت وابسته به شرکت مخابرات ايران هستند.عليرغم حضور شرکت های خصوصی اما دولت بازيگر اصلی بازار در اين بخش است". بنا بر آمار رسمی تعداد کاربران افزايشی چشمگير داشته است. بنا بر آمار رسمی که از سوی خبرگزاری ايسنا منتشر شده است؛ بيش از ۴۰۰۰۰۰ نقطه اتصال به اينترنت از سوی شرکت های خصوصی و ۱۱۲۰۰۰ از سوی دولت ايجاد شده اند. از جمله ۴۰۰۰ مدرسه نيز به شبکه وصل شده اند"(۳). با توجه به اين آمار می توان گفت که اينترنت امروز در ايران به ابزاری ارزشمند برای فعالين اجتماعی، سياسی، فرهنگی و بويژه برای جوانان در عرصه مدنی و ارتباطی تبديل شده است که با آن می توانند نظرات خود را درسطحی وسيع در سراسر کشور مطرح کنند. محدوديت دسترسی به برخی پايگاه‌های اينترنتی که در ايران با اصطلاح «فيلترينگ» از آن ياد می‌شود، به طور جدی در ايران توسط حکومت و انواع دستگاه های امنيتی و اطلاعاتی دنبال می‌شود. در حال حاضر اصلی‌ترين مرجع مسئول در اين رابطه شورای عالی انقلاب فرهنگی و پس از آن شورای عالی اطلاع‌ رسانی است. در گزارشی که از خبرنگاران بدون مرز در سايت "بلاگ نيوز" انتشار يافته، آمده است :"در حال حاضر ايران از نظر تعداد وبگاه‌هايی که در آن فيلتر شده‌اند، در دنيا پس از چين در رتبهٔ دوم قرار دارد"(۴). در ده سال گذشته سرعت اينترنت در جهان به صد برابر افزايش يافته است، اين ميزان در ايران حداکثر پنج برابر بوده است. بنا به گزارشی ديگر از "خبرنگاران بدون مرز" پايين نگه داشتن سرعت اينترنت در ايران، تمهيدی برای مهار و محدود کردن استفاده از چند رسانه‌ای‌ها و به ويژه بارگذاری يا پياده کردن فيلم از اينترنت تلقی شده است، تاکتيکی که البته با توجه به گستردگی انتشار فيلم‌های خبری و حتی فيلم‌های حاوی روابط خصوصی توفيقی نيافته است. دولت ايران در پی آن است تا با ساختن ديواری ديجيتالی، توليدات فرهنگی و اطلاعاتی خارجی را مسدود کند. مقامات مسوول ايرانی تصميم گرفته اند که سرعت اينترنت را کاهش دهند. از سوی ديگر دولت ايران کنترل خود را بر ديگر امکانات رسانه ای افزايش می دهد. کنترل بر ارسال "اس ام اس"ها بيشتر خواهد شد. زيرا حکومت و ارگان های امنيتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی ايران توانسته اند از شرکت های آلمانی زيمنس و فنلاندی نوکيا و... يکسری وسائل تکنولوژی جاسوسی برای کنترل تلفن های دستی و فکيس بخرند. و با اين سيستم های خريداری شده در موقعيت های بحرانی می تواند ارتباط های تلفنی فکيس و موبايل را در شهرها و مناطق مختلف مختل و يا کنترل کند. در ادامه در گزارش سايت "بلاگ نيوز" می خوانيم که :" ايران و چين در ليست ١٣ کشور "دشمنان اينترنت" قرار دارند اين کشور ها هر گونه سانسور و مسدود سازی را رد و اعلام کرده اند که فقط " محتوا های غير قانونی و مغاير با عفت عمومی" را سانسور می کنند. به نوشته «اوپن نت اينسيتيو» دولت ايران از نرم افزار «اسمارت فيلتر» که ساخت يک شرکت آمريکايی است، برای فيلتر کردن هر چه موثرتر سايت های ايرانی استفاده می کند.شرکت «سيکيور کامپيوتينگ» توليدکننده اين نرم افزار، هر گونه فروش محصولات خود به ايران را انکار کرده است"(۵).

در اينجا مناسب است که مجدداً تاکيد کنيم که در دهه اخير سطح اطلاعات، دانش و خصوصيات اخلاقی، رفتارهای اجتماعی و علايق و نوع تفکر نسل جوان کنونی کشور متفاوت از نسل‌های اول و دوم است و اين وضعيت او را در موقعيت ممتازی قرار می دهد. با اين حال در رفتارها و ديدگاه‌های همين نسل نيز دگرگونی‌های اساسی و ساختاری در حال شکل‌گيری است که بخش عمده آن متاثر از ورود و شيوع فناوری نوين ارتباطات يعنی اينترنت و ماهواره است. در واقع يکی از نقاط افتراق و جدايی اين نسل با نسل‌های پيشين آشنايی، بهره گيری و ارتباط نزديک با اين رسانه و فناوری ارتباطی است. شناخت واقعی و عملی نيازهای نسل جوان امروز مستلزم بررسی ابعاد مختلف عوامل تاثيرگذار و اثرپذيری از فناوری نوين ارتباطی است. در مقاله "اينترنت در ايران" به قلم بحرينی به تاريخ ۴ بهمن ۱۳۸۴ آمده است که :" اينترنت محدود و سانسور نمی‌شود، چون تکنيک‌های خنثی‌سازی محدوديت‌ها را نيز در خود دارد. اينترنت موجی است که آغاز شده و تنها می‌توان بر آن سوار شد و موج سواری کرد، ايستادن در مقابل اين موج سهمگين مساوی تحمل هزينه‌های فراوان است. اينترنت برای نسل جوان وسيله‌ای برای انتقال دانش فنی و فناوری است، با بهره‌ گيری از امکانات اينترنت می‌توان فاصله و شکاف علمی، اقتصادی ايران و کشورهای توسعه يافته را تا حد زيادی پر کرد. بايد به جای فکر کردن به محدودسازی به فکر برنامه‌ريزی و توليد و فرهنگ سازی در اين شبکه جهانی بود"(۶). به علاوه نبايد فراموش کرد که فناوری های نوين ارتباطی و از جمله اينترنت محيطی مناسب برای رشد جنبه های مختلف انسانی است، بايد توجه داشت که اينترنت مزايا و امکانات بی شماری را فرا روی عموم به ويژه قشر نوجوان و جوان قرار می دهد، اما از ديگر سو دارای تاثيرات منفی نيز است. در صورت توجه نکردن به آن سلامت اين نسل و در نهايت سلامت جامعه به خطر خواهد افتاد. در مقاله فوق می خوانيم که:" اينترنت يک رسانه دو طرفه است يعنی مخاطبان آن هم توليدکننده اند هم شنونده؛ همه قدرت انتشار مطلب را دارند. اينترنت متعلق به دنيای ديالوگ است نه دنيای مونولوگ و کسانی که سخن گفتن در دنيای ديالوگ را فرا نگرفته‌اند قدرت وارد شدن در اين دنيای جديد را ندارند؛ کاربران اصلی اينترنت طيف جوان و نخبه کشور است، چون داشتن لوازم اوليه برای متصل شدن به اينترنت و داشتن سطحی از سواد ديجيتالی و رايانه‌ای و از جمله تسلط نسبی به يک زبان خارجی او را فراتر از مخاطبان ديگر رسانه ها از جمله ماهواره و ويدئو قرار می‌دهد. اينترنت تمام رسانه‌ها و مديومهای قبلی را در دل خود دارد(۷). همه اين موارد درحالی است که سرعت اينترنت در ايران از حدود ده سال پيش که مصارف خانگی و شخصی آن معمول شد تا‌کنون فرق چندانی نکرده است. پيشبرد سياست ممنوعيت اينترنت "با سرعت بالا" که از دوسال پيش از سوی دولت اتخاذ شده است، ادامه دارد. اين اقدام با توجه به کيفيت بد ساختار شبکه اينترنت در ايران ظاهراً برای جلوگيری از افزايش فشار بر شبکه، اتخاذ شده است. اما می تواند به مثابه اقدامی برای سانسور بيشتر و به ويژه برای محدود کردن بارگذاری توليدات فرهنگی همچون فيلم و موسيقی که مورد علاقه نسل جوان است نيز معنا شود. در پايان اين بخش باز به مقاله "ايران، کشور دشمن اينترنت" در سايت گزارشگران يدون مرز بر می گرديم و در آنجا می خوانيم:" سايت ها و وبلاگ های بسياری در ايران به شکل روزمره سانسور می شوند از جمله سايت های پربيننده " بلاگ نيوز" و"بالاترين" که منعکس کننده مطالب به روز شده در سايت ها و وبلاگ ها هستند، نيز در ايران مسدود شده اند. دولت جمهوری اسلامی در بين سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ اقدام به دستگيری بيش از ده ها وب نگار و وبلاگ نويس جوان کرده است(۸). بنابر اين اينترنت يکی ديگر از عرصه هايی است که نسل جوان کشور به صورت روزانه با حکومت و پرنسيپ هايش درگير است.

پايان بخش سوم
علی صمد
[email protected]

۱- http://www.reporter.ir/archives/83/11/002698.php
۲- http://www.reporter.ir/archives/83/11/002698.php
۳- http://www.rsf-persan.org/spip.php?article16492
۴-http://4.blognews.name/index.php?subaction=showfull&id=1179649297&archive=1179902427&start_from= &ucat=37&do=archives
۵- http://4.blognews.name/index.php?subaction=showfull&id=1179649297&archive=1179902427&start_from= &ucat=37&do=archives
۶- http://www.irmcnet.mihanblog.com/post/36
۷- http://www.irmcnet.mihanblog.com/post/36
۸- - http://www.rsf-persan.org/spip.php?article16492