نگاهی به قرارداد جدید صادرات گاز ایران؛ گاز در هيبت دیپلمات‌ها ظاهر مي‌شود، ایلنا

قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان در حالی امضا شد که هندی‌ها پس از سال‌ها پیش کشیدن با دست و پس زدن با پا صراحتا اعلام کردند از راهی جز پاکستان خریدار گاز ایران هستند. اين در حالي است كه معاون امور بین‌الملل وزیر نفت می‌گفت اتفاقا هندی‌ها در این هفته‌ها فعال‌تر هم شده‌اند و بارها روی خوش نشان داده‌اند که پای میز مذاکره بنشینند و اتفاقا می‌خواهند هر طوری شده گاز ایران را بخرند، اما از طریق دریای عمان.

به گزارش ايلنا، همین تصمیم هندی‌ها بود که باعث شد وقتی صحبت از قرارداد صادرات گاز به پاکستان می‌شود کسی نام خط لوله صلح را بر زبان نیاورد چرا که بر خلاف پیش‌بینی‌ها این دیگر خط لوله صلح نبود و دو طرف نشان دادند در شرایط فعلی که نه صلح برقرار است و نه جنگ، راحت‌تر روزگار می‌گذرانند تا این که بخواهند ریششان را دست همدیگر گرو بگذارند. آنها ترجیح دادند قیمت بیشتر بپردازند و راه طولانی‌تر برگزینند، اما پای منت دیگری ننشینند. این چنین بود که گزینه‌های دیگری جز هند برای پیوستن به این خط لوله مطرح شد. گزینه‌هایی که نه تنها کم اهمیت‌تر از هند نیستند بلکه نه در آینده، همین حالا هم اهمیتی فراتر از هند در ادبیات سیاسی و اقتصادی از آن خود کرده‌اند. اژدهای زرد امروز به راه نیفتاده. سال‌ها قبل تحلیل‌هایی درباره هیبت اژدهای زرد منتشر شد و اتفاقا چین نشان داد تحلیل‌ها و حدس و گمان‌ها واقعیت داشته است.

پاکستان یکی از کشورهای جنوب آسیاست که با چین و هند و ایران و افغانستان مرز مشترک دارد. از میان چهار همسایه خود با دو همسایه روابط چندان جذابی ندارد. با هند درگیر اختلافاتی جدی در مورد مرز است و با افغانستان نیز مشکلاتی دارد که اگر از دولت فعلی این کشور ناشی نشود از ناحیه مهاجران افغانی به پاکستان ناشی مي‌شود.

پاکستان، شرقی شرقی است و در نگاه به شرق ایران طبیعتا جایگاه ویژه‌ای را از آن خود کرده است. هم مرز بودن این کشور با چین و هند، دو غول تازه قدرت یافته آسیا که گویی از شیشه بیرون خزیده‌اند و دیگر به دورن آن باز نخواهند گشت نیز اهمیت ویژه‌ای را برای این کشور ایجاد کرده است. بسیاری معتقدند اگر این موقعیت استراتژیک نبود پاکستان در غوغای اختلافات فرقه‌ای و مشکلات داخلی و بی‌ثباتی‌های فراوان نمی‌توانست قد علم کند.

آنچه سبب شد نام پاکستان این روزها بیش از هر زمان دیگری بر سر زبان‌ها بیفتد قراردادی بود که میان این کشور و ایران برای خرید گاز منعقد شد. قراردادی بیست و پنج ساله که هر چند تنفیذ شد، اما جزئیات فراوانی از آن ناگفته مانده و حتی رقم قرارداد نیز اعلام نشده است.

پیش از پاکستان ترکیه نیز گاز ایران را خریداری کرد و حالا با اضافه شدن همسایه پرجمعیت شرقی، ایران نشان داد که می‌تواند نقشی مهم و تاثیرگذار در تامین گاز همسایگان خود بازی کند.

کویت، عمان، بحرین، امارارت متحده عربی و سوریه و ... از دیگر همسایگانی هستند که متقاضی خرید گاز از ایران محسوب می‌شوند. مذاکرات با این کشورها در حالی در جریان است که برخی با استناد به کمبود گاز در فصول سرد سال معتقدند ایران توانایی تبدیل شدن به تامین کننده بزرگ انرژی در منطقه را ندارد، حال آنکه در این میان ماجرا تنها تامین انرژی نیست و ایران با صادرات گاز به کشورهای همسایه می‌تواند موقعیتی ویژه و نقشی مهم در معادلات جهان و منطقه را از آن خود کند. اما آیا بهای تبدیل شدن به چنین قدرتی به درستی پرداخت می‌شود؟

یارانه گاز در منطقه یارانه‌زده
یکی از مدیران وزارت نفت وقتی مورد سئوال قرار گرفت که چرا روند مذاکرات با کشورهای همسایه این قدر طولانی است؟ گفت: به هر حال در این منطقه دولت‌ها یارانه سنگینی برای حامل‌های انرژی و در نتیجه گاز می‌پردازند و اگر بخواهند به قمیت‌های بین‌المللی گاز بخرند نمی‌توانند مشتری مناسبی در بخش صنعت و خانگی و ... داشته باشند. از این رو حساسیت بر سر قیمت است که سبب شده روند مذاکرات تا این حد طولانی باشد. این شبهه‌ای است که برخی منتقدان به قرارداد صاردات گاز به پاکستان نیز وارد می‌کنند. در حالی برخی از پایین بودن قیمت گاز صادراتی به پاکستان سخن می‌گویند که هنوز هیچ رقمی درباره حجم قرارداد رسانه‌ای نشده و از سوی دیگر تجربه ایران در صدور گاز به ترکیه باید مانعی جدی برای ارزان‌فروشی باشد. نکته‌ای که باید بدان توجه داشت امضای این قرارداد در ترکیه است.

ترکیه که از منابع نفتی و گازی بی‌نصیب است چنان جایگاهی برای خود تعریف کرده تا بتواند در این بی نفت و گازی به عنوان شاهراه عبور نفت و گاز نقشی حیاتی در بازار آینده انرژی از آن خود کند و البته تا حدی نیز موفق بوده است. ایران وقتی گاز خود را به ترکیه رساند از تصمیماتی صحبت کرد که هنوز رنگ واقعیت نگرفته است؛ تصمیماتی درباره رسیدن به اروپا از طریق ترکیه. هر چه بود و هر چه شد هنوز این پیش‌بینی به منصه ظهور نرسیده است و ایران نتوانسته است از ترکیه که نام خود را دروازه ورود به اروپا گذاشته و سال‌هاست در حسرت پیوستن به اتحادیه اروپا دست و پا می‌زند گذر کند، هر چند اخیرا زمزمه‌هایی مبنی بر این که از طریق ترکیه گاز ایران به سوییس خواهد رسید و بالاخره قراداد صادرات گاز به سوییس اجرایی خواهد شد به گوش می‌رسد اما هنوز تحرکی در این زمینه مشاهده نمی‌شود.

آیا تجربه ماندگار شدن گاز ایران در ترکیه در پاکستان نیز دوباره رخ خواهد داد؟ هند از قراردادی که روزگاری به خط لوله صلح موسوم بود کنار کشیده است. چین هنوز تمایل علنی برای دریافت گاز از طریق این خط لوله نشان نداده و آنهایی که امیدوار بودند نه فقط راه شرق که راه غرب را نیز از شرق عبور دهند، این روزها با احتیاط بیشتری در این مورد سخن می‌گویند. آیا گاز ایران سال 1393 پا به خاک پاکستان می‌گذارد و آنجا ماندگار می‌شود؟