رئيس سازمان زندان ها: شکنجه در زندان های ايران دروغ شاخدار است، مهر

آمار زندانيان، تاثيرات سوء زندان بر افراد، ويژگيهای يک زندان ايده‌آل، سرانه زندانيان، نحوه برخورد با زندانيان اعتصاب غذا، شرايط اعطای مرخصی، کيفيت غذای زندان و ... از جمله محورهای گفتگوی مهر با رئيس سازمان زندانها بود.

به گزارش خبرنگار مهر، غلامحسين اسماعيلی فارغ التحصيل حوزه و دانشگاه در رشته حقوق که پيش از اين به عنوان قاضی دادگاه ويژه روحانيت و دادستان مشهد مشغول به فعاليت بود ۲۰ ماه است که بر صندلی رياست سازمان زندانهای کشور تکيه زده است. هر چند که ورود اسماعيلی به سازمان زندانها پس از اقدامات غيرقانونی در زندان کهريزک بود ولی حوادث پس از انتخابات سال ۸۸ و رسانه ای شدن حوادث کهريزک اين سازمان را در تيتر رسانه ها قرار داد ولی رئيس اين سازمان هيچگاه شايعات را تائيد نکرد و همچنان اعلام کرد زندانهای کشور عاری از هرگونه مشکلات مطرح شده مانند اعتصاب و شکنجه و... است.

غلامحسين اسماعيلی در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار مهر به بسياری از پرسشها و ابهاماتی که تا کنون در رسانه های داخلی و خارجی مطرح بود پاسخ داد.

*خبرنگار مهر: چرا کشورهای اروپايی آسان تر از ايران آمار زندانيان خود را به رسانه ها اعلام می کنند؟

ــ غلامحسين اسماعيلی: اينکه گفته می شود کشورهای اروپايی به راحتی آمار زندانيان خود را به رسانه ها ارائه می کنند ادعايی کذب است. زيرا هيچ کشوری مانند ايران پيگير آمار واقعی زندانيان جهان نيست و ما مرتب هم از طريق سايتهايی که ادعا می کنند آمار زندانيان جهان را به روز وارد می کنند و هم از طريق اخبار پراکنده ای که از سوی رسانه ها و خبرگزاريهای خارجی منتشر می شود موضوع را تعقيب می کنيم. نکته قابل توجه اين است که در سايتی که هم اکنون آمار زندانيان جهان را منتشر می کند ايران جزو معدود کشورهايی است که هر ساله آمار زندانيان خود رابه روز می کند.

رئيس سازمان زندانهای کشور اظهار داشت: در اين سايت آمار زندانيان کيفری در مقايسه با تعداد جمعيت همان کشور مقايسه شده و رتبه بندی می شوند که در اين سايت کشور آمريکا با توجه به تعداد جمعيت بيشترين آمار زندانيان جهان را به خود اختصاص داده است.

اسماعيلی گفت: صداقت آمار زندانيان ايران تا حدی است که حتی اين اعتراض به گروه انفورماتيک سازمان زندانها وارد است که چرا آمار زندانيان کشورهای جهان به طور ميانگين ثابت مانده و آمار ايران روز به روز در حال تغيير است؟ که پس از بررسيها مشخص شد که آمار بسياری از کشورها به صورت تکراری بر روی اين سايت قرار می گيرد.

* آيا شما اطلاعاتی از تعداد زندانيان ساير کشورها در دست داريد؟
ــ بر اساس آمار اطلاعات به دست آمده در کشورهای منطقه خاورميانه، انگليس، فرانسه و برخی از کشورهای اروپايی که با خيزشهای انقلابی همراه بوده است جمعيت زيادی از معترضين بازداشت شدند ولی اطلاعات آماری بازداشتيها هيچگاه اعلام نشده است و عدد مقايسه ای تعداد جمعيت زندانيان کيفری با جمعيت کل کشور عددی ثابت را نشان می دهد. امروز به جرات می توانيم بگوئيم که همين کشورهايی که ادعای آزادی بيان و رعايت حقوق بشر را دارند تعداد زيادی زندان مخفی به دور از چشم شهروندان، حقوقدانان، وکلا، مجامع بين المللی و اذهان عمومی ايجاد کرده اند. از سوی ديگر رسانه ها انتظار دارند ما هر روز و هر ساعت به آنها آمار زندانيان را ارائه کنيم در حالی که ما هم مانند ساير کشورهای جهان در مقاطع خاص آمار زندانيان را اعلام می کنيم.

*آيا رئيس سازمان زندانها آمار ساعتی تعداد زندانيان کشور را به صورت آن لاين در اختيار دارد؟
ــ بله. امروز با پيشرفته ترين سخت افزارها و نرم افزارهای روز دنيا به جز برخی از زندانهای دوردست که با اختلاف ۲۴ ساعت (به علت نبود سيستم پرسرعت اينترنت) آمار خود را ارائه می کنند آمار زندانيان سراسر کشور را به ساعت داريم.

* آيا در طراحی سيستم آن لاين زندانهای کشور می توانيد پرونده متهمان را در تمام زندانها مشاهده کنيد؟

ــ بله. به راحتی و فشار دادن يک دکمه می توان پرونده هر زندانی را از نظر نوع جرم، مرحله رسيدگی دادگاه، حکم دادگاه، وضعيت سلامت، اخلاق و رفتار، اعتياد، اشتغال، تعداد ملاقات و حتی جابجايی اتاق مشاهده کرد.

*چه کسانی می توانند با ارائه کد امنيتی به اين اطلاعات دست پيدا کنند؟
ــ دسترسی به اين اطلاعات تنها در اختيار مرکز آمار و شخص رئيس سازمان زندانهای کشور است ولی مسئولان عالی قضائی هم می توانند از اين آمارها استفاده کنند.

* با تمام اين تفاسير بالاخره آمار زندانيان را اعلام می کنيد؟
ــ خير.

* بيشترين آمار وروديها به زندانها مربوط به کدام جرائم است؟
ـــ اول مواد مخدر با ۴۳ درصد و دوم سرقت ۲۸ درصد از کل زندانيان کشور را تشکيل می دهد.

* برخی مسئولان قضائی و کارشناسان، زندانهای کشور را به دانشکده جرائم تشبيه کرده اند آيا شما اين ادعا را قبول داريد؟
ــ خير به هيچ عنوان. چون تنها مسئولان و متوليان زندانها و خود زندانيان می توانند در اين مورد حرفی برای گفتن داشته و اظهار نظر کنند. امروز در زندانها فعاليتهای اصلاح و تربيتی به شکل مطلوبی در حال اجرا است. آموزشهای دينی و اعتقادی، ارتقاء سطح علمی از نهضت سواد آموزی تا دانشگاه، آموزشهای فنی و حرفه ای، آموزشهای هنری و صنايع دستی و... به گونه ای است که زمينه اصلاح و بازاجتماعی شدن اکثريت زندانيان در درون زندانها مهيا شده است. امروز زندانيانی که در زمينه باورهای دينی دچار مشکل بوده اند توانسته ايم به رشد و بالندگی برسانيم. زندانيان بی سوادی که قادر با خواندن قرآن نبوده اند امروز جزو حافظين قرآن هستند. همچنين با ايجاد آموزش ۶۳ حرفه توانسته ايم زندانيان را به خودکفايی رسانده و گواهينامه مهارت از سازمان فنی و حرفه ای بدون ذکر نشان زندانی بودن برای آنها صادر کنيم که پس از آزادی می توانند با همين گواهينامه ها وامهای خود اشتغالی دريافت کنند.
بنده معتقدم اولين توليد کننده مجرمين خود جامعه است. البته نمی گويم زندان تاثيرمنفی ندارد زيرا وقتی مکانی به عنوان مجمع بزهکاران ايجاد می شود ناخودآگاه تاثيرات سوء هم خواهد داشت. سازمان زندانها تلاش خود را می کند ولی اين را هم بايد بدانيد که زندانيان در زندانهای انفرادی نيستند و تمام زندانيان در مکانهای جمعی محکوميت خود را می گذرانند مگر افرادی که در مرحله تحقيق بنا به درخواست مقامات قضائی برای کشف جرم مدت کوتاهی در انفرادی نگهداری می شوند. ارتباط افراد زندانی بدآموزيهايی هم به همراه دارد و اين طبيعت زندان است ولی سعی کرده ايم وقت زندانی آنقدر پر کنيم تا کمتر زندانی به سمت اختلاطهای منفی سوق پيدا کند ولی ما هر چقدر هم آموزش و تربيت و برنامه داشته باشيم هشت ساعت است و ۱۶ ساعت زندانی دوباره به جمع ساير زندانيان باز می گردد.

* بر اساس گفته‌های مسئولان و کارشناسان خروجی اقدامات تربيتی در زندانها بر خلاف ادعاهای شما است دفاع شما در اين مورد چيست؟
ــ من معتقدم برويد از جناب دکتر افروز رئيس دانشکده روانشانسی دانشگاه تهران سوال کنيد و ببينيد آيا وی هم چنين نظری دارند. به اعتقاد من انعکاس نظرات چند منتقد نبايد مبنای اظهار نظر رسانه ها در مورد اقدامات تربيتی سازمان زندانها قرار بگيرد. تا به حال شده است يکی از رسانه ها در مورد اقدامات فرهنگی و تربيتی در زندانها با يک زندانی آزاد شده گفتگو داشته باشد. خير و اين يک ضعف بزرگ است که يک طرفه با قاضی برويد.

* آيا بودجه سال ۹۰ توانسته است مشکلات سازمان زندانها را بر طرف کند؟
ــ قطعا خير چون بودجه سال ۹۰ تنها ۵۰ درصد هزينه های جاری ما را تامين می کند و در حوزه عمرانی تنها ۲۰ درصد تامين شده است.

* زندان ايده آل از منظر شما چه زندانی است؟
ــ اول اينکه دعا می کنم هيچ انسانی به راه خطا نرود تا زندانی شود. ولی زندان ايده آلی که هميشه در تصوراتم آن را ترسيم کرده و خواهان ايجاد آن بوده ام زندانی پيشرفته از نظر سخت فزاری و نرم افزاری است. اين زندان بايد دارای فضای مناسب برای نگهداری زندانيان باشد که از نظر مسائل بهداشتی و درمانی جوابگوی زندانيان بوده و از نظر امنيتی و استحکامات هم به گونه ای باشد که فرار از زندان قابل تصور برای زندانی نباشد. همچنين زندانی ايده آل است که زيرساختهای لازم را برای آموزشهای فنی حرفه ای در تمامی رشته ها برای زندانيان داشته باشد. زندانی که حداقل به جای تختهای چهار طبقه دارای تختهای دو طبقه باشد و ديگر زندانی کف خواب نداشته باشيم و فضاهای ورزشی در بيشتر رشته ها برای زندانيان وجود داشته باشد.
به اعتقاد من بايد زندان اثر بازدارندگی داشته باشد و زندانی را بايد برای زندگی در اجتماع آماده کرد زيرا اين زندانی فردا همسايه من و شما است. هر زندان يک شهر است و مجموع زندانها کشور مجرمين ناميده می شوند که زندان ايده آل يعنی کشوری فرهنگی و اجتماعی که در آن مجرمين اصلاح می شوند.

* چه اقدامی برای جلوگيری از تبديل زندانها به دانشگاه مجرمين انجام داده ايد؟
ــ تقويت باورهای دينی نوعی خود کنترلی را در افراد ايجاد می کند و زندانيانی که به آسانی آموزه های نامتعارف در زندان را می آموزند ناشی از ضعف اعتقادات دينی و بی اطلاعی است. رشد اين باورها خود به خوداثر گذار است که البته پرکردن وقت زندانی در زندانها هم تاثير مثبتی دارد. چون وقتی زندانی بيکار می شود به سراغ پرکردن وقت خود از راههای ديگری مانند هم صحبت شدن با افراد شرور می شود.

* پس از حوادث انتخابات ۸۸ ، سياستمداران غربی با استفاده از ابزار و هجمه رسانه ای به دنبال القای وجود زندانهای مخفی در کشور بودند. پاسخ شما به چنين ادعاهايی چيست؟
ــ بنده به عنوان رئيس سازمان زندانهای کل کشور می گويم که هيچگونه زندان و بازداشتگاه اعلام نشده ای در ايران که تحت پوشش سازمان زندانها باشد وجود ندارد.

* آيا هم اکنون در منطقه کهريزک بازداشتگاهی وجود دارد؟
ــ بله. در منطقه کهريزک چند ماه پيش بازداشتگاه جديدی ساخته شده است و هيچ ربطی به بازداشتگاه غيرقانونی قبلی در منطقه کهريزک ندارد. اين بازداشتگاه با امکانات بسيار مطلوب و استاندارد تحت پوشش و نظارت مستقيم سازمان زندانهای کشور اداره می شود. کهريزک منطقه کوچکی نيست و دارای بخش و دادگاه و زمينهای زيادی است و چون از مرکز شهر فاصله دارد و سطح دسترسی خانواده زندانيان بهتر است اين بازداشتگاه را در اين محل ايجاد کرديم. البته در منطقه فشاپويه هم بازداشتگاه داريم.

* آيا در داخل زندانها با زندانيان ديدار و گفتگو داشته ايد؟
ــ حداقل هر ۱۵ روز يکبار در دوروز پايانی هفته با زندانيان سراسر کشور به نوبت گفتگو دارم. که می توان گفت در ماه از ۱۰ زندان بازديد دارم و با ۲۰۰ زندانی گفتگو می کنم.
هدف از اين ديدارها اول شناخت کامل از حوزه کاری خودم است و توانسته ام شناخت کاملی از ۲۵۵ زندان، بازداشتگاه و اردوگاه در کشور داشته باشم و در مدت ۲۰ ماه مسئوليتم توانسته ام ۹۰ درصد زندانهای کشور را از نظر بهداشتی، درمانی، کلينيکهای مثلثی، تغذيه و... بازديد داشته باشم.
يکی از مهمترين دستاوردهای بازديد و گفتگو با زندانيان اين بوده است که مرتب نامه های زندانيان را به مقامات قضائی منتقل کردم و اين تاثير گذار بوده است. همچنين مشکلات مربوط به حوزه زندانها را هم در چهار چوب کاری برطرف کرده ايم.

* برخی از مسئولان قضائی و کارشناسان اذعان دارند که در ايران زندانبانی حرفه ای وجود ندارد دفاع شما از اين انتقاد چيست؟
ــ نمی دانم اين حرفها را چه افرادی می گويند ولی زندانبانان ما تخصصی هستند و خود سازمان زندانها دارای دانشگاه علمی کاربردی و دفتر آموزش و پژوهش است که آموزشهای تخصصی زندانبانی به کارکنان ارائه می شود. امروز تمامی مديران بازداشتگاهها، زندانها و کانونهای اصلاح و تربيت تمامی دوره های تخصصی زندانبانی و مديريت زندان را گذرانده اند.

* آيا شما هم مانند برخی از کارشناسان معتقديد ديه ۹۰ ميليونی آمار زندانيان را افزايش می دهد؟
ــ خير و برای آن هم دليل دارم. افرادی که تصادف منجر به فوت و جرح دارند به سه دسته تقسيم می شوند. اول گروهی که دارای بيمه نامه هستند و مبلغ ديه را بيمه پرداخت می کند. دوم گروهی بيمه نامه ندارند و در صورت تصادف متمکن بوده و توان پرداخت ديه را دارند يا بايد پرداخت کنند يا از اموالشان کسر گردد و گروه سوم هم که بيمه نامه ندارند به علت مشکلات مالی قادر به پرداخت ديه نبوده و می دانيم شخصی که توان پرداخت ندارد قانون گفته است بايد مبلغ ديه تقسيط شده و شخص به زندان نرود.
به اعتقاد من بايد برای افرادی که بيمه نامه ندارند و به تصادف منجر به فوت و جرح دچار می شوند اين دو روش اجرا شود: مرحله اول تامين مبلغ ديه از اموال و دارائيها و مرحله دوم تقسيط ديه که اين موجب کاهش آمار زندانيان در زندان می شود.
اگر اين قانون به درستی اجرا شود نرخ ديه هر ميزان که باشد ارتباطی با افزايش زندانيان نخواهد داشت.

* سرانه مالی نگهداری هر زندانی در زندانهای ايران چقدر است؟
با توجه به حقوق کارکنان، غذا، پوشاک و درمان و انرژی سرانه هر زندانی حدود روزانه ۵ هزار تومان است و اين بسيار کم است.

* سرانه استاندارد از نظر شما چقدر است؟
ــ حداقل دو برابر سرانه فعلی.

* آيا اعتصاب غذای برخی از زندانيان را تائيد می کنيد؟
ــ جريان اعتصاب غذا بيش از آنکه واقعی باشد امری تبليغاتی است و افرادی به دنبال بهره برداری از اين جريان هستند. در بسياری از موارد زندانی نه اعتصاب کرده و نه قصد اعتصاب غذا دارد از بيرون زندان برايش اعتصاب غذا می سازند و رسانه های بيگانه آن را در بوق و کرنا می کنند. ما در درون زندان اعتصاب غذا به آن صورت که رسانه های بيگانه می گويند نداريم .

* چگونه از اعتصاب غذای يک زندانی با خبر می شويد؟
ــ گاهی زندانی در هنگام تقسيم غذا اذعان می کند که در اعتصاب است. گاهی هم عملا از دريافت غذای خود امتناع کند که البته هر امتناعی دليل بر اعتصاب نيست چون ممکن است روزه باشد يا بيمار باشد يا خودش خوراکی مورد نظر را از فروشگاه زندان تامين کرده باشد.

* برخورد با اعتصاب کنندگان غذا در زندانها چگونه است؟
ــ ابتدا مشاوره و گفتگو، بعد نصيحت و آگاهی دادن، سوم استفاده از عوامل ذی نفوذ در حوزه های فرهنگی و روانشانسی و پزشکی بر بالين زندانی و حتی استفاده از خانواده زندانی است که اغلب موفقيت آميز بوده است. ولی هيچگاه غذا را به زور به زندانی نمی دهيم ولی اگر زندانی معتصب به مرحله درمانی رسيد به سرعت رسيدگی می کنيم.

* رسانه‌های بيگانه مرتبا با ادعاهای واهی سعی در ايجاد جوسازی و شايعه پراکنی مبنی بر انجام شکنجه در زندانهای ايران دارند آيا پاسخی در اين مورد داريد؟
ــ شکنجه در زندانهای ايران يکی از دورغ‌های شاخ دار است. در زندانهای جمهوری اسلامی شکنجه معنا و مفهوم ندارد و اين از افتخارات زندانها است. وظيفه ما اصلاح و تربيت زندانی است. شکنجه در زندانهايی انجام می شود که توسط پليس اداره شده و دائما زندانی در حال بازجويی است ولی در ايران زندانها توسط پليس و قاضی اداره نشده و به صورت مستقل زير مجموعه سازمان زندانها و تحت نظارت قوه قضائيه است.

* آيا شما در دفتر کارتان می توانيد تمام زندانهای کشور را به صورت آن لاين تصويری مشاهده کنيد؟
ــ بله. بنده در دفتر کارم تصاوير مستقيم يکهزار دوربين در داخل زندانهای کشور را می توانم مشاهده کنم. اين دوربينها در تمام مکانهای زندانها نصب شده و رئيس زندان، حفاظت و رئيس سازمان می تواند مشاهده کنند.

* با اين همه امکانات پيشرفته چگونه در زندان ايلام عده ای زندانی فرار کردند؟
ــ فرار زندانيان ايلام بر اثر انفجار در خارج از زندان بود.

* چند درصد زندانيان کشور معتاد هستند؟
ــ تمام زندانيان از بدو ورود تست اعتياد گرفته می شود و آمارها نشان می دهد ۷۰ درصد زندانيان از بدو ورود معتاد هستند.

* چرا پس از فرار شهرام جزايری مرخصی زندانيان لغو شد؟
ــ اين اتفاق در دوره قبل بود ولی فرار شهرام جزايری ربطی به مرخصی زندانيان نداشت. روزی که در سازمان زندانها معارفه شدم گفتم يکی از برنامه های من ضابطه مند کردن مرخصی زندانيان است. پيشنهاد من اصلاح آئين نامه مرخصی زندانيان بود که پس از مطالعه اين آيين نامه اصلاح شد. بايد گفت که تمام آيين نامه تغيير کرد چون در آئين نامه قبلی به هر زندانی مرخصی داده می شد در حالی که در آيين نامه جديد هر زندانی که يک ششم دوران محکوميت خود را گذرانده باشد می تواند از مرخصی استفاده کند. در آيين نامه جديد مرخصی حق زندانی نيست بلکه امتيازی برای زندانی است. زندانيانی که در حفظ قرآن، حرفه آموزی، اخلاق ، ترک اعتياد و... موفق باشند و امتيازات آنها به حد نصاب برسد به مرخصی اعزام می شوند که حفظ قرآن و ترک اعتياد نهايت امتياز است و به مرخصی اعزام می شوند.

* چرا کيفيت غذای زندانيان نامطلوب است؟
ــ چون سرانه غذايی که برای زندانها ديده شده است بسيار محدود است و صراحتا اعلام می کنم بيش از مبلغی که دولت بابت غذا به زندانيان می دهد ما خودمان هزينه می کنيم و در اولويت است. هميشه به بازار بدهکار هستيم و از بزرگترين بدهکاران بازار کشور سازمان زندانها است.

گفتگو از سيد هادی کسايی زاده