دوره پنجم مجمع تشخيص مصلحت نظام در گام پايانی، آيا هاشمی رفسنجانی در رياست مجمع ابقا خواهد شد؟ ايسنا

۲۲ سال از تاسيس مجمع تشخيص مصلحت نظام می‌گذرد ، نهادی که بنيانگذار جمهوری اسلامی ايران در واپسين سال‌های حيات خود آن را ايجاد کرد تا به حل اختلافات ميان شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی بپردازد.

بهمن ماه سال جاری اين نهاد به پايان پنجمين دوره خود خواهد رسيد تا يکی از خبرسازترين ادوار آن سپری شود.

به گزارش خبرگزاری دانشجويان ايران(ايسنا) در سال ۱۳۶۸ و در جريان بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ايران، مجمع تشخيص مصلحت نظام رسماً به صورت يکی از نهادهای رسمی کشور درآمد و علاوه بر وظيفه حل اختلاف بين مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان قانون اساسی وظايف يازده‌گانه‌ای را عهده‌دار شد.

اگرچه وظايف پيش‌بينی شده در قانون اساسی برای مجمع تشخيص مصلحت نظام اين تصور را ايجاد می‌کند که نگاه به مجمع بايد نگاه به نهادی فراجناحی باشد، اما حضور آيت‌الله هاشمی رفسنجانی در راس اين نهاد باعث شده، همواره در رقم خوردن تحولات سياسی داخل کشور از نقش مجمع تشخيص مصلحت نظام نيز نام برده شود، امری که همواره از سوی رييس مجمع رد شده است.

امروز اعضای مجمع تشخيص مصلحت نظام که در راس آن روسای وقت قوای مجريه، مقننه و قضائيه قرار دارند، بايد علاوه بر تصميم‌گيری در سياست‌های کلان داخلی و خارجی ايران و حل اختلاف ميان قوای سه‌گانه، نظارت بر عملکرد اين قوا در اجرای سياست‌های کلی که از اختيارات رهبری نظام است، و به اين مجمع واگذار شده، را نيز انجام دهند.

مجمع تشخيص مصلحت نظام با نگاهی فراجناحی تشکيل شد، اما شايد به دليل شخص هاشمی رفسنجانی و بعضا ترکيب اعضای حاضر در آن از سوی جريا‌ن‌های سياسی مختلف در مقاطع متفاوت به دخالت در تعيين سرنوشت تحولات سياسی داخلی متهم شده است.

در سال‌های اخير نقش پدر خواندگی هاشمی رفسنجانی برای حزب کارگزاران و کانديداتوری وی در انتخابات رياست جمهوری نهم از وی رقيبی برای بسياری از جناح‌های سياسی خصوصا جناح حاکم ساخته است، هرچند هاشمی که خود را از استوانه‌های نظام و دارای سوابقی به اندازه عمر انقلاب می‌داندو همواره تاکيد می‌کند که فراجناحی بوده و هست و اين امری است که در انتخابات‌های مختلف حتی انتخابات اخير مجلس در قالب صدور بيانيه‌هايی با امضای دفتر هاشمی رفسنجانی نمود رسانه‌ای ‌يافته است.

در تابستان سال جاری "هيات عالی حل اختلاف و تنظيم روابط قوای سه گانه" به دستور رهبری معظم ‌انقلاب و به رياست آيت الله هاشمی شاهرودی، رئيس سابق قوه قضائيه تشکيل شد، که در نگاه اول می‌توان آن را نهادی در جهت کاستن حدود اختيارات مجمع تشخيص مصلحت نظام تصور کرد، چراکه بعد از دو انتخابات اخير رياست جمهوری با وجود آنکه قانون حل اختلافات بين قوا را از وظايف مجمع تشخيص مصلحت نظام پيش‌بينی کرده، اما درگيری‌های سياسی بين اين نهاد و قوه مجريه تا بدان جا پيش رفته که رييس جمهور طی دو سال اخير اصلا در جلسات مجمع حاضر نشده است و قبل از آن نيز به حضور غير منظم در اين جلسات اکتفا کرده بود.

در حال حاضر مجمع تشخيص مصلحت نظام در پايان دوره پنجم فعاليت خود قرار دارد، دوره نخست مجمع که رياست آن را آيت خامنه‌ای بر عهده داشت از سال ۱۳۶۶ تا سال ۱۳۶۸ بود که وجود جنگ تحميلی و شرايط خاص سياسی و اجرايی کشور از ويژگی‌های خاص اين دوره به شمار می‌رفت، در اين دوره هاشمی رفسنجانی به عنوان رييس مجلس وقت در مجمع حضور داشت.

دوره دوم فعاليت مجمع در پايان جنگ تحميلی در سال ۱۳۶۸ پس از بازنگری قانون اساسی، با وظايف احصاء شده در بندها و اصول ۱۱۰ ، ۱۱۱ ، ۱۱۲ و ۱۷۷ شکل گرفت، و از اين دوره رياست هاشمی رفسنجانی بر اين نهاد با حکم مورخ ۱۲ /۷ /۶۸ حضرت آيت‌الله خامنه‌ای آغاز شد.

همچنين دوره سوم مجمع ـ که با افزايش اعضای حقيقی متشکل از شخصيت‌های عالی‌رتبه کشور در سال ۱۳۷۵ آغاز شد ـ مجمع را وارد دوران جديدی از پويايی و بالندگی در جهت انجام کامل وظايف قانونی نمود.

دوره‌های چهارم و پنجم فعاليت مجمع تشخيص مصلحت نظام نيز از سال‌های ۱۳۸۰تا ۱۳۸۵ و ۱۳۸۵ تا بهمن ماه سال جاری را در بر می‌گيرد، اين دو دوره به خصوص دوره‌ پنجم فعاليت مجمع شايد به دليل مصادف شدنش با برخی حوادث داخلی مانند انتخابات ۸۸ ايران و درگذشت يکی از اعضا حين قرائت يکی از سياسی‌ترين نطق‌های عضوی از مجمع در اين نهاد، يکی از پر سروصداترين ادوار فعاليت مجمع تشخيص مصلحت نظام باشد.

به هر حال دوره فعلی مجمع تشخيص مصلحت نظام ـ که از ۱۳۸۵ آغاز شده بود ـ بهمن ماه امسال بعد از پنج سال پايان می‌يابد و طبق قانون اساسی، رهبرمعظم انقلاب اعضاء و رييس جديد مجمع تشخيص مصلحت نظام را منصوب خواهند کرد.

اين در حاليست که اعضای مجمع تشخيص مصلحت همواره از افراد برجسته دو جناح اصلی کشور انتخاب شده‌اند و آغاز دوره جديد مجمع تشخيص مصلحت نظام، تقريبا همزمان با شکل‌گيری مجلس نهم، می‌تواند دو رويداد مهم و سرنوشت‌ساز در تعيين آرايش سياسی کشور در سال‌های آتی باشد.

دوره پنجم مجمع تشخيص مصلحت نظام در حالی به پايان می‌رسد که اکبر هاشمی رفسنجانی از رياست مجلس خبرگان نيز کنار رفته است ومحمدرضا توسلی، صبح شنبه ۲۷ بهمن ۱۳۸۶ در جلسه مجمع تشخيص مصلحت نظام در حال قرائت نطق پيش از دستور، دچار عارضه قلبی شد و پس از انتقال به بيمارستان درگذشت و ميرحسين موسوی عضو ديگر مجمع تشخيص مصلحت در جريان پيامدهای انتخابات دهم رياست جمهوری ۱۳۸۸ عملا از دايره نظام خارج شده است.

احتمال تعيين رييس جديد برای مجمع تشخيص مصلحت نظام اضافه شدن حداقل سه عضو جديد به اين نهاد نظارتی از جمله محمدرضا رحيمی معاون اول رييس جمهور به سياق ادوار قبلی که معاون اول رييس جمهور در مجمع تشخيص مصلحت نظام عضويت داشتند، مهمترين اتفاقاتی است که ممکن است در کمتر از يک‌ماه ديگر با پايان يافتن دوره پنجم مجمع تشخيص مصلحت نظام صورت پذيرد.