جلوگيری از يک فاجعه؟ نقل قول‌ها درباره علل شرکت خاتمی در انتخابات، حسين محمدی، روز

Mohammadi1363(at)gmail.com

در حالی که حضور سيدمحمد خاتمی در انتخابات مجلس نهم همچنان خبرساز است برخی منابع غيررسمی اعلام کرده‌اند که وی در ديداری "جلوگيری از يک فاجعه" و "احتمال در حصر قرار گرفتن خود" را دليل حضورش در انتخابات دانسته است.

برخی روزنامه‌نگاران در صفحات فيس‌بوک خود نوشته‌اند که سيدمحمد خاتمی، در ديداری غيررسمی اعلام کرده است که دليل حضورش در دماوند اين بوده که "رای ندهد"، اما اخباری از يک "جلسه محرمانه" به وی می‌رسد که در آن عده‌ای ـ که مشخص نشده چه افرادی و از کدام نهادها و با چه گرايشی ـ– تصميم دارند در صورت عدم حضور "ته مانده اصلاح‌طلبان در انتخابات" آن‌ها را بازداشت و زندانی کنند تا "ريشه بخشکد".

خاتمی براساس اين خبر به اين نتيجه می‌رسد که برای جلوگيری از اين "فاجعه" که "اصلاح‌طلبان باقی‌مانده هم وارد زندان نشوند"، در انتخابات شرکت کند؛ يکی از روزنامه‌نگاران که به نقل سخنان خاتمی پرداخته، نوشته است که "تصور آقای خاتمی اين بود که اين برخورد در حد حصر ايشان است".

گرچه هنوز سايت يا دفتر خاتمی اين خبر را تاييد نکرده، اما گفته می‌شود وی اين سخنان را روز گذشته در ديدار با عده‌ای از فعالان سياسی و روزنامه‌نگاران بيان کرده است.

پيش از اين با بالا گرفتن اعتراضات عليه حضور خاتمی در انتخابات، سايت خبری کلمه، نزديک به ميرحسين موسوی، در يادداشتی با اشاره به حضور خاتمی در انتخابات، آن را باعث "شگفتی ناظران" دانسته و نوشته بود که نظرات کاربران خود را در اين‌باره، در اختيار خاتمی قرار خواهد داد.

ساعاتی پس از انتشار ياداشت کلمه، سايت اختصاصی خاتمی نيز اعلام کرد که وی به زودی، دلايل اين تصميم خود را با مردم در ميان خواهد گذاشت. هنوز مشخص نيست که توضيحات خاتمی به چه شکلی در اختيار افکار عمومی قرار خواهد گرفت.

از سوی ديگر، سايت‌های اصول‌گرا ـ از جمله باشگاه خبرنگاران جوان ـ روايتی از يک ديدار خاتمی ارائه و ادعا کرده اند که خاتمی ضمن انتقاد از موسوی و کروبی گفته است: "مردم نظامی را که پايش خون دادند رها نمی کنند و به دوستان لس آنجلسی و ما بچسبند". برخی از افراد حاضر در اين جلسه اما اين مساله را تکذيب کرده و گفته‌اند که خاتمی چنين سخنانی را مطرح نکرده است.

پيش تر، حسين نورانی‌نژاد، فعال سياسی و روزنامه‌نگار نوشته بود که خاتمی "اخبار نگران کننده ای طی دو روز منتهی به انتخابات، درباره برنامه و نقشه های تندروهای جريان حاکم در زمان پس از انتخابات دريافت کرده بود که حرکتی غافلگيرکننده را برای بر هم زدن آن ايجاب می کرد".

نورانی‌نژاد افزوده بود: "آقای خاتمی با اشاره به انسجام فوق العاده ای که در بين نيروهای اصلاح طلب و سبز پيش از انتخابات بوجود آمده بود، ابراز اميدواری کرد که رای دادن ايشان به جای بر هم زدن نقشه های شوم تندروهای جريان حاکم، مخلّ انسجام اصلاح طلبان نشود. او بر پيچيده بودن شرايط سياسی داخلی و بين المللی تأکيد کرد و با توجه به ابعاد متعددی از موضوعات مختلف که هر لحظه بر تصميمات می تواند اثرگذار شود، خواستار درک اين پيچيدگی ها از سوی همگان شد. او گفت مدعی اين نيست که درست ترين تصميم ممکن را گرفته، ولی سعی کرده با رعايت همه اين جوانب و پيچيدگی ها اقدام کند. در تمام اين توضيحات آقای خاتمی دلنگرانی اش بر عواطف آسيب ديده و حفظ انسجام نيروهای اصلاح طلب را مورد تاکيد قرار می داد".

وی در پايان نوشت: "آقای خاتمی هرگونه فشار پيدا و پنهان، معامله و پيغامی را تکذيب کرد و در مقابل اين پرسش که ديروز بر روی برگه رايش چه نوشته است، گفت: جمهوری اسلامی".

با اين وجود، موج انتقادات از خاتمی همچنان ادامه دارد. داريوش محمدپور، پژوهشگر و وبلاگ‌نويس، درباره حضور خاتمی در انتخابات نوشت: "سياست‌ورزی سالم، سياستی نيست که در آن همواره پرسش مردم را حواله به حکمتی پنهان بدهيم يا وعده‌ی تدبير و تمهيد خردمندانه‌ای را بدهيم که هنوز سرّش بر کسی آشکار نشده است. اين جنس سياست‌ورزی، سياست‌ورزی جباران و مستبدان است. سياستی که جهان امروز می‌طلبد، و بی‌شک اين همان سياستی است که جامعه‌ی ايران امروز می‌طلبد، سياستی است شفاف که در آن سياست‌ورزان و کنش‌گران سياسی تصميمی را دور از چشم و گوش مردم نمی‌گيرند و اگر عهدی با مردم بستند بر سر عهد خود می‌مانند. در صحنه‌ی اين کشاکش مذاکره و سازشی رخ نمی‌دهد مگر آن‌که پيشاپيش مضمون و محتوای آن با مردم در ميان گذاشته شود و مردم به آن رضايت داده باشند. جز اين اگر باشد، در بهترين حالت استبدادی پدرانه داريم".

عرفان ثابتی، پژوهشگر و مترجم نيز نوشت: ''جدا از بی معنی بودن شرکت خاتمی در انتخابات که هيچ گونه معنای سياسی در خود حمل نمی کند. متن هايی که در حمايت از او نوشته شده است بسيار معنا دار است. همه بر اين نکته صحه می گذارند که او کار هايی می کند که ما به دلايلش بعد ها پی می بريم. اگر با او مخالفيد عجله نکنيد چند ماه که بگذرد پی خواهيد برد که او در خشت خام چه ها می ديده است. اين نگاه خطرناک تر از رای دادن بی معنای خاتمی است. ته اين نگاه اين است که خاتمی فکر می کند و مردم فکر نمی کنند. مردم بعد ها از ثمرات فکر خاتمی بهره مند می شوند. کل نوشته ی علی شکوری راد در اين يادداشت همين نکته است که خاتمی گرچه بر خلاف فکر و خواست مردم عمل می کند ولی اين کار به نفع مردم است. اين فکر بسيار خطرناک است".

اشاره ثابتی به يادداشت علی شکوری‌راد در وبلاگش است که رای دادن خاتمی را "غيرمنتظره و تکان‌دهنده" توصيف کرده بود: "من هيچ خبری از اينکه چرا خاتمی به پای صندوق رأی رفت ندارم ولی مطمئن هستم عامل آن خوف بوده است. خوف از اينکه مبادا رأی ندادن او آب به آسياب کسانی بريزد که با تمام قوا تمام روزنه های اصلاح را مسدود می کنند. کسانی که نانشان در انباشتن کينه و دوری دلهاست. مگر نه اينست که کم هزينه ترين راه اصلاح امور کشور اين است که حاکمان خود به آن رو بياورند. من نمی دانم اگر موسوی بود چگونه عمل می کرد. شايد گونه ای ديگر!"

اردشير اميرارجمند، سخنگوی شورای هماهنگی راه سبز اميد نيز در گفتگو با "ميهن" در اين باره گفته: "راه جنبش سبز و مطالبات آن روشن است؛ آقای خاتمی هم بايد خودش پاسخگو باشد و مردم هم درباره پاسخ وی قضاوت خواهند کرد".

خاتمی در حالی در انتخابات شرکت کرد که بنا به گفته نزديکان وی در روزهای منتهی به انتخابات، در چند جمع خصوصی صراحتا اعلام کرده بود که در انتخابات شرکت نخواهد کرد و به همين دليل قصد دارد روز انتخابات تهران را ترک کند.

خاتمی پيش از اين اعلام کرده بود: "بنده می‌گويم بياييد فضا را آماده کنيد زندانيان آزاد شوند، ‏حصرها برداشته شود، فضا باز شود اين مردم ما اينقدر بزرگوار و خوبند، اين ‏جوانان ما که اينقدر رنج ديده اند اگر اين فضا باز شود و به آينده اميدوار باشند ‏دارای گذشت اند، در اين صورت مملکت تضمين و تامين می شود". با برآورده نشدن اين شروط، آذرماه سال جاری اعلام کرده بود که با توجه به فراهم نشدن "شرايط حداقلی" که خود او تعيين کرده بود "نبايد در انتخابات شرکت کنيم و شرکت در انتخابات معنا ندارد".

چند ساعتی پس از اعلام حضور خاتمی در انتخابات، شايعاتی درباره حصر، بازداشت موقت يا فشار امنيتی بر وی برای رای دادن منتشر شد که البته هيچ‌کدام تاييد نشد.

زهرا اشراقی، همسر محمدرضا خاتمی، برادر سيدمحمد خاتمی، رای دادن رييس‌جمهور دوران اصلاحات را "ضربه ای بسيار سنگين" توصيف کرد.

ژيلا بنی‌يعقوب، روزنامه‌نگاری که خود در حوادث پس از انتخابات بازداشت و به ۳۰ سال محروميت از روزنامه‌نگاری محروم شده و همسرش، بهمن احمدی‌امويی، نيز در زندان است، در اين‌باره نوشت: "قرار بود امروز صدای اعتراض را منعکس کنيم، از صندوق‌ها بگوييم. هرچند که اگر خاتمی رای داده باشد در ايجاد اين فضا مقصر است و من از اين بابت هم نمی‌بخشمش".

محمد نوری‌زاد، نويسنده و کارگردان معترض نيز در پاسخ به "دويچه وله" در اين باره گفت: "اگر به لحاظ فردی رفته در انتخابات شرکت کرده به خود او مربوط است. منتها ايشان ديگر آقای خاتمی سابق نيست. چون از جمع کنده شده و به‌صورت فرد در اين انتخابات شرکت کرده است... فردا آقای خاتمی اجازه نخواهد داشت حرف از جمع بزند و حرف از «ما» بگويد. مثلا بگويد «مردم» يا «بخشی از مردم» معترض".

با اينهمه اما سيدمحمد خاتمی هنوز واکنشی رسمی به اين انتقادات نشان نداده است.