خاتمی: از اصل رأی دادنم دفاع می‌کنم ولی نقدها را به روش آن وارد می‌دانم

محمد خاتمی در برنامه گرامی‌داشت دوم خرداد که هفته گذشته با حضور جمعی از جوانان، فعالان سياسی، هنرمندان و روزنامه‌نگاران، در دفتر وی برگزار شد، گفت: "رأی دادن من گرچه موجب دلخوری و جريحه‌دار شدن احساسات بسياری از دوستان شد، اما در اين مورد همچنان از اصل کاری که انجام داده‌ام دفاع می‌کنم، گرچه نقدهای دوستان به شيوه آن را وارد دانسته و می‌پذيرم."

وب سايت محمد خاتمی ـ برنامه گرامی داشت دوم خرداد که هفته گذشته با حضور جمعی از جوانان، فعالان سياسی، هنرمندان و روزنامه نگاران، در دفتر رئيس جمهوری سابق ايران برگزار شد، علاوه بر سخنان سيد محمد خاتمی که پيش تر منتشر شد، با ارائه ديدگاه ها، پيشنهادها و انتقادهای حضار همراه بود.
اهميت مطالب مطرح شده از سوی عزيزان حاضر در جلسه و پاسخ ها و اظهار نظرهای متقابل سيد محمد خاتمی ما را بر آن داشت تا به انعکاس چکيده ای از آنها بپردازيم.
موافقت، مخالفت و توصيه های تکميلی درباره شرکت سيد محمد خاتمی در انتخابات اخير مجلس شورای اسلامی، چگونگی امکان تداوم اصلاح طلبی در شرايط موجود، شرايط فرهنگی کشور، ضرورت انسجام نيروهای اصلاح طلب و نگرانی از تداوم شرايط سخت حصر و حبس و صدور و اجرای احکام زندانيان سياسی از مهم ترين مطالبی بود که در اين جلسه مورد بحث و گفت و گو قرار گرفت.
محور مباحث اولين جوانی که در اين ديدار سخن گفت استفاده از خرد جمعی اصلاح طلبان در همه کنشهای سياسی و اجماع حداکثری اطلاح طلبان بخصوص در مقاطع سياسی مهمی مانند انتخابات بود. وی شرايط پيش از انتخابات نهمين دوره مجلس شورای اسلامی و همراهی قاطبه نيروهای اصلاح طلب با موضع عدم شرکت در انتخابات را به عنوان نمونه ای از اين روبکرد ذکر کرد. وی با بيان اينکه شوک ايجاد شده بعد از رأی سيد محمد خاتمی به آن هماهنگی لطماتی وارد کرده، پيشنهاد داد تا با آکسيونهای سياسی مناسب و ظرفيت آفرين، بار ديگر فضای تعامل و همراهی بين نيروهای دموکراسی خواه اصلاح طلب ايجاد شود.
جوان ديگری که از استان خوزستان در اين جمع حضور يافته بود با اشاره به سختی های پيش روی راه و رسم اصلاح طلبی در جامعه و فضای سياسی گفت: ”در چنين شرايطی بايد مراقب بود تا مخالفان اصلاحات نتوانند نيروهای نزديک به خود را به نام اصلاح طلب معرفی و تحت حمايت ما در آورند“. توصيه اين جوان ضرورت استفاده از همه ظرفيت های گفت و گو با حاکميت و گروه های مختلف سياسی و نيز مراقبت از ايجاد انشقاق تحت عنوان دوگانه جنبش سبز - اصلاحات بود. اين دختر جوان خوزستانی با اشاره به پرهيز از طرح شعارهای بلندپروازانه، خواستار نامزدی فردی شاخص از ميان اصلاح طلبان در انتخابات آينده رياست جمهوری (با استفاده از ظرفيت های اجتماعی موجود) شد.
در ادامه يکی از زندانيان سياسی آزاد شده که در تجمعات پس از انتخابات رياست جمهوری سال ۱۳۸۸ بازداشت شده بود، به گلايه از سيد محمد خاتمی درخصوص شرکت در انتخابات اخير مجلس پرداخت پرسش هايی را در باب چگونگی تداوم اصلاح طلبی مطرح نمود. وی با بيان اينکه ”ما همان نسلی هستيم که در سال ۷۶ حماسه دوّم خرداد را آفريديم“ به گلايه از رأی دادن رئيس دولت اصلاحات پرداخت و گفت: ”عدم مشارکت در انتخابات وسيله ای است برای بيان اعتراض و رسيدن به هدفی مشخّص. ايده تحريم انتخابات در مورد انتخابات مجلس ، ايده چندان موفّقی نيست و به خاطر مسائل قومی و منطقه ای، همواره درصد کم و بيش مشخّصی از حضور مردم در انتخابات مجلس پيش بينی می شود که همين موجب می شود ايده ی تحريم به عنوان يک اعتراض سياسی، نمود چندانی نداشته باشد. اما بار ديگر مردم کاری غير قابل پيش بينی انجام دادند و با وجود تمامی مسائلی که پيشتر اشاره کردم، عدم مشارکت بخش قابل توجهی از مردم در انتخابات مجلس نهم، خود را نشان داد؛ به ويژه در شهرهای بزرگ. امّا متأسّفانه ناگهان خبری مبنی بر حضور جناب عالی در پای صندوق رأی ، آن هم در روستايی خارج از تهران منتشر شد و غير از اين که اين عمل شما، نشان از عدم همراهيتان با خواسته اکثريت مردم و ناديده گرفتن شروطی بود که خود مطرح کرده بوديد، اين رأی شما، موج خبری بزرگی ايجاد کرد که اثر و خبر عدم شرکت بخش بزرگی از مردم در پای صندوق های رأی را به محاق برد و ناخودآگاه همه چشم ها و گوش ها را به رأی شما معطوف کرد و به نوعی اين همبستگی و اعتراض مردم، بی اثر و خنثی شد.“
اين جوان تبعات ناشی از رأی سيد محمد خاتمی را نيز مورد توجه قرار داد و افزود: ”خواسته يا ناخواسته، انشقاقی غير قابل تصوّر در ميان دوستان و اصلاح طلبان و فعّالين جنبش سبز به وجود آمده که توضيحات شما هم اکثر دوستان را قانع نکرده است.“
اين زندانی سياسی آزاد شده نظرات سيد محمد خاتمی درباره بازگشت به آرمان های اصيل انقلاب را همواره مبهم و قابل تفسير به شکل های گوناگون خوانده و پرسيد: ”با مشی فعلی شما و قدرت نمايی های جناح حاکم، آيا همچنان می توان به رسيدن به اين آرمان ها اميدوار بود؟ و به فرض موفقيت، آيا اين آرمان ها، پس از ۳۳ سال، نياز به بازبينی و تجديد نظر ندارند؟“
وی با رد امکان ايجاد روزنه ای از طريق مشی سياسی توأم با مدارای سيد محمد خاتمی پرسيد: ”با چه روشی و استراتژی مشخّصی می توان اصلاحات را پيش برد؟ آيا راه ديگری به جز اصلاح طلبی و انقلابی گری وجود ندارد؟“
وی سخنان خود را با اين جملات به پايان برد که ”ما هم دلسوزان اين سرزمينيم؛ نه می خواهيم سرانجامی چون سوريه و عراق داشته باشيم که شاهد جنگ داخلی يا دخالت خارجی باشيم و نه دوست داريم به عاقبت مردم کره ی شمالی دچار شويم“.
رئيس شاخه جوانان حزب اعتماد ملی هم در ادامه به گلايه هايی اشاره کرد که پس از شنيدن بيان صريح انتقادها از سوی ديگر دوستان حاضر در جلسه از يک سو و کيک و لبخندهای سيد محمد خاتمی از سوی ديگر از بيان آن منصرف شده است.
نويسنده جوانی هم به جنبه فرهنگی شخصيت سيد محمد خاتمی اشاره کرد و خواستار استفاده از اين ظرفيت گران بها برای ايجاد تحول و پيشرفت در حوزه نشر کشور شد.
سپس يکی از هموطنان خراسانی به بررسی تبعات عدم حضور نمايندگان اصلاح طلبان در ميان رسانه های عمومی کشور پرداخت و آن را موجب يکه تازی افرادی که کمتر قرابتی با آرمان های انقلاب دارند دانسته، محروميت جامعه از توان نظری و کارشناسی اصلاح طلبانی که می توانند برای درمان مشکلات فراوان مردم چاره انديشی کنند را از ديگر تبعات اين موضوع دانست. اين جوان خراسانی از راهکارهای کاهش اين صدمه را فعال تر کردن نهادهايی مانند بنياد باران خوانده، خواستار فعاليت بيشتر اين بنياد شد.
دو جوان اصفهانی که يکی از فعالان سياسی و ديگری روزنامه نگار بود، در ادامه نوبت سخن را در دست گرفتند و به دفاع از رأی سيد محمد خاتمی در انتخابات اخير مجلس پرداختند. يکی از آنها با انتقاد از روش رأی دادن سيد محمد خاتمی اصل اين اقدام را ستود و آن را يکی ديگر از اقدامات خاتمی برای نگه داشتن روزنه های اصلاح طلبی با هزينه کردن از آبروی خود دانست. ديگر جوان اصفهانی نيز ضمن دفاع از رأی دادن آقای خاتمی، به هزينه های فراوان ايجاد شده برای چهره های شاخص اصلاحات و زندانيان سياسی و خانواده آنها پرداخته و در عين حال تاکيد کرد ”اين جمع نشان می دهد با همه اين مشکلات اصلاحات همچنان زنده است و ما تا آخر از آن دفاع می کنيم“. وی با اشاره به اينکه اصلاح طلبان با مقاومت خودشان در برابر فشارها نشان دادند که اصول¬گرا تر از بسياری از داعيه داران اصول¬گرايی هستند، افزود: ”بسياری از زندانيان سياسی ما هنوز پای¬بند به آرمان های نظام و انقلاب هستند و فشارهای متعدد باعث نشده از آرمان خود دست بکشند“. اين روزنامه نگار افزود: ”ما گرچه خواستار اصلاح روش ها و سياست ها هستيم، اما همچنان به انقلاب، آرمان های امام (ره) و جمهوری اسلامی وفاداريم و در عين حال نقد اوضاع جاری را حق مسلم خود می دانيم“. وی خطاب به سيد محمد خاتمی گفت: ”بعد از هزينه ای که در پی رأی شجاعانه تان پرداختيد، انتظار می رفت فعال تر در صحنه سياست نقش آفرينی کنيد و گشايش هايی برای جريان اصلاحات فراهم کنيد. البته مسؤولان هم بايد لطف شما را قدر می دانستند و حداقل شاهد آزادی زندانيان سياسی می بوديم“.
آخرين فردی که پيش از سخنان سيد محمد خاتمی صحبت کرد، يکی ديگر از روزنامه نگاران بود که در ابتدا از شرکت سيد محمد خاتمی در انتخابات اخير مجلس تشکر کرد و با عاقلانه و مدبرانه دانستن آن افزود: ”از شما ياد گرفتيم که نمی شود با شيوه های تند و راديکال به هدف رسيد. راهی که می رويد اگرچه آهسته، اما پيوسته است و می تواند جمع وسيع تری را با شما همراه کند“.
سيد محمد خاتمی پيش از شروع سخنان خود که متن آن پيش تر انتشار يافته، به انتقادها و مسائل مطرح شده از سوی حاضران پاسخ گفت:
رئيس جمهوری سابق ايران با تأکيد بر اينکه مسأله ما بازگشت به قدرت نيست، گفت: ”بروز و ظهور قدرت ظاهری، پيروزی نيست. پيروزی حقيقی تحقق اراده مردم است. ما با کسی دعوا نداريم، تنها خواستار بازتر شدن فضا هستيم. برای اين که راه و رسم موجود، مبتنی بر اراده مردم جريان يابد يا بايد به راهی که مردم می خواهند بازگشت و يا شاهد تلاطم هايی در عرصه جامعه و سياست بود“.
رئيس بنياد باران با اشاره به حضور بسياری از دوستان و همراهان اصلاح طلبش در زندان و در پاسخ به نقد يکی از حاضران که رأی سيد محمد خاتمی را محافظه کارانه خوانده بود، تأکيد کرد: ”والله اگر ميان دوستانم در زندان بودم برايم گواراتر بود“.
وی درباره رأی خود تصريح کرد: ”بارها گفته ام که ما خود را داخل نظام می دانيم و اگر نقدی هم داريم، نقد سياست ها و روش هايی است که معتقديم بايد اصلاح شود. درباره آرمان های انقلاب هم بارها صحبت کرده ايم و نيازی نمی بينيم که دوباره در اينجا به آن بپردازم. به هر حال ما راهمان با کسانی که خواستار براندازی اند جدا است و معتقديم بسياری از مردم شهيد داده اند و بخش های گوناگون جامعه همچنان به اصل نظام و آرمان های آن پای بندند. لذا خوب است وقتی از افکار عمومی و نظر اکثريت بحث می شود دقت بيشتری به کار برده شود. من از اصل رأيی که دادم دفاع می کنم. در عين حال بسيار متأسفم که بعد از انتخابات حتی از تنگناها نسبت به زندانيان سياسی و جناب آقای مهندس موسوی و جناب آقای کروبی کاسته نشده و بلکه بالعکس نسبت به زندانيان سياسی سخت گيری بيشتری شده و بسياری را برای اجرای حکم فراخوانده اند؛ بخصوص در اين مورد نسبت به خانم ها نگرانی بيشتری وجود دارد.“
وی با بيان اينکه نبايد نااميد شد و نبايد انتظار داشت همه چيز يک شبه درست شود، افزود: ”صبوری، توکل و اميد به لطف خدا در کنار به روز کردن تقاضاهايمان با توجه به اصول و چارچوب های اعتقادی و نيز پرهيز از انشعاب و تفرقه تحت عناوينی چون سبز و اصلاح طلب از ضروريات امروز ماست. ما بايد روی اصولی که به آنها پای بنديم و معتقديم عملی است، توافق کنيم. بايد دلهايمان را به هم نزديک تر کنيم و تمام تلاش هايمان برای گذر از اين فضای امنيتی به شرايط سالم سياسی و غيرامنيتی باشد، نه برای بازگشت به قدرت. بلکه ايجاد فضای سالمی که در شأن اين مردم باشد بايد هدف ما باشد و اين که بتوانيم حداقل فضای گفت و گو و تبادل نظر را دوباره احيا کنيم“.
در خاتمه اين جلسه نيزهمسر جوان يکی از زندانيان سياسی ضمن اشاره به اين نکته که ما همچنان بر سر رأی دادن شما با شما اختلاف نظر داريم، ولی آن را يک اختلاف روشی دانسته و خود را کماکان اصلاح طلب می دانيم، گفت: ” راهی که ما رفته ايم به انتخاب خودمان بوده و بابت آن منّتی بر سر هيچ کس نداريم. زندانيان سياسی و خانواده های آنان همانند بقيه افراد جامعه نظراتی دارند که آنرا بيان می کنند، ولی هيچ تعيين تکليفی برای کسی نداشته و ندارند“.
سيد محمد خاتمی نيز در پاسخ به اين بانوی جوان تصريح کرد: ”ما حتماً بايد حرف زندانيانمان را بشنويم و نظر آنها را بدانيم“. وی با دفاع مجدد از رأيی که داده، افزود: ”رأی دادن من گرچه موجب دلخوری و جريحه دار شدن احساسات بسياری از دوستان شد، اما در اين مورد همچنان از اصل کاری که انجام داده ام دفاع می کنم، گرچه نقدهای دوستان به شيوه آن را وارد دانسته و می پذيرم. آنچه در ۴۸ ساعت آخر به آن رسيدم را می شد زودتر هم با تحليل دريافت. ما ميدان را به دو دسته تحريمی داده بوديم، يک تحريمی های خارج از کشور که می گفتند انتخابات بايد تحريم شود و اصرار داشتند که تحريم را به اصلاح طلبان هم نسبت دهند و ديگری جريانی در داخل که با نسبت دادن تحريم به ما در صدد ضربه زدن به بخش های باقی مانده از اصلاحات بودند. ما می بايست توضيح بيشتری می داديم که اولاً ما تحريمی نبوديم، دوم اينکه تحريم هميشه به معنای براندازی نيست و سوم اين که اگر کسی خواست رأی بدهد اشکالی ندارد و بايد ذهن جامعه را درباره اين سه نکته آماده می کرديم که نکرديم“.
وی با اشاره به نقد يکی از افراد که رأی خاتمی ساير مسائل مربوط به انتخابات را تحت تأثير قرار داد، اظهار کرد: ”اگر ظرفيتی در من هست که يک رأی من هم برای کسانی که در حکومت اند و هم برای مخالفان از کل انتخابات مهم تر تلقی می شود، آن را از همين مردم و جامعه گرفته ام، ولی اين مسؤوليت مرا هم بيشتر می کند. آنچه شد بر اساس تشخيصی در چارچوب همين مسؤوليت بود، ولی اين نبايد باعث تفرقه نيروها شود. هم ما و هم اين مفاهيم چارچوب هايی دارد که بايد مراقب بود در داخل اين چارچوب ها حرکت کنيم و دچار تفرقه نشويم“.