خاطرات 30 سال سينماي ايران، در جشنواره فيلم فجر مرور مي‌شود، مهر

فيلم‌هاي برگزيده و ماندگار 30 سال سينماي ايران در بخش ويژه بيست و هفتيمن جشنواره فيلم فجر مرور مي‌شود که با نگاهي به توليدات ارزشمند سي سال اخير مي‌توان فهرست اين آثار را تنظيم کرد.

همزمان با سي‌امين سالگرد پيروزي انقلاب در جشنواره فيلم فجر امسال بخشي ويژه به مرور توليدات ارزشمند اين سال‌ها اختصاص پيدا کرده که اعضاي ستاد برگزاري جشنواره اين روزها سرگرم انتخاب آثار مربوط به اين بخش هستند. با نگاهي به آثار برگزيده 26 دوره جشنواره و فيلم‌هايي که با استقبال مواجه شده‌اند، مي‌توان به فهرستي اوليه رسيد.

نخستين دوره جشنواره فيلم فجر در حالي سال 61 برگزار شد که پيش از آن در سال‌هاي 55 و 56 توليد فيلم‌ در سينماي ايران به حالت راکد درآمده و تعداد آثار توليد شده در يکسال به کمتر از 10 اثر رسيده بود. با وقوع انقلاب طبيعتاً سينما نيز با تحولاتي مواجه شد.

"خط قرمز" مسعود کيميايي و "مرگ يزدگرد" بهرام بيضايي با آنکه جزو آثار ارزشمند سينما محسوب مي‌شوند و سال 61 در نخستين دوره جشنواره فيلم فجر به نمايش درآمدند، تاکنون اجازه اکران نيافته‌اند. با در نظر گرفتن وضعيت اين دو فيلم "حاجي واشنگنتن" زنده‌ياد علي حاتمي فيلمي است که مي‌تواند در بخش مرور 30 سال سينماي ايران بعد از انقلاب روي پرده برود.

سال 62 سينماي ايران با استقرار مديران جديد مسير خود را يافت و جشنواره‌اي پربار برگزار شد. آن سال با حضور فيلمسازان جديد "ديار عاشقان" حسن کاربخش به عنوان يکي از نخستين فيلم‌هاي دفاع مقدس به نمايش درآمد و با اتکا به اينکه جزو آثار جريانساز اين گونه است، امروز هم قابل نمايش است. "هيولاي درون" خسرو سينايي نيز از فيلم‌هاي مورد توجه آن سال بود.

"گل‌هاي داودي" رسول صدرعاملي و "کمال‌الملک" زنده‌ياد حاتمي بيش از ساير فيلم‌هاي سومين دوره جشنواره فيلم فجر جايزه بردند و در اين سال‌ها نيز بارها به آنها پرداخته شده است. سينماي ايران سال 64 در حالي که درگير جنگ بود با آثار ماندگار "جاده‌هاي سرد" مسعود جعفري جوزاني، "بايکوت" محسن مخملباف و "ماديان" علي ژکان مواجه شد.

پنجمين جشنواره فيلم فجر از درخشانترين دوره‌ها بود و در آن "طلسم" داريوش فرهنگ، "رابطه" پوران درخشنده، "پرواز در شب" رسول ملاقلي‌پور، "شبح کژدم" کيانوش عياري، "ناخدا خورشيد" ناصر تقوايي، "خانه دوست کجاست؟" عباس کيارستمي، "اجاره‌نشين‌ها" داريوش مهرجويي، "گزارش يک قتل" محمدعلي نجفي و "دستفروش" مخملباف به نمايش درآمدند که همچنان جزو فيلم‌هاي شاخص سينماي ايران بعد از انقلاب محسوب مي‌شوند.

"شايد وقتي ديگر" بيضايي که جزو مطرحترين فيلم‌هاي دهه 60 بود و "کاني مانگا" سيف‌الله داد فيلم‌هاي به نمايش درآمده در ششمين دوره جشنواره هستند که همچنان مي‌توانند مخاطب داشته باشند. "سرب" کيميايي، "نار و ني" سعيد ابراهيمي‌فر، "کشتي آنجليکا" محمد بزرگ‌نيا و "باي‌سيکل ران" مخملباف در دوره هفتم و "هامون" مهرجويي، "کلوز آپ" و "مشق شب" کيارستمي، "اي ايران" تقوايي و "مادر" حاتمي دوره هشتم جشنواره به نمايش درآمدند و از فيلم‌هاي خاطره‌انگيزند.

سال 1369 در نهمين دوره جشنواره فيلم فجر نخستين فيلم سينمايي واروژ کريم‌مسيحي به نمايش درآمد. "پرده آخر" همچنان جزو توليدات شاخص سينماي ايران است و "عروس" بهروز افخمي که به تعبير بسياري جريان سينما را در آغاز دهه 70 جهتدهي کرد، در اين دوره از جشنواره به نمايش درآمد.

"بانو" مهرجويي، "مسافران" بيضايي، "نرگس" رخشان بني‌اعتماد، "نياز" عليرضا داودنژاد، "هور در آتش" عزيزالله حميدنژاد و "ناصرالدين شاه آکتور سينما" محسن مخملباف که جزو آثار مطرح جشنواره در سال 70 بودند همچنان طرفدار دارند.

جشنواره يازدهم فيلم فجر با سيل آثار مطرح سينمايي مواجه شد.

"آباداني‌ها" عياري، "رد پاي گرگ" کيميايي، "سارا" مهرجويي، "شرم" کيومرث پوراحمد، "هنرپيشه" مخملباف، "يکبار براي هميشه" سيروس الوند و "چکمه" محمدعلي طالبي از جمله اين فيلم‌ها هستند.

تاثيرات تغيير مديريت دولتي سينما در دومين سال فعاليت اين گروه در دوره دوازدهم جشنواره فيلم فجر ديده مي‌شد.

در حالي که سال 1371 توليدات ارزشمندي را براي سينماي ايران به همراه داشت، سال 1372 اين جريان متوقف شد و از معدود فيلم‌هاي بيادماندني اين سال مي‌توان به "خاکستر سبز" ابراهيم حاتمي‌کيا و "زير درختان زيتون" عباس کيارستمي اشاره کرد.

پس از يکسال توقف موتور توليد فيلم‌هاي ارزشمند، در سومين سال استقرار مديريت جديد دولتي، سينماي ايران وارد فازي تازه شد و اغلب در دو مسير فيلم‌هاي سفارشي دولتي يا هنري فيلم‌ها توليد شدند. اين مسير تازه پيش روي سينماي ايران قرار گرفت. "بادکنک سفيد" جعفر پناهي، "روز واقعه" شهرام اسدي، "روسري آبي" بني‌اعتماد، "کيميا" احمدرضا درويش، "سلام سينما" مخملباف، "آدم برفي" داود ميرباقري و "پري" مهرجويي از جمله فيلم‌هاي شاخص اين دوره بوده‌اند.

"بازمانده" سيف‌الله داد، "برج مينو" و "بوي پيراهن يوسف" حاتمي‌کيا، "ليلي با من است" کمال تبريزي، "سفر به چزابه" و "نجات‌يافتگان" زنده‌ياد ملاقلي‌پور فيلم‌هاي برتر چهاردهمين دوره جشنواره فيلم فجر و "ليلا" مهرجويي و "بچه‌هاي آسمان" مجيد مجيدي آثار قابل توجه دوره پانزدهم بودند.

آخرين محصولات سينماي دولت اکبر هاشمي رفسنجاني در شانزدهمين دوره جشنواره به نمايش درآمدند که "آژانس شيشه‌اي" حاتمي‌کيا، "تولد يک پروانه" مجتبي راعي و "درخت گلابي" داريوش مهرجويي فيلم‌هاي ارزشمند آن سال بودند.

تک درخشش‌هاي سينمايي که در هفت سال بعد از سال 1377 در انتظار سينماي ايران بود در هفدهمين دوره جشنواره فيلم فجر مشاهده شد که "دختري با کفش‌هاي کتاني" صدرعاملي، "دو زن" تهمينه ميلاني، "رنگ خدا" مجيدي، "قرمز" فريدون جيراني و "مصائب شيرين" داودنژاد از آن جمله بود.

"بلوغ" جعفري جوزاني و "بوي کافور، عطر ياس" بهمن فرمان‌آرا را مي‌توان جزو معدود فيلم‌هاي شاخص دوره هجدهم و "زير نور ماه" رضا ميرکريمي و "سگ‌کشي" بهرام بيضايي از کارهاي مطرح دوره نوزدهم جشنواره فجر محسوب کرد.

سال1380 "ارتفاع پست" حاتمي‌کيا، "نان و عشق و موتور 1000" ابوالحسن داودي، "من ترانه 15 سال دارم" رسول صدرعاملي، "کاغذ بي‌خط" تقوايي، "خانه‌اي روي آب" فرمان‌آرا و "قارچ سمي" زنده‌ياد ملاقلي‌پور توانستند پرچم سينماي ايران را افراشته نگه دارند.

سال 1381 سالي پربار براي سينماي ايران نبود و در اين دوره فقط دو اثر شاخص "نفس عميق" پرويز شهبازي و "نامه‌هاي باد" عليرضا اميني در جشنواره به نمايش درآمدند.

"بوتيک" حميد نعمت‌الله ، "ننه گيلانه" رخشان بني‌اعتماد از سه‌گانه "افسانه شهر جنگي" و "مارمولک" کمال تبريزي آثار مورد توجه جشنواره سال 1382 هستند.

"خيلي دور، خيلي نزديک" رضا ميرکريمي و "طبل بزرگ زير پاي چپ" کاظم معصومي در سال 1383 و "چهارشنبه سوري" اصغر فرهادي سال 1384 مورد توجه قرار گرفتند. در سال‌هاي 1385 و 1386 نيز مجموعاً چهار فيلم "سنتوري" مهرجويي، "خون‌بازي" بني‌اعتماد، "آواز گنجشک‌ها" مجيدي و "به همين سادگي" ميرکريمي جزو آثار شاخص هستند.

"زير پوست شهر" بني‌اعتماد، "حکم" و "دندان مار" کيميايي، "باشو غريبه کوچک" بيضايي، "دونده" امير نادري، "ديده‌بان" و "مهاجر" حاتمي‌کيا ، "بودن يا نبودن" عياري، "گربه‌ آوازه‌خوان" و "گلنار" کامبوزيا پرتوي، "شب يلدا" پوراحمد، "لاک‌پشت‌ها هم پرواز مي‌کنند" بهمن قبادي و "شب‌هاي روشن" فرزاد موتمن از ديگر فيلم‌هايي هستند که مي‌توانند در فهرست فيلم‌هاي منتخب 30 سال سينما قرار بگيرند.