حجت‌الاسلام مظاهری‌سيف: توزيع کتاب‌های کوئيلو در کشور اشتباه بود، فارس

خبرگزاری فارس: يک کارشناس عرفان و اديان گفت: پائولو کوئيلو نمونه بارز يک راهزن فرهنگی است که از واژگان معنوی برای سرکوب معنويت استفاده می‌کند، بنابراين نبايد اجازه انتشار آثار او را بدهيم.

به گزارش خبرنگار ادبيات و کتاب فارس، ‌ماه گذشته، خروجی خبرگزاری‌ها و رسانه‌های خارجی جولان‌گاه انتشار اخباری پيرامون «پائولو کوئيلو» نويسنده جنجالی آمريکای جنوبی بود. ابتدا خبر ممنوعيت انتشار آثار اين نويسنده شبه‌عرفان‌گرا منتشر شد که با واکنش‌های مثبت و منفی بسياری همراه بود. از جمله اينکه پائولو کوئيلو اعلام کرد که فايل ترجمه شده آثار خود به زبان فارسی را برای دانلود رايگان برای کاربران ايرانی، روی پايگاه رسمی خود قرار می‌دهد. پس از چندی، سيدمحمد حسينی، ‌وزير فرهنگ و ارشاد اسلامی در ميان خبرنگاران بيان کرد که تنها فعاليت ناشر آثار کوئيلو در ايران لغو شده است؛ چرا که اين ناشر در اتفاقات سال گذشته، عامل استکبار در ايران بوده است. اين اتفاقات ما را بر آن داشت تا گفت‌وگويی با حجت‌الاسلام حميدرضا مظاهری سيف، رييس مؤسسه علمی فرهنگی «بهداشت معنوی»، کارشناس آثار ادبی ـ عرفانی که کتاب‌های بسياری در اين باره نوشته است، داشته باشيم.

* زندگی پرآسيب کوئيلو در آثارش جريان دارد

حجت‌الاسلام مظاهری در آغاز کلام خود با اشاره به جهت‌گيری‌های متفاوتی که درباره پائولو کوئيلو در يک ماه اخير شکل گرفته است، گفت: مشکل آثار پائولو کوئيلو در کشور ما، فقط مترجم و ناشرش نبود که جزو متهمين رديف اول قتل و جنايت و اقدام عليه امنيت ملی کشور محسوب می‌شود. همچنين مشکل ما با پائولو کوئيلو اين نبود که خيانت‌کاران به مملکت پای او و آثار او را به کشور ما باز کردند. کسانی در دولت‌های گذشته که مسووليتی داشتند ايشان را به کشور آوردند و پس از چندی مشخص شد که ايادی استکبار در کشور و خدمت‌گزاران دشمنان اين ملت بودند. مشکل ما خود پائولو کوئيلو و آثار پائولو کوئيلو است.
وی ادامه داد: پائولو کوئيلو شايد يک جست‌وجوگر هم محسوب شود؛ اما مشکلات روانی او و زندگی پرآسيبش در آثارش جريان دارد.
نويسنده کتاب «تجربه‌های عرفانی در اديان» در ادامه سخنان خود اظهار کرد: اين موضوعی است که خود پائولو کوئيلو اعتراف می‌کند. کوئيلو در رمان «ورونيکا تصميم می‌گيرد بميرد» تصميم و اقدام به خودکشی يک نفر را در آن شرح داده است که در آخر روانی و در بيمارستان بستری می‌شود. کوئيلو تصريح می‌کند که اين رمان شرح حال زندگی و تجربه شخصی خودش است.
مظاهری تأکيد کرد: آدمی که به اذعان خودش می‌گويد؛ «در آثارم حضور دارم و آثارم بخشی از زندگی من هستند» و زندگی‌اش مجموعه‌ای از مفاسد متعدد، ناکامی‌ها، رنج‌ها و مشکلاتی است که هنوز هم گريبان‌گير اوست، نمی‌تواند بهره‌ای برای فرهنگ غنی ما داشته باشد. وی هنوز هم معتاد به استفاده از مشروبات الکلی است و نمی‌تواند چند روز بدون مشروب را بگذراند.

* آثار کوئيلو برآمده از يک روح بيمار است

وی تصريح کرد: کوئيلو کسی است که خودش هم تحمل خودش را ندارد؛ پس چرا فکر می‌کنيم که افکار و آثار او می‌تواند بهره فرهنگی برای ما داشته باشد؟! اگر کسی اين آثار را کنار هم قرار دهد و بررسی کند، به وضوح می‌فهمد که برآمده از يک ذهن ناآرام، قلب ناسالم و روح بيمار هستند که در آثار او جلوه کرده است. و بدون شک اگر کسی با آثار کوئيلو انس بگيرند، به تدريج اين مشکلات در او هم پديدار خواهد بود.
رييس مؤسسه علمی فرهنگی بهداشت معنوی، در بخشی ديگر از سخنان خود بيان کرد: درباره آثار کوئيلو بايد گفت که مسايل غيراخلاقی در رمان‌ها و داستان‌های منتشر شده از اين نويسنده به ظاهر عرفانی موج می‌زند. خشونت زياد، مباحث غيراخلاقی، مطالب شهوانی و نوشته‌هايی از اين دست، در آثار کوئيلو حضوری شاخص دارند.
مظاهری افزود: کتابی از آثار پائولو کوئيلو نيست که در آن نوشيدن مشروب و پای ميز بار رفتن وجود نداشته باشد. همچنين اين مباحث در آثار کوئيلو که بيش‌تر رمان و داستان هستند، عمدتاً با توصيفات اديبانه و رمانتيک بيان می‌شود. خوب اين مباحث گاهی هم جذاب‌اند و ممکن است يک جوان کم‌اطلاع و حتی بزرگ‌سالی که خيلی فرصت خودسازی نداشته و مبانی اعتقادی‌اش محکم نيست، به تدريج تحت تأثير قرار بگيرد.
وی با هشدار به مسئولان فرهنگی گفت: ممکن است خواننده رمان‌های کوئيلو با خواندن برخی مطالب انحرافی و غيراخلاقی آن، به دنبال تجربه دنيای معرفی شده در اين آثار باشند.
وی با بيان اينکه در کتاب‌های کوئيلو مسايل ضداخلاقی زيادی يافت می‌شود، گفت: حتی از بيان برخی مسايل غيراخلاقی موجود در اين کتاب‌ها ابا دارم؛ اما برجسته‌ترين آنها، روابط نامشروع، مصرف مشروبات الکلی، تحريف تعاليم اديان و مسايلی از اين دست است.

* توزيع کتاب‌های کوئيلو در کشور اشتباه بود

مؤلف کتاب «جريان‌شناسی انتقادی عرفان‌های نوظهور» در ادامه سخنان خود بيان کرد: رمانی مثل رمان «زهير» سال‌های پيش، حتی در زمان دولت‌های گذشته در کشور ما ممنوع اعلام شد. اين کتاب در آن دوران چاپ شد؛ اما توزيع و فروشش ممنوع شد تا آن کتاب را جمع کنند؛ ولی نتوانستند که در اختيار خيلی‌ها قرار گرفت. از آن بدتر رمان‌های بعدی است که پائولو کوئيلو آنها را نوشته و همه آن‌ها در کشور ما ترجمه شده‌اند.
وی تأکيد کرد: مسئولين فرهنگی ما در حيطه مسئوليت‌شان موظف هستند تا به اخلاق عمومی احترام بگذارند و خودشان را در برابر جريان‌های آسيب‌زای فرهنگی مسئول بدانند. اين مسئوليت بايد برای حفظ حريم عفت عمومی و حريم خانواده‌ها باشد و نمی‌توان نسبت به اين جريان‌های فرهنگی منحرف بی‌تفاوت بود.
مظاهری گفت: اگر ما به خاطر تبليغات چند رسانه بيگانه که به راست و دروغ، دنبال منافع خود هستند و تبليغات خودشان را انجام می‌دهند، بخواهيم از ارزش‌های خودمان دست بکشيم و حرمت فرهنگ ملی و دينی خود را پاس نداريم، قابل قبول نيست.
وی با بيان ممنوعيت انتشار برخی آثار پائولو کوئيلو در بسياری از کشورها اظهار کرد: لازم است بگويم که آثار کوئيلو در بعضی‌ از کشورهای غربی هم ممنوع‌الچاپ و ممنوع‌الانتشار است. حتی يکی از آثارش يک بار در برزيل، سرزمين مادری کوئيلو چاپ و بعد از مدتی انتشار آن ممنوع شد. همچنين يک اثر از وی اصلاً در برزيل هم مجوز چاپ نگرفت و هيچ جا اجازه چاپ به آن ندادند.
اين پژوهش‌گر جنبش‌های معنوی نوظهور ادامه داد: به حدی خشونت در برخی از آثار اين نويسنده‌ زياد است، که حتی خيلی از جوامع غيردينی هم تحمل آن مطالب را ندارند. حال چرا بايد ما ژست‌های روشنفکرانه بگيريم که اين رمان‌ها بايد در جامعه‌مان جاری شود؟
مظاهری در ادامه سخنان خود افزود: رمان‌های پائولو کوئيلو را تنها افراد بزرگ‌سال نمی‌خوانند و نوجوانان هم مخاطب اين آثار هستند. بنابراين نمی‌توانيم بگوييم که خوانندگان اين رمان‌ها قدرت تشخيص بد و خوب مطالب کتاب را دارند. يک آدم بزرگ‌سال باتجربه ممکن است اين رمان‌ها را بخواند و اثری هم نپذيرد؛ ولی تنها بزرگ‌سالان، محققان و اهل فضل و علم مخاطبان کوئيلو نيستند. در حقيقت رمان نوشته می‌شود که غير از دانشمندان و محققان و اساتيد، جوانان و نوجوانان هم آن را بخوانند. پس انتشار رمان‌های سرشار از مفاسد اخلاقی صلاح نيست.
مظاهری در ادامه سخنان خود خواستار برخورد شجاعانه‌تری از مسئولين فرهنگی شد و گفت: کشور ما دولت شجاعی دارد که هم شجاعت خود را نشان داده و هم به مسايل اسلامی متعهد است. مسئولين کشور هم معمولاً همين‌ گونه‌اند و البته دستگاه فرهنگی نيز همين طور است. گاهی اوقات ممکن است اشتباهاتی رخ دهد که اميدوارم پيگيری کنند و جلوی انحطاط اخلاقی جامعه گرفته شود.
وی ادامه داد: اگر مسئولين ما مقداری کارشناسانه با اين مباحث مواجه شوند و با شجاعت بيشتری وارد موضوع شوند، می‌توان از سقوط اخلاقی نوجوانان جلوگيری کرد.

* آثار کوئيلو مروج عرفان‌های کاذب است

اين کارشناس عرفان و اديان در بخش ديگری از سخنان خود در پاسخ به اين سوال که آيا مطالعه آثار کوئيلو سبب جذب نوجوان ايرانی به عرفان کاذب می‌شود، گفت: يکی از مسايلی که در آثار کوئيلو مطرح می‌شود، اين است که مفاهيم بلند معنوی را از سنت‌های معنوی گوناگون و از اديان الهی مختلف گرفته و تا جايی که امکان داشته آنها را تنزل و به مخاطب خود انتقال داده است.
وی افزود: پائولو کوئيلو از عشق صحبت می‌کند. گاهی اوقات ادعا می‌کند که مفهوم عشق را از سنت مسيحی گرفته است؛ اما آن عشق مقدس و پاکی که بين راهبان مسيحی وجود دارد ـ و به اعتقاد ما حتی به افراط هم رفته تا جاييکه ازدواج حلال را هم حرام کرده‌اند ـ در آثار پائولو به هوس‌رانی‌هايی تبديل می‌شود که نمونه‌هايش در برخی از رمان‌های وی آشکار است. حتی برخی از حرمت‌شکنی‌های حريم‌های اخلاقی آثار کوئيلو در دنيای غرب هم مذمت شده است.
مظاهری تأکيد کرد: نبايد تنها به خاطر اينکه تعدادی از شخصيت‌ها و مراکز صهيونيستی جهانی از کوئيلو تقدير می‌کنند، فکر کنيم که همه دنيا شيفته آثار کوئيلو هستند و او را می‌پسندند.
وی با ابراز نگرانی از بسط انديشه کوئيلو ميان نوجوانان کشور گفت: اين تنزل مفاهيم معنوی، يک راهزنی بزرگ است. گاهی در يک مکانی انحرافات اخلاقی به اسم انحراف اخلاقی مطرح می‌شود؛ اما نگرانی زمانی مطرح می‌شود که از واژگان معنوی برای سرکوب معنويت استفاده شود.
اين نويسنده کتاب‌های «جريان‌شناسی انتقادی عرفان‌های نوين» ادامه داد: مثلاً در آثار کوئيلو، واژه‌های معنوی پرمعنايی مانند خدا، عشق، عرفان، تعالی، روح، خودشناسی و عباراتی از اين قبيل، در يک دستگاه فاسد و غيراخلاقی استفاده می‌شوند. حتی گاهی اوقات معنای اين واژگان برعکس به کار می‌رود که خوب اين اقدام يک راهزنی معنوی و يک آسيب بزرگ است.
وی افزود: ما اينجا تنها با عرضه مباحث غيراخلاقی مواجه نيستيم؛ بلکه با عرضه مسايل غيراخلاقی در حالی که راهزن اخلاق و معنويت و عرفان است، مواجه هستيم. يعنی نويسنده در چند گام، از نظر لفظی و ادبياتی با واژگان معنوی و عرفانی صحبت می‌کند و بعد جلوتر که می‌رود، مسير انديشه‌اش تغيير می‌کند و وارد فضای کاملاً فاسد می‌شود.
مظاهری تأکيد کرد: انگيزه‌های معنوی و جست‌وجوی خداوند که در فطرت هر انسانی نهفته است و کم‌کم در سن بلوغ بيدار می‌شود، در آثار پائولو بسيار نرم تغيير جهت پيدا می‌کند و از سوی خدا به سمت هوس‌ها و هواها تغيير می‌يابد.

* کتاب‌های کوئيلو آثار ادبی شاخصی نيستند

مظاهری در پاسخ به اين سوال که خطرناک‌ترين آثار توزيع شده پائولو کوئيلو در کشور کدام است، گفت: اگر بخواهم به ترتيب عنوان کنم، رمان «يازده دقيقه» از همه خطرناک‌تر است. بعد از آن رمان «زهير» و بعد رمان «بريدا» از همه خطرناک‌تر هستند.
وی افزود: اگر مسئولين ما به فکر اين هستند که با تدبير، تصميم‌گيری کنند، به نظرم می‌آيد از ميان آثار پائولو کوئيلو، تنها رمان «کيمياگر» را می‌توان ـ البته با توضيحات و مقدمه و مؤخره عالمانه‌ ـ منتشر کرد. برای جامعه ما انتشار ساير آثار کوئيلو خيلی فايده‌ای ندارد.
وی گفت: کوئيلو رمان «کيمياگر» را از از مثنوی معنوی مولانا اقتباس کرده است. انحرافات در آن خيلی خفيف است و جزئيات برجسته نمی‌شود و از نظر ادبی قابل قبول است.
اين محقق کشوران ادامه داد: برخی آثار پائولو کوئيلو حتی از نظر ادبی هم قابل قبول نيست. مثلاً رمان «خاطرات يک مغ» را کم‌تر کسی حاضر است تا آخرش را بخواند. اين رمان، از نظر فنی، بسيار سخت و غيرهنرمندانه نوشته شده است.
حجت‌الاسلام حميدرضا مظاهری سيف در پايان سخنان خود اظهار کرد: اينکه کوئيلو در دنيا مطرح شد و آثارش به زبان‌های مختلف ترجمه شد، فقط جنبه سياسی دارد. به خاطر اين وی را برجسته و مطرح می‌کنند که در جای مناسب از او بهره ببرند. مثلاً در مسايل اخير کشور و دخالت‌های خارجی در کشورمان بعد از انتخابات سال گذشته، شاهد بوديم که پائولو کوئيلو ابزاری برای حمايت از جريان‌های مداخله‌جويانه غربی بود که در کشور اغتشاش می‌کردند.