گزارشی از قليان کشيدن خانم ها در تهران

خبرگزاری مهر ـ ۳۷ درصد زنان ايرانی حداقل يکبار مصرف قليان را تجربه کرده‌اند؛ شايد همين اعداد و ارقام بود که سبب ارائه طرح راه اندازی قهوه خانه ويژه بانوان از سوی رئيس اتحاديه قهوه‌خانه‌داران شد. طرحی که با مخالفت شديد مسئولان انتظامی و متوليان سلامت روبرو شد.

به گزارش خبرنگار مهر، فضا پر از دود و همهمه وقل قل قليان است. روی هر تخت دوسه نفری لم داده اند و ميان حرف هايشان پکی هم به قليان می زنند. آنها که پيش کسوتند شرين کاری نيزمی کنند و دود را حلقه ای بيرون می دهند. قليان دست به دست می چرخد تا زمانی که سرخی زغال به خاکستر تبديل شود و چای قوری هم ته بکشد.

تخت های اين سفره خانه قديمی را که اجازه کشيدن قليان به خانم های بدون مرد را هم می دهد بيشتر دختران جوانی پر کرده اند که دوست دارند فراغت عصرگاهی شان را با دوستان و دود قليان پرکنند. تابلوی " از ارائه قليان به بانوان معذوريم " زير دود قليان دختران محو می شود. شاگرد سفره خانه برای آنها که خوب چاق کردن قليان را بلد نيستند قليان را چاق می کند و می دهد دستشان و چند سری پلاستيکی نيز می گذارد روی ميز. استکانهايی کمرباريک و نعلبکی های طرح ناصرالدين شاه، قند وخرما و نبات نيز توصيه های لازم برای آنهايی است که دود قليان فشارشان را پايين می آورد.

اين جا به دختران تنها نيز قليان می دهند اما طالبی ندارد. اين را شاگرد سفره خانه می گويد. او قليان را تفريحی گروهی و ارزان می داند.

يکی از ميزها را دختران نوجوانی اشغال کرده اند که روپوش مدرسه بر تن دارند و کتابی هم کنار هم کدام شاناست. انگار به پاس اتمام امتحان خود را به صرف قليان ميهمان کرده باشند. دختران بيشتر قليان های سبک و ترکيبی از توتون نعناع و پرتقال يا ليمو می کشند. اين جا قليان با سرويس ۱۲ هزار تومان است و پر مشتری بودنش هم به همين دليل است که هر تعداد هم که باشی قيمت را زياد نمی کند. اين سفره خانه کوچک در مرکز شهر تهران تنها قهوه خانه ای نيست که به دختران تنها نيز قليان می دهد. اما آيا آمار و ارقام نيز نشان از استقبال دختران از قليان دارد؟

اين پرسش را رئيس اتحاديه قهوه‌خانه‌داران اين گونه پاسخ می دهد که گرايش مردم به قهوه‌خانه‌ها مدتی است زياد شده و اين نشان می‌دهد که مردم سنت خود را دوست دارند و گذشتگان خود را هميشه به خوبی ياد می‌کنند. برای پاسخ گفتن به همين نياز نيز او طرح ايجاد قهوه‌خانه های ويژه بانوان را مطرح می کند که به فاصله يک روز با مخالفت شديد پليس و متوليان سلامت جامعه روبرو شد.

سفره خانه؛ چهار راه وليعصر – ساعت ۳ بعد از ظهر

ساعتی به تاريکی آسمان مانده است. از پله های سفره خانه پايين می رويم و می رسيم به رستورانی که نشانی از خانم هايی که قليان می کشند در آن نيست. در آن محوطه بزرگ ميزی نيست که در کنارش قليانی نباشد. شاگرد رستوران در حال جمع کردن بشقاب های غذا از روی ميز است که شاگرد ديگر قليان مشتری ها را هم می آورد و اين ميز هم به جمع باقی مشتريان می پيوندد.

اما انتهای اين سالن بزرگ مکان دنج و کوچکی است که به خانم های تنها قليان می دهد. پرده و راهروی کوتاهی اين فضا را از سالن اصلی جدا کرده است. اين سالن کوچک شلوغ پر از دختران قليان کش است. چيزی شبيه قهوه خانه مردانه با اين تفاوت که اينجا خبری از صندلی های رديف شده نيست و هر گروه پشت ميز خودشان می نشينند.

شاگرد رستوران می گويد: رونق اين بخش رستوران از آن سو بيشتر است. اين جا هر قليان با سرويس کيک و چای ۸ هزار تومان است اما با اضافه شدن استفاده کنندگان قليان هزينه سرويس بالا می رود.

رستوران های حاشيه رودخانه ها، فضاهای کوهستانی وسفره خانه هتل ها نيز محل خوبی برای خانم هايی است که نمی خواهند مردی در کشيدن قليان همراهی شان کند.

يکی از هتل های تهران – ساعت ۵ بعد از ظهر

از روی فرش قرمز که بگذری در انتهای سالن راهروی باريکی است که مشتريان را به سمت سفره خانه هتل هدايت می کند. اينجا در يکی از هتل های تهران چادری برپاست که پاتوق عصر گاهی بسياری از دختران و پسرانی است که برنامه ای برای اوقات بی کاريشان ندارند. بيتشر مشتريان اينجا دائمی هستند. اين را از سلام وعليک گرم مرد پشت دخل و کارکنان می توان فهميد. پيرمرد قهوه چی دائما در حال چای آوردن است. با بيشتر مشتريان شوخی می کند و همه او را عمو صدا می زنند. اينجا نيز مشتريان خانم بيشتر از مردان هستند.

سحر يکی از دخترانی است که به قول خودش هر غروب به اين سفره خانه می آيد. می گويد به جز رفتن به کافی شاپ و سفره خانه تفريحی ديگری ندارد. بيشتر مکان های تفريحی مانند استخرها و ورزشگاهها عصرها برای آقايان است. با سينما و تئاتر هم مگر چند روز را می توان پر کرد. سحر می پرسد: کدام تفريحی را سراغ داريد که پنج نفره بتوان رفت و تنها ۱۰ ،۱۲ تومان پرداخت کرد.

استدلال های سحر برای کشيدن قليان را دوستش نسيم رد می کند. او که مدتی است برای استعمال زياد قليان به تنگی نفس دچار شده و تنها برای همراهی دوستانش به سفره خانه امده است می گويد: بسياری از کسانی که قليان می کشند بدون آن که خود متوجه شوند به آن معتاد می شوند. می توان غروب ها در پارک دور هم جمع شويم و بی آنکه هزينه ای بدهيم پياده رويی کنيم. اما قليان های ميوه ای ما را به خود وابسته کرده اند.

نسيم معتقد است: بسياری از دختران دور از چشم خانواده ها قليان می کشند و هنوز هم سايه سنگين نگاهها بر روی دختران قليان کش وجود دارد. او که پس از چند سال قليان کشيدن دچار مشکل تنفسی خفيف شده است می گويد: شايد حالا عوارض اين قليان کشيدن ها مشخص نشود امابعد ها خودش را نشان می دهد.

سخنان نسيم از لحاظ علمی نيز درست است. غلامرضا حيدری، رئيس مرکز تحقيقات کنترل دخانيات دانشگاه علوم پزشکی شهيد بهشتی در اين رابطه می گويد: در صورت رشد عرضه قليان برای خانمها، بيماری‌های مرتبط با مصرف قليان در زنان افزايش می‌يابد و مخاطراتی را برای مادر و جنين در دوران بارداری و پس از آن به همراه دارد.

محمد هاشمی ، فوق تخصص ريه نيز در اين رابطه به مهر می گويد: قليان يکی از مواد دخانی است که چون مصرف آن همراه با نوعی پک زدن عميق همراه است، لذا مصرف طولانی مدت آن باعث بروز بيماريهای ريوی از جمله "آمفيزم"که جزو بيماريهای غيرقابل درمان است، می شود. فردی که قليان مصرف می کند هنگام تنفس، حجم مفيد ريه را از دود پر می کند که اين خود عامل بروز سرطان دهان می شود.

او ادامه می دهد: مواد شيميايی که در ساخت تنباکوهای قليان مورد استفاده قرار می گيرند دارای فلزات سنگينی هستند که می توانند عامل بروز بيماريهای کبدی و يا کليوی در فرد مصرف کننده باشند. همچنين قليان باعث اعتياد به نيکوتين‌ می شود که هر چه بيشتر استفاده شود اعتياد به آن هم بيشتر است .استفاده مشترک ازقسمت دهانی قليان هم موجب انتقال بيماری‌های واگيرداری چون سل و هپاتيت است .

به گفته اين متخصص با راه اندازی قهوه خانه ويژه زنان بايد متتظر موجی از بيماريهای زنانه در جامعه باشيم.

دکتر صمد قدرتی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران معتقد است: توتون های استفاده شده در قليان علاوه بر مضرراتی که مشابه سيگار دارند به خاطر مواد افزودنی ديگری که برای طعم بخشيدن و بو بخشيدن به آن اضافه می شود ايجاد يک سری علايم حساسيت چه به صورت پوستی و چه به صورت تنفسی می کند و در پاره ای موارد باعث نمايان شدن آسم خفته در افراد می شود.

وی اضافه می کند: قليان می تواند روی سيستم قلبی، عروقی و ريوی تأثيرات سوء داشته باشد، همچنين دود سيگار و قليان در مراحل اوليه باعث ايجاد تنگی در مجاری هوايی کوچک و بتدريج با افزايش ميزان مصرف باعث تنگی مجاری هوايی بزرگتر و تشديد تنگی نفس می شود.

کرايه ۲۵ هزار تومانی برای مرد همراه !

الهام يکی ديگر از دخترانی است که پشت ميز نشسته است. او معتقد است سفره خانه هايی که به دختران تنها هم قليان می دهند سالم تر از ساير سفره خانه ها هستند. زيرا دختران را ترغيب به آوردن همراه مرد نمی کنند. آخر دختران مجرد از کجا مرد پيدا کنند.

او به تبليغاتی يکی از سايت ها پس از ممنوعيت استعمال قليان توسط خانم ها اشاره می کند و می گويد: در اين تبليغات آمده بود " کرايه ۲۵ هزار تومانی برای مرد همراه !" .

الهام که طرح قهوه خانه های ويژه زنان به گوشش خورده از اين طرح استقبال می کند و می گويد: اين طرح سبب می شود دختران در فضاهای سالم تری قليان بکشند .

اما کارشناسان نگاه متفاوتی به اين طرح دارند. دکتر امان الله قرايی مقدم، جامعه شناس يکی از مخالفان سر سخت کشيدن قليان توسط خانم ها می گويد: راه اندازی قهوه خانه ويژه بانوان به معنی عقبگرد به ۱۵۰ سال گذشته است، مسئولان سالها تلاش کرده اند تا استعمال قليان و دخانيات در جامعه کم شود اما راه اندازی اين محل ها به معنی بازگشت به گذشته و دورانی است که زنان به وفور از قليان استفاده می کردند. با راه اندازی اين نوع قهوه خانه ها بسياری از دختران جوان برای استفاده از قليان و امتحان کردن اين ماده دخانی، به اين محلها می روند و اين موضوع باعث ترويج استعمال قليان در نسل جوان می شود.

اين آسيب شناس معتقد است: با رسميت دادن به استعمال قليان توسط بانوان در واقع به گرايش به اعتياد در اين قشر دامن زده ايم. چرا که اعتياد به قليان از اعتياد به سيگار نيز بدتر و باعث شيوع اعتياد درميان زنان و دختران می شود.

برنامه ريزی دشمنان برای تزلزل خانواده های ايرانی

بيتشر مصرف کنندگان قليان آن را نوعی تفريح برای پر کردن اوقات فراغتشان می دانند . اما زهرا سجادی معاون امور خانواده مرکز امور زنان و خانواده رياست جمهوری چندان با اين سخن که نبود برنامه های مفيد برای پر کردن اوقات فراغت زنان سبب گرايش آنها به مصرف قليان می شود موافق نيست.

او عوامل ديگری را در اين گرايش دخيل می داند و به خبرنگار مهر می گويد: برخی از خانم های ما کور کورانه از غرب تقليد می کنند. اين تدبيری است که دشمنان ما برای دور کردن خانم ها از وظايف اصلی شان انديشيده اند تا آنها را از هويت خود دور کرده و به استعمال مواد مخدر سوق دهند.

سجادی کشيدن سيگار و قليان و استعمال مواد مخدر را هم رديف هم می داند که گرايش خانم ها به آنها می تواند کيان خانواده را از هم بپاشد .

معاون امور خانواده مرکز امور زنان چاره کار را تنها افزايش آگاهی زنان می داند و می گويد: اينها نقشه های فرهنگی غرب است که ما می توانيم با آگاه سازی خانم ها و فرهنگ سازی گرايش آنها را کم کنيم. نمی توان با اصرار و اجبار کسی را از انجام کاری منع کرد بايد به دنبال آگاه سازی بود.

ايجاد قهوه خانه های زنان چقدر ضرورت دارد؟

اما فرحناز قندفروش فعال حوزه زنان با اشاره به مشکلات اساسی زنان و دختران در جامعه می گويد: ايجاد چنين قهوه خانه های برای زنان چه ضرورتی دارد .

او پيشنهاداتی مانند ايجاد قهوه خانه های ويژه زنان را ناشی از ضعف پر کردن اوقات فراغت زنان به صورت سالم می داند که سبب گرايش زنان به سفره خانه می شود و به مهر می گويد: قليان کشيدن دختران و پسران در مراکز تفريحی صحنه های مناسبی نيست، خانواده ها با فضاهايی روبرو می شوند که چند نفری روی تخت سفره خانه ها لم داده و در حال کشيدن قليان هستند. اما برخورد های سلبی نيز چاره ساز نيست.

قند فروش ادامه می دهد: بايد فضاهايی در شان خانم ها برای دور هم جمع کردن آنها ايجاد شود. متاسفانه بسياری از مراکز تفريحی ما غروب ها به آقايان اختصاص دارد و در فضاهای دانشگاهی نيز فضاهای آزاد بيشتر به آقايان تعلق دارد و اگر دختران دانشجو قصد فعاليت ورزشی و تفريحی داشته باشند به آنها تذکر داده می شود.

اين فعال حوزه زنان تاکيد می کند: استعمال قليان دور از شان زنان ايرانی است و هنوز هم نگاههای سنگين به زنانی که دخانيات مصرف می کنند وجود دارد هرچند در ميان نسل جوان قبح اين مسئله ريخته شده است.

متخصصان و کارشناسان بر آسيب های اجتماعی و بهداشتی بر فراگيری قليان تاکيد دارند و آن را دروازه ی ورود به ساير مخدرها می دانند. اما نمی توان آمار گرايش دختران به سيگار و قليان را هم منکر شد. در اين ميان ضرورت برنامه ريزی مناسب برای اوقات فراغت خانم ها و ايجاد فضاهای امن برای حضور اجتماعی آنها حس می شود. خلايی که سبب شده دختران جوان برای به خطر انداختن سلامت خود بهای سنگينی بپردازند.