بررسی يکی از ناکامی های ايران در پارس جنوبی، خبرآنلاين

انرژی - غفلت مسوولان نفتی به همراه وجود قوانين دست و پاگير باعث شد يکی از بزرگترين طرح های صنعتی جهان به منظور تبديل گاز به فرآورده های نفتی به نام GTL مرواريد (Pearl GTL Project)، در کشور قطرراه اندازی شود.

آذرجزايری: همين چند سال پيش بود که دغدغه ايران رسيدن به ميزان برداشت روزانه قطر از پارس جنوبی يا همان گنبد شمالی بود و امروز پس از چند سال دغدغه اصلی مهاجرت گاز به سمت قطری ها به دليل برداشت بيش از حد اين کشور از اين ميدان و بی نتيجه بودن سرمايه گذاری های ايرانی درپارس جنوبی به دليل باقی نماندن گازی در سمت ايرانی برای برداشت است.
اما اين ناکامی ها دلايل زيادی دارد که شايد لازم باشد پرده از يکی از بزرگترين اشتباهات مسوولان نفتی در سالهای ۷۹ تا ۸۴ برداشت.خطايی که امروز باعث شده يکی از بزرگترين طرح های صنعتی جهان به منظور تبديل گاز به فرآورده های نفتی به نام GTL مرواريد (Pearl GTL Project)، در کشور قطرراه اندازی شود.الان حدود شش ماه است که اين طرح راه اندازی شده و روزانه ۴۷ ميليون مترمکعب گاز گنبد شمالی(پارس جنوبی) تنها در اين مجتمع فرآورش می شود.

اما نکته اصلی اين است که کمتر کسی می داند اين طرح ابتدا از سوی شرکت شل به ايران پيشنهاد شده بود و مسوولان اين شرکت دو سال مذاکره با ايران را ادامه دادند و وقتی از ايران نااميد شدند اين طرح را به قطر پيشنهاد کردند و امروز اين طرح بدون ريالی هزينه از سوی اين کشور درآمد ميلياردی برای آنها به ارمغان آورده است.ضمن آنکه نبايد فراموش کنيم گازی که از اين ميدان برداشت می شود حداقل نيمی از آن حق ايران بوده است.اما متاسفانه بايد بگوييم شل در سال ۲۰۰۶ پس از نااميدی از ايران اين پيشنهاد را به قطر داد و در حال حاضر شش ماهی از اجرای اين طرح که جزييات آن را در ادامه خواهيم آورد می گذرد.
اينکه چرا مسوولان نفتی آنزمان اين طرح را اجرايی نکردند را شايد بايد در عدم جذابيت قراردادهای نفتی ايران جستجو کرد که دست مسوولان نفتی را در جذب سرمايه های خارجی به طور کامل بسته است.اما با وجود آنکه کارشناسان نفتی ساليان سال است که بر تصحيح قوانين نفتی تاکيد می کنند اما اين امر تا کنون محقق نشده است.با اينکه طی دوران ميرکاظمی سعی شد برای سومين بار قراردادهای بيع متقابل تصحيح شود اما به دليل موانع قانونی موجود و برخی از سياسی کاری ها تغييرات جدی در اين قرارداد ايجاد نشده و مشکلات به شيوه قبل البته با کمی تغيير ادامه دارد.
پيشنهاد شل به ايران
کمتر کسانی هستند که بدانند اين طرح حدود يازده سال پيش از طرف شرکت شل به مقامات ايرانی پيشنهاد شد و شرکت شل مصمم بود که اين طرح را در ايران اجرا کند. مذاکرات با بخش خصوصی ، شرکت ملی صنايع پتروشيمی ، شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز ايران پيگيری شد ودر مرحله نخست بخش خصوصی ايران کنار گذاشته شد و شرکت شل قراردادی را با شرکت ملی پتروشيمی برای احداث يک واحد ۷۰ هزار بشکه در روز GTL (فاز اول طرح) امضاء کرد . اين دو شرکت حدود ۳۰ ميليون دلار که احتمالاً نيمی از آن از طرف ايران پرداخت شده ،جهت مطالعات و بررسی های اوليه طرح هزينه کرده اند.
با اين حال متاسفانه پس از دو سال فعاليت وکسب موافقتهای لازم برای قيمت گاز و نحوه تخصيص گاز به اين طرح با شرکت ملی نفت و ساير ارگانهای ذيربط به بن بست رسيد و در سال ۲۰۰۵ قرارداد فسخ گرديد.
پس از آن بود که شرکت شل مذاکرات خود را با قطر از ۲۰۰۴ ميلادی شروع کرد و در سال ۲۰۰۶ قرارداد احداث مجتمع GTL مرواريد با قطر به امضاء رسيد و ۵ سال بعد در سال ۲۰۱۱ با ۱۹ ميليارد دلار سرمايه‌گذاری در اين کشور امير نشين بزرگترين مجتمع صنعتی منطقه شکل گرفت .
اين درحالی است که ايران می توانست با اين سرمايه‌گذاری به بزرگترين مجتمع GTL جهان دست يابد و با توليد ۱۴۰هزار بشکه فرآورده‌های نفتی با بهترين کيفيت از گاز طبيعی، حدود ۳۰۰ هزار بشکه در روز نفت اضافی برای صادرات داشته باشد.اين امر در شرايطی است که وجود اين مجتمع در ميدان مشترک در قطر امکان بهره‌برداری بيشتر را به اين امير نشين کوچک از حوزه مشترک گاز داده است.
جزييات اجرای اين طرح در قطر
براساس اين گزارش، اين مجتمع بزرگترين پالايشگاه از نوع خود در جهان است و ظرفيت توليد فرآورده‌های نفتی از گاز طبيعی حدود۱۷۵ هزار بشکه در روز برآورد شده و کشور قطر را به رده بزرگترين توليد کننده GTL در دنيا ارتقاء داده است.
اين طرح به صورت مشارکتی ميان شرکت بين‌‌المللی شل و شرکت نفت قطر با به کارگيری جديدترين تکنولوژی و مهندسی روز جهان ساخته شده است،به طوريکه قطر به ميزان قابل توجهی ارزش افزوده از توليد گاز خود بدست می آورد .
براساس اعلام شرکت شل اين مجموعه يکی از بزرگترين موفقيت های اين شرکت به شمار می آيد و مديون همکاری های شرکت نفت قطر است که پس از پنج سال به نتيجه رسيده است. مجتمع طرح GTL مرواريد از دو بخش بالادستی و پائين دستی تشکيل می شود،به طوريکه ۶۶/۱ ميليارد فوت مکعب در روز (حدود ۴۷ ميليون متر مکعب در روز ) گاز طبيعی توسط شل از حوزه گازی که با پارس جنوبی حوزه مشترکی را تشکيل داده اند ، توليد می‌شود و پس از پالايش کامل گاز متان استحصال و برای مصرف در اين مجتمع به کار گرفته می‌شود واز آن ۱۴۰ هزار بشکه در روز گازوئيل ، نفتا ، نفت سفيد، پارافين و روغن پايه،۱۲۰هزاربشکه در روز ميعانات گازی ،LPG و اتان در فرآيند توليد قابل استحصال است.درعين حال گفته می شود اولين محموله‌های گازوئيل اين مجتمع پنج ماه پيش به بازارهای جهانی عرضه شده است.
همچنين از انجا که در قطر فقدان نيروی کار متخصص برای انجام اين طرح وجود داشت، ۵۲ هزار کارگر و کارمند از ۶۰ کشور جهان در اين طرح طی پنج سال به کارگرفته شده اند و ۵۰۰ ميليون ساعت کار برای طراحی و ساخت اين مجموعه که بزرگترين پالايشگاه جهان بشمار می آيدوقت صرف شده است. مجموع سرمايه گذاری حدود ۱۹ ميليارد دلاری توسط شرکت شل تأمين شده و در محلی به مساحت ۲۵۰ هکتار احداث گرديده است.
ارزش فروش مايعات گازی و فرآورده‌های نفتی اين مجتمع در سال حدود ۱۱ ميليارد دلار برآورد شده است و درآمد حاصل از آن حدود ۳/۷ ميليارد دلار است.
گاز مورد نياز اين طرح از طرف قطربدون دريافت وجهی به اين پالايشگاه ارسال می شود و قطر بصورت ۵۰-۵۰ در منافع کلی طرح شريک است . درآمد حاصل از اين طرح بدون آنکه قطر يک دلار هم سرمايه‌گذاری مستقيم کرده باشد، به ازاء توليدهر متر مکعب گازمی تواند به حدود ۳۰ سنت قابل ابتياع باشد.
جمعيت واقعی قطر(بدون در نظر گرفتن کارگران و کارمندان خارجی) کمتر از ۲۰۰ هزار نفر است که نيمی از آن هم شايد زير ۲۵ سال باشد.
اين درحالی است که ايران بيش از ۱۵ برابر جمعيت قطرفقط در دانشگاه ها دانشجو دارد. حال اين سوال پيش می آيد که چگونه است کشوری با اين شرايط محدود می تواند بزرگترين صادر کننده گاز مايع و فراورده های نفتی از گاز در جهان باشد اما ما با داشتن ميدان مشترک گازی پارس جنوبی از چنين توليداتی بی بهره هستيم؟