طرح شهرداری برای "پاکسازی" خاطرات زندان اوین

دويچه وله ـ شهرداری تهران می‌گوید توافق اولیه قوه قضاییه را برای تبدیل زندان اوین به یک "مرکز تفریحی تربیتی بزرگ" به دست آورده است. زندان اوین از مخوف‌ترین مکان‌های حبس و شکنجه‌ی زندانیان سیاسی محسوب می‌شود.

نام "زندان اوین" از زمان گشایش در سال ۱۳۵۰ تا امروز با نام هزاران زندانی سیاسی پیوند خورده است. اوین هفت سال از عمر خود در اختیار زندانبانان حکومت شاهنشاهی بود و از ۳۳ سال پیش تا کنون توسط نهادها و سازمان‌های قضایی، امنیتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی اداره می‌شود.

گسترش فضای سبز پایتخت و کمبود جا برای زندانیانی که هر سال بر تعدادشان اضافه می‌شود از علت‌های اصلی طرح انتقال اوین به خارج از تهران عنوان می‌شود. تغییر کاربری این زندان، در هر صورت به معنای از میان بردن فضایی خواهد بود که در صدها گزارش داخلی و بین‌المللی از آن به عنوان یکی از شکنجه‌گاه‌ها و قتلگاه‌های اصلی مخالفان جمهوری اسلامی نام برده شده است.

تبدیل زندان اوین به "مرکز تفریحی تربیتی"

محمدباقر قالیباف، شهردار تهران شامگاه یک‌شنبه ۱۴ آبان در مراسم افتتاح "باغ موزه قصر" گفت: «شهرداری تهران آماده است که مجموعه زندان اوین را خریداری کند و اگر بناست، جایی را به جای این مکان بسازد تا زندان اوین را به یک مرکز تفریحی تبدیل کند.»

به گفته‌ی قالیباف، شهرداری که مدتی پیش موافقت اولیه‌ی قوه قضاییه را به دست آورده بود، برای "خریداری زندان اوین یک گام جلو رفت". او با اشاره به تبدیل زندان قصر به "باغ موزه" گفت، شهرداری آمادگی دارد "تا در نهایت زندان اوین هم به یک مرکز تفریحی تربیتی بزرگ برای اهالی پایتخت تبدیل شود."

سایت خبری کلمه ۱۵ آبان از قول شهردار تهران نوشت: «اگر منصفانه نگاه کنیم، همه زندگی خود را مدیون کسانی که مجاهدت کرده‌اند و زندانی شده‌اند یا شهید و اسیر بوده‌اند، هستیم و این افراد امانت بزرگ الهی را به دست ما داده‌اند که باید قدر آن را بدانیم.»

نیاز به زندان‌های بزرگتر

ظاهرا منظور شهردار تهران زندانیان زندان قصر در دوران پیش از جمهوری اسلامی بوده است. قالیباف اردیبهشت ماه سال جاری نیز از "توافق اولیه با قوه قضائیه" برای انتقال زندان اوین به خارج از تهران خبر داده بود. او در آن زمان یکی از انگیزه‌های این اقدام را "توسعه‌ی فضای سبز پایتخت" اعلام کرد.

بحث انتقال زندان‌های بزرگ ایران به خارج از شهرها بحثی نسبتا قدیمی است. غلامحسین اسماعیلی، رئیس سازمان زندان‌ها نیز اخیرا تاکید کرده که "هشت زندان بزرگ کشور به زودی به خارج از شهرها انتقال می یابند."

بحث انتقال اوین گرچه از ماه‌ها پیش به طور جدی مطرح شده اما تا کنون هیچ یک از مسئولان از جزییات این برنامه و مکان احتمالی زندان جدید خبر دقیقی اعلام نکرده‌اند. ظاهرا افزایش چشمگیر شمار زندانیان، به ویژه پس از حرکت‌های اعتراضی به نتایج اعلام شده‌ی انتخابات سال ۸۸ یکی از انگیزه‌های مهم ساختن زندان‌های بزرگتر است.

تعداد زندانیان، سه برابر ظرفیت زندان‌ها

غلام‌حسین اسماعیلی اول اسفند ماه سال ۸۹ گفته بود: «زندان‌های ایران برای نگهداری ۸۵ هزار زندانی ظرفیت دارند، اما در حال حاضر تعداد زندانیان به ۲۲۰ هزار نفر رسیده است.»

رئیس سازمان زندان‌ها که پس از ناآرامی‌های سال ۸۸ به این سمت منصوب شده اعتراف می‌کند: «در دوره یک ‌سال و نیمه مسئولیت من، ۵۵ هزار نفر بر تعداد زندانیان سراسر کشور افزوده شده، اما حتی ۵۵ متر هم به فضای زندان‌ها اضافه نشده است.»

بخش‌هایی از زندان اوین، از جمله بندهای ۲۰۹ و ۲۴۰ در اختیار وزارت اطلاعات و بخشی در اختیار سازمان اطلاعات سپاه پاسداران قرار دارد. بخش‌های دیگر عمدتا زیر نظر قوه قضاییه اداره می‌شوند.

شمار زندانیان در ایران در حال حاضر تا ۲۵۰ هزار نفر برآورد می‌شود. ظاهرا تعداد کسانی که در اوین نگهداری می‌شوند حدود ۶ هزار نفر هستند که چند صد نفر بیش از ظرفیت این زندان هستند.

اوین، قتلگاه هزاران زندانی

زندان اوین در تابستان ۱۳۶۷ شاهد اعدام دست جمعی چند هزار زندانی با حکم مستقیم رهبر وقت جمهوری اسلامی، روح‌الله خمینی بود. او دستور داده بود از میان زندانیانی که حکم‌شان ابلاغ شده تمام کسانی که هم‌چنان بر اعتقادتشان پافشاری می‌کنند و "دشمنان قسم خورده نظام جمهوری اسلامی" خوانده می‌شوند اعدام شوند.

اعدام‌های دست‌جمعی که هم‌زمان در برخی دیگر از زندان‌های کشور به اجرا گذاشته شد چنان گسترده بود که با مخالفت علنی حسینعلی منتظری، قائم مقام خمینی روبرو شد. این اعتراض، عزل و حبس خانگی منتظری را به دنبال داشت.

هم اکنون بسیاری از معترضان و منتقدان، از جمله شماری از دولتمردان جناح موسوم به اصلاح‌طلب حکومت جمهوری اسلامی در زندان اوین به سر می‌برند.

جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه بیستم تیرماه در واکنش به اظهارات برخی از نمایندگان مجلس در مورد بد رفتاری با زندانیان سیاسی، ضمن انکار این موضوع مدعی شد "در نظام جمهوری اسلامی هیچ زندانی سیاسی وجود ندارد."

با توجه به چنین رویکردی برخی ناظران معتقدند تبدیل زندان اوین به فضای سبز تلاشی برای "پاکسازی" آثار بیش از سه دهه شکنجه و آزار دگراندیشان در این مکان است.