سومين نشست هم انديشی زنان: گامی ديگر در مسيری دشوار

مدرسه فمينيستی: با وجود گرمای ۴۰ درجه و ايام ماه رمضان و در حالی که هنوز روشنی خاصی در آفاق سياسی و فرهنگی کشور نمودار نشده و ابهام ها و ناامنی های بسياری همچنان وجود دارد اما گروهی از زنان مدافع حقوق برابر توانستند سومين نشست هم انديشی خود را در بعد از ظهر شنبه ۲۹ تيرماه ۱۳۹۲برگزار کنند. اين گردهمايی که به منظور يافتن راهکارهای عملی برای پيگيری اهداف بيانيه «هم انديشی زنان برای طرح معيار انتخاب وزرای آينده»، برگزار می شد با حضور افراد از گروه های مختلف فکری زنان از جمله: شهيندخت مولاوردی، شهلا شرکت، منيژه آمدی، ناهيد توسلی، زيبا جلالی نائينی، طلعت تقی نيا، مريم باقی، زهره معينی، فخری شادفر، سمانه معظم، مريم بهرمن، نسرين فرهومند، مرضيه قاسم پور، اعظم اکبرزاده، آزاده فرقانی، فلور عسکری زاده، نسرين طاعتيان، فتانه عبدالحسينی، کبوتر ارشدی، شهلا فروزانفر، پروين کريمی، غزال مرادی، فاطمه اشرفی، سعادت پيرانی، شقايق پاکزاديان، مريم ميرزانژاد، بهاره زارع، اکرم احقاقی، ژاله فرامرزيان، فاطمه رحمتی، نرگس محمدی، مينو مرتاضی، شهلا لاهيجی، فرخنده احتسابيان، نوشين احمدی خراسانی و....تشکيل شد.

سومين نشست هم انديشی زنان با توجه به زمان اندکی که برای اين جلسه در اختيار داشت بلافاصله بحث درباره اصلاحات پيشنهادی و اعمال تغييرات نهايی بر متن بيانيه را آغاز کرد تا پس از نهايی شدن بيانيه، اعضای هم انديشی برای اجرايی کردن مفاد آن، و شکل دادن به يک حرکت عملی، دست شان باز باشد. برپايی حرکتی برای تاثيرگذاری بر «روند انتخاب وزرای آينده از زاويه منافع زنان» در دومين نشست هم انديشان زن (يازدهم تيرماه)، مطرح شده بود که طی دو هفته پس از آن، با گفتگوهای فعال و فشرده ميان گروه هايی از فعالان جنبش زنان، سرانجام از سوی اکثريت قريب به اتفاق اعضا، مورد تأييد و توافق قرار گرفت.

با آغاز جلسه شهيندخت مولاوردی در مورد پيشنهاد «تشکيل کميته تدوين برنامه عمل هم انديشی زنان» و ضرورت آن توضيحاتی داد. وی گفت: «با توجه به نظراتی که در نشست های قبلی مطرح شد همه به نوعی متفق القول بودند که ما نبايد فقط به طرح مطالبات زنان اکتفا کنيم بلکه بايد برای پيگيری اين مطالبات در عرصه های گوناگون تلاش کنيم. بنابراين برای اين کار نياز است که ما چارچوب عمل خود را برنامه ريزی شده تر و منسجم تر پيگيری کنيم. از اين رو در نشست قبلی، تشکيل کميته تدوين برنامه عمل هم انديشی پيشنهاد شد».

لازم به ذکر است که در اين گردهمايی ، با توجه به زمان اندک جلسه و مباحث گوناگونی که از سوی اعضای هم انديشی حول مضامين و شعاع تأثيرگذاری بيانيه مطرح شد، فرصت لازم برای بررسی پيشنهاد خانم مولاوردی (تدوين برنامه عمل) فراهم نيامد و لاجرم به جلسه آينده موکول شد. خوشبختانه در اين گردهمايی، نظرات متنوع و خلاقی از سوی هم انديشان مطرح شد مثلا شهلا لاهيجی به گسترۀ عملکرد و شعاع تأثيرگذاری کنش های مدافعان حقوق زن، اشاره کرد و اظهار داشت که: «ما بايد در همه بيانيه ها و حرکت هايمان مسايل زنان را در چارچوب ملی و بزرگتری ببينيم و آنرا پيش ببريم و نگاه مان را فراتر از محدوده خودمان گسترش دهيم تا بتوانيم مسائل زنان را هم پيش ببريم ». منيژه آمدی نيز در اين نشست ضمن تاکيد سخنان شهلا لاهيجی، بر داشتن نگاه فراگيرتر و نيز رويکردی مادرانه برای پيشبرد خواسته های زنان تاکيد کرد.

سمانه معظم يکی ديگر از اعضای هم انديشی، در اين نشست به ضروت ارتباط متقابل مسايل زنان با فضاهای ديگر غير از آنچه به طور معمول در زمين حرکتی جنبش زنان جريان داشته، پرداخت و گفت: «بايد بتوانيم برای پيگيری و گسترش مسايل زنان و اهداف حرکت های هم انديشی زنان، کانال های ارتباطی با فضای روشنفکری عمومی جامعه را نيز ايجاد کنيم. از اين رو به نظر می رسد ما می توانيم با برگزاری نشست هايی در فضاهای مختلف فکری بحث هايمان را به ميان نخبگان و روشنفکران عمومی که معمولا به مسائل زنان نمی پردازند ببريم».

فاطمه رحمتی نيز پيشنهاد مستند کردن وضعيت زنان در شرايط فعلی را ضروری دانست و گفت: «من فکر می کنم کاری که می شود کرد ارائه گزارش مستندی از وضعيت زنان در حوزه های مختلف در حال حاضر است».

شهلا شرکت در اين نشست پيشنهاد مذاکرۀ مستقيم با رييس جمهور منتخب را مطرح کرد و اظهار داشت که: «مذاکره مستقيم با رييس جمهور و انتقال دغدغه های زنان به او، راهکار مهمی است که نامه ها و بيانيه ها جای آنرا نمی گيرد. بنابراين به نظر می رسد که ما بايد بتوانيم به شيوه های مستقيم تری دغدغه هايمان را مطرح سازيم تا بتوانيم نتايج بهتری بگيريم». وی در ادامه سخنانش افزود: «مسئله مهم ديگری که می تواند کمک کند آن است که ما بخواهيم تمام وزارتخانه ها و دستگاه ها و سازمان های اجرايی، يک پست مشاوره زنان در آنها وجود داشته باشد. البته نه به شکلی که عده ای از وزراء و مسئولان، متاسفانه خواهر يا همسر يا ديگر بستگان زن خانواده شان را که هيچ تخصص و دغدغه ای هم نسبت به مسايل زنان ندارند، می آورند و پستی به آنها می دهند بلکه اين مشاوران بايد از ميان زنان متخصصی باشد که واقعاَ دغدغه مسايل زنان دارند. در نهايت يک راهکار ديگری هم که وجود دارد آن است که ما يک تعداد از زنانی که می شناسيم که قدرت مديريت بالايی دارند و دغدغه مسايل زنان را نيز دارند برای وزارتخانه ها معرفی کنيم». شهلا شرکت در انتها با مخالفت با ايدۀ وزارتخانه زنان گفت: «به نظر من تأسيس وزارتخانه زنان، در نهايت باعث می شود که همه مسايل در رابطه با زنان، فرمايشی شود».

مينو مرتاضی يشنهاد ديگری را مطرح کرد: «يکی از راهکارهايی که می شود برای پيگيری بيانيه ارائه کرد، بردن اين بيانيه و ديدار و گفتگو با برخی از نمايندگان مجلس است که در هنگام دادن رأی اعتماد به وزراء، دغدغه های ما را که در اين بيانيه مشخص شده را نيز در هنگام رای اعتماد به وزراء لحاظ کنند».

نسرين طاعتيان اما نسبت به طرح اولويت هايی که از سوی جنبش زنان مطرح می شود، هشدار داد و گفت: «ما بايد در نظر بگيريم که دولتی که آقای روحانی تحويل می گيرد از دولت آقای احمدی نژاد است. يعنی ما الان در وضعيت پيش از سال ۱۳۷۶ قرار داريم و بايد بتوانيم اولويت بندی هايمان را با توجه به شرايط مطرح کنيم».

ناهيد توسلی به دفاع از مطالبات زنان فرودست جامعه پرداخت و گفت: «نکته ای که می خواستم تاکيد کنم آن است که دغدغه های ما به عنوان کنشگران زنان، ارتباطی با مسايل سياسی ندارد بلکه مسايل سياسی در کنار و حاشيه کنشگری مسايل زنان قرار دارد. نکته بعدی هم آن است که يادمان باشد که وقتی ما از طبقات متوسط و بالای جامعه و در کلان شهرهايی مثل تهران داريم از انبوه مشکلات زنان حرف می زنيم در واقع داريم درباره زنانی که در شهرهای کوچک و با مشکلات متعدد دست به گريبان اند صبحت می کنيم. چرا که ما به دليل موقعيت هايی که داريم از بسياری از حقوق برخورداريم و می توانيم نسبت به بقيه زنان از طبقات پايين تر و در شهرهای حاشيه ای تر، آزادانه تر صحبت کنيم. برای همين ما دغدغه هايی که مطرح می کنيم لزوماَ محدود و منحصر به دغدغه های خودمان نيست بلکه دغدغه های زنانی است که از هيچ گونه آزادی و امکانی برخوردار نيستند وگرنه امثال ما که خودمان شخصاَ در رنج اين مسايل نيستيم.»

کبوتر ارشدی در اين گردهمايی به نگاه بلندمدت داشتن نسبت به حرکت هم انديشان زن اشاره کرد و تثبيت اين حرکت دسته جمعی را در قامت يک نهاد پايدار مدنی، ضروری شمرد: «برخی می گويند بايد سقف مطالبات يعنی مطالبات حداکثری زنان را مطرح کرد تا شايد يک خورده ريزی به دست ما برسد. در مقابل نيز برخی می گويند بايد به کف مطالباتی که در اين شرايط انجام شدنی است بسنده کرد. به نظر من ابتدا ما بايد بتوانيم يک جمع بندی داشته باشيم از اين که چه نگرشی را در حرکت ها و بيانيه های مان مطرح کنيم. چون هميشه بين اين دو نگرش حداکثری و حداقلی، فاصله زيادی بوده و باعث حرکت های مختلف شده است». ارشدی در ادامه افزود: «اصلاح طلب ها، ملی مذهبی ها، سکولارها و... هر يک نظرات خاص خود را دارند ولی ما اينجا جمع شديم که بتوانيم يک همسويی انديشه داشته باشيم و اين کار، نيازمند است که در درازمدت بتوانيم بحث کنيم، تدوين کنيم و بتوانيم در بلندمدت به اين همسويی برسيم و در نهايت خودمان و حضورمان را به صورت يک نهاد مدنی تاثيرگذار، تبديل کنيم.»

زيبا جلالی نائينی در اين نشست به چند نکته محوری در پيشبرد مسايل زنان در دولت آينده اشاره کرد و اظهار داشت که: «بعد از سال ها، تلاش ها و فعاليت های جدا از هم، همين که امروز و در چنين شرايطی توانستيم دور هم جمع بشويم، به نظرم شروع خيلی خوبی است و فرصتی است برای آغاز دوباره يک حرکت مدنی که در اين مدت امکان پذير نبود.» زيبا جلالی در ادامه سخنانش افزود: «به نظر من نه کف مطالبات و نه سقف مطالبات است که بايد در نظر گرفته شود بلکه بايد برآيندی از مطالبات مطرح شود. که برآيند مطالبات نيز از همين هم انديشی ها و گفتگوها به دست می آيد». وی در ادامه بحث اش اضافه کرد که: «پيشنهاد من اين است که ليستی از زنان متخصص و شايسته که می توانند به عنوان مشاور، معاون و حتا وزير انتخاب شوند، تهيه کنيم. در اين پروسه می توانيم از خانم ها خواهش کنيم که خودشان را داوطلب کنند تا هر کدام بتوانند در وزارتخانه های مختلف، گروه های زنان را تشکيل دهند. چون در فرايند ساخت دولت، انبوهی از مسايل ريز و درشت پيش می آيد که حضور اين زنان می تواند در راهبری اين مجموعه مسايل به نفع زنان ياری دهد و امور مربوط به زنان را در اين پروسه پيش ببرند.»

مرضيه قاسم پور به ساختار گشوده و تکثر و چندصدايی جمع هم انديشان زن اشاره کرد و نيز بر اصل وحدت در عين کثرت تأکيد گذارد: «اگر ما هم انديشی را عصاره جنبش زنان بدانيم بنابراين يک ترکيب چندصدايی و چند نگاهی است که همه ما بر آن واقف هستيم. استمرار حرکت های اينچنينی منوط است به تمرکز بر مطالبات مشترک، مخرج مشترک و مسايل مشترک. ما يادمان نرفته است که مثلا اعتراض به لايحه گذرنامه را همين اواخر، در چنين حرکت های چندصدايی توانستيم پيش ببريم و هر چند خيلی نتوانستيم جلو برويم ولی حداقل توانستيم جلوی پايمال شدن هرچه بيشتر حقوق و منزلت زنان را تاحدودی بگيريم.»

پروين کريمی به انسان بودن ـ نه لزوماَ مادر يا حامی بودن ـ زنان، پرداخت و تأکيد کرد که: «همه هدف ما زنان که در اينجا گرد هم آمده ايم اين است که بگوييم ما انسانيم و برابر هستيم و برای همين به نظرم نبايد اول گفت که ما مادريم يا همسريم يا حامی هستيم تا بعد بگوييم انسان هستيم. به نظرم ما بايد از منظر نگاه آن زنی به مسايل و مشکلات زنان کشورمان نگاه کنيم که تنها به خاطر اين که به رغم ميل پدرش در مقطع فوق ليسانس قبول شده بود توسط همان پدر به قتل رسيد.»

نرگس محمدی طی سخنانش، دو نکته مؤثر (امکان و زمان) در حرکت های دسته جمعی زنان را برجسته کرد و اظهار داشت: «ما بايد برای طرح برنامه ها و کارهايی که اينجا ارائه می شود، دو پارامتر را در نظر بگيريم: يکی اين که چه توانايی و چه امکاناتی داريم و دوم اين که برای اجرای هر کاری چقدر زمان در اختيارمان هست. و بعد هم بايد فکر کنيم که هر کاری را که در جامعه مطرح می کنيم حتماَ بر تاثيرگذاری اش هم انديشه کنيم. به خصوص که ما زنان بايد تحليلی از اوضاع اجتماعی و سياسی مان داشته باشيم تا ببينيم کجا ايستاده ايم و چگونه در اين بستر گام بر می داريم.»

سعادت پيرانی به زنان فعال در شهرستانها و مضمون بيانيه هايی که توسط جنبش زنان صادر می شود اشاره کرد و گفت: «من معتقدم که در اين حرکت های هم انديشی زنان، و کلا در جنبش زنان بايد بحث استان ها و شهرستان ها پررنگ تر شود. به نظرم حرکت هايی همچون هم انديشی بايد از پتانسيل های موجود در ميان زنان اقوام، اهل سنت و... استفاده کند. متأسفانه در اين حرکت ها مثل همين بيانيه، سقف مطالبات مطرح شده و اين باعث می شود که من نوعی در گروه های زنان اهل سنت، نمايندگان بلوچ و... نتوانم اين بيانيه هايی که سقف مطالبات را بيان می کند از آن برای ترويج مطالبات استفاده کنم. بنابراين به نظرم حرکت ها را بايد طوری تعديل کرد که از اين پتانسيل ها هم بشود استفاده کرد».

مريم باقی به حرکت سنجيده و داشتن انعطاف در رسيدن به خواسته ها تأکيد کرد و برای نمونه در مورد خواست زنان برای پست وزارت گفت: «معمولا به بهانه اين که زنان تجربه مديريت ندارند، آنها را از بحث گزينه های وزارتخانه ها و پست وزارت حذف می کنند، ولی ما زنان می توانيم به جای تاکيد صرف بر وزارتخانه ها، بر جايگاه مشاور و معاونت ها تمرکز و تأکيد بيشتری بگذاريم چرا که به نظرم با توجه به شرايط پيچيده موجود، ورود زنان به مديريت های کلان، پروسه ی بلندمدتی است و اگر از همين حالا بتوان زنان را حداقل برای معاونت ها و مشاور ها وارد کرد، در آينده ای نه چندان دور می توان امکان اين که زنان به وزارت هم برسند افزايش داد.»

آزاده فرقانی طی سخنانش به موانع و مشکلات جنبش زنان اشاره کرد و برای عبور از موانع موجود، قدرتمندساختن نيروهای فعلی زنان را الزامی دانست: «به نظرم مشکلات ما زنان که به علت شرايط چهارسال گذشته و نيز تحت تأثير سيل مهاجرت ها و مشکلات ديگر، بوجود آمد، بايد بيشتر به فکر آن باشيم که در مقطع فعلی، خود را و نهادهايمان را تقويت کنيم. در واقع بايد به خودمان فرصت بدهيم تا نيرو و امکانات مان را يک جوری قدرتمند سازيم تا بعد بتوانيم از موضع قدرت وارد مذاکره شويم. بنابراين پيشنهادم اين است که بر برنامه هايی که منجر به تقويت خودمان می شود تمرکز بيشتری داشته باشيم.»

شهلا فروزانفر بحث خود را با آوردن آمار و ارقام، مستدل کرد و به وضعيت زنان مزد و حقوق بگير و تعديل شمار زنان در بخش مديريتی پرداخت. وی در بخشی از صحبت هايش گفت: «سه ميليون و نهصد و چهل هزار مزدبگير دولتی داريم که در دورۀ دولت نهم و دهم، ده درصد از اين تعداد را دولت کاهش داده است ولی اگر به بخش کاهش نيروها در مورد زنان نگاه کنيم، می بينيم که ۳۳ درصد اين کاهش نيروهای زنان در بخش مديريتی يعنی جاهايی که تصميم گيری ها صورت می گرفته انجام شده است. در واقع می خواهم بگويم که وضعيت زنان در جامعه ما به ويژه وضعيت زنان مزدبگير و در سطوح مديريتی، در اين ۸ ساله رو به وخامت گذاشته است از اين رو بايد توجه جدی در اين حوزه از سوی جنبش زنان صورت گيرد».

ژاله فرامرزيان به گونه گونی روش ها در روند کسب مطالبات زنان اشاره کرد و اظهار داشت: «به نظر من مسئله ای که امروز از اهميت زيادی برخوردار است اين که رويکردها و برخوردهايی که طی چند ساله اخير حاکم بوده، از جمله رويکردهای منفی عليه خواسته های زنان، عملا تغيير کند، هر چند پيش از اين ۸ سال هم رويکردهايی که در رابطه با زنان وجود داشت ايده آل نبود ولی به نظر می آيد ما بايد اميدوار باشيم و به دنبال آن باشيم که به تدريج اين رويکردها حداقل به دوران قبل بازگردد و کم کم به سمت مثبت پيش برود. برای همين بايد برنامه ای را پی بگيريم که واقعا عملی باشد. يعنی بايد گام به گام پيش رفت. برای اين کار هم ما بايد بتوانيم از خودمان فراتر نگاه کنيم و در برنامه هايمان، به اکثريت جامعه زنان نگاه کنيم و دغدغه های اکثريت زنان را در نظر بگيريم. به نظرم اگر گروه هايی از زنان بتوانند عملکردهای هر وزارتخانه را در رابطه با زنان رصد کنند و دقيق و مستند به ارزيابی و واکاوی آنها بپردازند و مثلا نشان دهند که هر کدام از اين وزارتخانه ها در رابطه با زنان چه کرده و چه عملکردی داشته، می تواند کمک بزرگی باشد برای آغاز حل مسايل زنان.» فرامرزيان ادامه داد: «ما بايد تمام تلاش خود را تا وقتی کابينه تشکيل نشده، بر اين مسئله متمرکز کنيم که از طريق رسانه ها، و اساساَ هر امکان و روش ديگری که در اختيار داريم، مطالبات مان را مطرح کنيم. اتفاقا تکثر و گونه گونی زيباست و اگر هر گروه و طيفی از زنان با هر رويکردی که بتوانند مطالبات شان را مطرح کنند به نظرم مهم است».

زهره معينی از ديگر حاضران در نشست هم انديشی زنان بر تلاش آرام، حساب شده و گام به گام زنان تأکيد گذارد و در ادامه سخنانش، پيشنهاد شکل دادن به منشور زنان را مطرح کرد: «به نظر من، ما داريم اولين گام ها را بر می داريم، بنابراين بايد پله به پله حرکت کنيم. اين بار بحث در مورد معيارهای تعيين وزراء را مطرح می کنيم، اما در نشست های آينده می توان بحث مطالبات زنان را به شکلی پيش ببريم که در نهايت بتوانيم يک منشور برای زنان کشورمان آماده کنيم....»

در آخر آن که: در اين گزارش فقط به برخی از نکات و راهکارهای ذکر شده از سوی حاضران اکتفا شد ولی همين گزارش محدود نشان می دهد که آراء و رويکردهای عملی و فکری اعضای هم انديشی زنان، طی سه گردهمايی که تا به کنون برگزار شده، بسيار متنوع و گونه گون بوده است. نکته جالب و اميد دهنده اينجاست که با وجود اين همه تنوع و رنگارنگی (و گاه اختلاف عقيده) بر سر حرکت هايی مشترک به اجماع رسيده اند و اين گام ها برای حرکت های مشترک و توافق حداکثری را نمی توان دستکم گرفت. به خصوص که طی همين زمان اندکی که از گردهم آمدن جمعی از فعالان می گذرد، بسا اميدها و امکان هايی را هر چند اندک گشوده اند.