توافق ژنو به تعطيلات رفت

ايسنا ـ در حالی که انتظار می رفت حداقل ساز و کار اجرايی توافق ژنو تا قبل از پايان سال جاری ميلادی مشخص شود تحت تاثير عدم تصميم‌گيری اتحاديه اروپا درباره اجرای آن و افزايش تحريم‌ها از سوی آمريکا با وجود مخالفت روسيه به تعطيلات رفت.

به گزارش خبرنگار انرژی هسته‌ای خبرگزاری دانشجويان ايران (ايسنا) پس از آن که هفته گذشته آمريکا در اقدامی يک جانبه و غيرمنتظره، ۱۹ فرد و شرکت ايرانی و خارجی را به ليست سياه خود افزود، اتحاديه اروپا هم روز دوشنبه ۲۵ آذر ماه در حالی که آخرين نشست شورای وزيران را در ۲۰۱۳ برگزار کرد، اعلام کرد که آن دسته از تحريم‌های اتحاديه اروپا که در برنامه اقدام مشترک آمده است بعد از اجرای تعهدات ايران و تاييد آژانس بين‌المللی انرژی اتمی و بر اساس توصيه کاترين اشتون، نماينده عالی اتحاديه اروپا تعليق می‌شوند."

در حالی که هنوز افکار عمومی ايران اين سوال را که "چرا آمريکا (بعد از توافق ژنو) ايران را تحريم کرد؟" پاسخ نگرفته‌اند، اتحاديه اروپا نيز ابهامات و سوالات جديدی را نزد افکار عمومی ايران با انتشار بيانيه آخرين نشست وزيران خارجه که روز دوشنبه در بروکسل برگزار شد ايجاد کرد.

در اين بيانيه به هيچ تاريخی حتی احتمالی برای اجرای توافق ژنو اشاره نشده است و علاوه بر اين عنوان می‌کند که " شورا(ی وزيران) متعهد است گام های لازم را بلافاصله بعد از آن که آژانس بين المللی انرژی اتمی اجرای اقدامات مربوط به موضوع هسته‌ای از سوی ايران را تائيد کرد و بر اساس توصيه‌های نماينده عالی (اشتون) تحريم های اتحاديه اروپا را که در طرح اقدام مشترک به آن اشاره شده، تعليق کند."

نکته قابل توجه ديگر اين است که اجرای تعهدات اروپايی ها به بعد از اجرای تعهدات ايران و پس از تاييد آن از سوی آژانس بين المللی انرژی اتمی موکول شده است.

بر اساس توافق ژنو و تاکيد مقامات کشورمان اجرای تعهدات هم زمان و متوازن طراحی شده است، نه آن که ايران ابتدا وارد اجرای تعهداتش شده و سپس آژانس آن ها را تاييد کند و بعد از آن چنانچه همه تعهدات مو به مو اجرا و به همين شکل مورد تاييد آژانس قرار گرفت که احتمال آن بعيد است، آن وقت اتحاديه اروپا اقدام به برداشتن برخی تحريم ها کند!

هم چنين به نظر می آيد اروپايی ها خواسته يا ناخواسته و برخلاف توافق ژنو برای ايران تعيين تکليف کرده و ساز و کار اجرای توافق ژنو را تلويحا بيان کرده اند؛ آن جا که عنوان می کند اتحاديه اروپا وقتی تعهداتش در چارچوب برنامه اقدام مشترک را اجرا می کند و تحريم های مشخص شده را تعليق می کند که ايران تعهداتش را اجرا و آژانس اجرای آن ها را تاييد کرده باشد. اين مساله در حالی بيان می شود که مذاکرات کارشناسی برای رسيدن به درک مشترک از اجرای توافق نيمه کاره (در واکنش به تحريم های جديد آمريکا عليه ايران) متوقف شده است و با توجه به تحولات يکی دو هفته اخير به نظر می آيد دو طرف از توافق ژنو به واقع برداشت های متفاوت دارند که از بحث توجيه افکار عمومی فراتر است.

محمد جواد ظريف، وزير خارجه کشورمان در گفت وگو با واشنگتن پست می‌گويد: معتقدم که ما بايد درباره آن چه می‌خواهيم انجام دهيم يا داشته باشيم، ارزيابی مجددی کنيم. همه بايد اين کار را انجام دهند، با اين ديدگاه که اين موانع بايد برداشته شود تا بتوانيم پيش برويم و هرگونه تلاشی برای اختلال در آن (اجرای توافق) بايد متوقف شود، زيرا نتيجه منفی خواهد داشت.

به گزارش ايسنا، هم چنين برخی کارشناسان درباره بيانيه اتحاديه اروپا معتقدند، ادبيات اين بيانيه بی شباهت به بيانيه کاخ سفيد پس از توافق ژنو نيست و اروپايی ها هم توافق را از منظر خود ديده و به آن پرداخته اند.

پس از توافق ژنو گفته شد که برداشت متفاوت ايران و آمريکا از توافق برای توجيه افکار عمومی در هر يک از اين کشورهاست؛ اين مساله به ويژه درباره آن چه آمريکا به افکار عمومی خود از توافق ارايه کرد، به نحوی که اين برداشت در شکل و محتوا با متن اصلی متفاوت بود، صدق می کرد. اما چيزی نگذشت که با افزايش تحريم های جديد از سوی آمريکا عليه ايران، موضوع اختلاف نظر ميان ايران و آمريکا در زمينه توافق صورت ديگری به خود گرفت.

جمهوری اسلامی ايران در اولين واکنش به تحريم های جديد آمريکا عليه ايران مذاکرات کارشناسی را که برای رسيدن به درک مشترک از توافق و چگونگی اجرای آن در وين در جريان بود ترک کرد و چيزی نگذشت که اين اقدام آمريکا با واکنش تند مقامات کشورمان از جمله وزير خارجه مواجه شد.

بر اساس اطلاع خبرنگار ايسنا، مقامات ايران در مذاکرات هسته ای در ژنو درباره وضع تحريم ها عليه ايران از سوی آمريکا و اتحاديه اروپا به اين توافق رسيدند که نبايد تحت هيچ شرايطی تحريم جديدی عليه ايران تصويب شود يا اين که تحريم های جديد تصويب شوند اما اجرای آن به تعويق افتد. اما به نظر می آيد مذاکره کنندگان کشورمان به اهميت و حساسيت افزايش تحريم ها در دوره شش ماهه واقف نبودند يا از اين مساله غافل شدند يا اين خواسته آمريکا در ازای امتياز تصويب نکردن تحريم های جديد بوده است.

در همين راستا، محمد جواد ظريف در اظهاراتی ضمن "اشتباه" خواندن اقدام آمريکا در افزايش تحريم‌های جديد، موضوع خلاف توافق (ژنو) نبودن تحريم های جديد عليه ايران را تلويحا تاييد می کند.

ظريف در گفت وگويی با اشاره به تحريم ايران از سوی وزارت دارايی آمريکا اظهار کرد که "وقتی صداهايی از داخل دولت (آمريکا) می‌شنوی که منطق مذاکرات را زير سؤال می‌برد، اين غيرقابل تحمل می‌شود، چه نقض مفاد طرح اقدام ژنو باشد و چه نباشد. اگر اظهاراتی شنيده شود که با هدف مذاکرات تضاد دارد و از داخل دولت به گوش برسد، اين نتيجه بسيار معکوس خواهد داشت".

به گزارش ايسنا، بيانيه چند پاراگرافی اتحاديه اروپا ابهامات و سوالات ديگری را نيز ايجاد کرده است. اين بيانيه در بخشی ضمن استقبال از توافق ژنو، آن را نشانه‌ای مبنی بر تعهد تمامی طرف‌ها برای اعتمادسازی، کاهش تنش‌ها و ادامه تلاش‌های ديپلماتيک در جهت دستيابی به يک راه‌حل جامع برای برطرف کردن نگرانی‌های بزرگ درباره فعاليت‌های هسته‌يی ايران عنوان می کند.

اتحاديه اروپا در اين بيانبه به راحتی هدف از توافق ژنو را به نفع سياست ها و مواضع هميشگی اش درباره ايران قلب کرده است و حمايتش از توافق ژنو را صرفا به نگرانی هايش از برنامه هسته ای ايران منحصر کرده است، در حالی که در توافق به روشنی هدف از مذاکرات و توافق به دست آمده را " رسيدن به يک راه حل جامع مورد توافق و بلند مدت به نحوی که تضمين کند برنامه هسته‌يی ايران کاملاً صلح‌آميز باقی خواهد ماند" عنوان می کند. راه حلی که "ايران را قادر می سازد تا به طور کامل از حقوق خود در بهره‌گيری از انرژی هسته‌يی برای اهداف صلح آميز بر اساس مواد مرتبط در معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌يی و با رعايت تعهدات خود بر طبق معاهده از آن برخوردار شود. اين راه حل جامع متضمن يک برنامه غنی‌سازی با تعريف مشترک و محدوديت‌های عملی و اقدامات شفاف‌ساز به منظور تضمين ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌يی است." از اين رو مشخص نيست به چه دليل وزيران خارجه اتحاديه اروپا در حالی که توافق ژنو را مورد تاکيد قرار می دهند به روشنی سعی در ناديده گرفتن يک بخش از اهداف توافق و پررنگ کردن بخشی ديگر دارند؟

نکته ديگر در بيانيه اروپا، تعيين ساز و کار برای اجرای توافق ژنو به طور تلويحی است؛ آن جا که عنوان می‌کند اتحاديه اروپا وقتی تعهداتش در چارچوب برنامه اقدام مشترک را اجرا می کند و تحريم های مشخص شده را تعليق می کند که ايران تعهداتش را اجرا و آژانس اجرای آن ها را تاييد کرده باشد. در حالی که مذاکرات کارشناسی برای رسيدن به درک مشترک از اجرای توافق در وين نيمه کاره متوقف شد و دو طرف نتوانستند به نقطه مشترکی درباره چگونگی اجرای توافق دست پيدا کنند از اين رو به نظر می آيد اروپايی ها در اين بخش پيش دستی کرده و از قبل ساز و کار اجرای توافق را اعلام کرده اند!

در هر حال اگر مقامات مذاکره کننده کشور اين برداشت اروپا از اجرای تعهدات را مثل خلاف توافق نبودن افزايش تحريم ها مورد تاييد قرار می دهند، بد نيست اگر مفهوم اقدامات "متوازن" و "گام به گام" توضيح داده شود.

کاترين اشتون روز دوشنبه هم چنين از ادامه مذاکرات کارشناسی ميان ايران و ۱+۵ در آينده نزديک خبر داد اما با توجه به تعطيلات سال نو ميلادی قطعا اين زمان زودتر از اواخر ژانويه نخواهد بود.

بدون شک اگر مذاکرات کارشناسی ايران و ۱+۵ با وجود فشردگی زياد هفته گذشته انجام شده بود، دو طرف يک گام به سمت اجرای توافق حرکت کرده بودند و اين امکان وجود داشت که بتوان زمانی را برای اجرای توافق قبل از پايان سال جاری ميلادی تعيين کرد، اما اقدام آمريکا در اعمال تحريم ها و عدم تصميم گيری وزيران خارجه اتحاديه اروپا درباره اجرای توافق در عمل مذاکرات و توافق ژنو را در خوشبينانه ترين نگاه به "تعطيلات" برد و در بدبينانه ترين نگاه اگر نگوييم به تعبير وزير خارجه کشورمان دچار مرگ زودرس شده است به کما فرو برد.