با روند فعلی تخریب جنگلها تا ۳۰ سال آینده جنگلی در ایران نخواهیم داشت

جنگل‌های ایران حال و روز خوشی ندارند و در معرض نابودی هستند. هر روز هزاران اصله درخت در جنگل‌ها و مناطق حفاظت شده قطع می‌شوند و کاری از دست سازمان‌های محیط زیست و جنگل‌ها و مراتع کشور که مسئولیت حفظ و صیانت از این میراث گرانبها را به عهده دارند، بر نمی آید و حتی در مواقعی با سوء تدبیر روند نابودی جنگلها را سرعت می‌بخشند.

به گزارش خبرنگار مهر، البته بحث درباره جنگلها و تخریب آنها در سالهای اخیر به همین سادگی‌ها نیست وقتی می‌دانیم که در 50 سال اخیر یک‌سوم جنگلهای ایران نابود شده‌اند. بر اساس نظر کارشناسان و مسئولان در این سالها بین 6 تا 12 میلیون هکتار جنگل طبیعی و 5/2 میلیون هکتار جنگل دست‌ساز از بین رفته‌اند.

در حقیقت از آنجایی که سازمانهای متولی این عرصه های گرانبها را هیچ نهاد و وزارتخانه‌ای جدی نمی‌گیرند، موجب شده مدیران این سازمانها هم اعتماد به نفس لازم را برای اجرای وظایف خود براساس اصل 50 قانون اساسی نداشته باشند.

گلایه رهبر انقلاب از قطع درختان و تصرف غیرقانونی زمین ها و تخریب جنگل ها

این در حالی است که روز گذشته همزمان با روز درختکاری رهبر معظم انقلاب اسلامی بر ضرورت شکل گیری عزم و اراده راسخ برای جلوگیری از تصرف غیر قانونی مناطق اطراف شهرهای بزرگ تاکید کردند.

رهبر انقلاب اسلامی گیاه و درخت را برای هر کشور و مجموعه بشری مایه برکت و آبادانی خواندند و با اشاره به سفارش اسلام به کاشت و نگهداری درختان و همچنین جلوگیری از قطع آن، خاطرنشان کردند: گلایه ای که از مسئولان مرتبط با موضوع درخت و درختکاری وجود دارد، این است که گاهی صدها درخت در جاهایی که نباید قطع بشوند، قطع می شوند.

رهبر معظم انقلاب با تأکید بر اینکه مجموعه جنگل های کشور نیز در معرض تهدید قرار دارد تصریح کردند: از بین رفتن محیط سبز اطراف شهرها‏، بخصوص جنگل ها، مشکلات متعدد بشری را بدنبال دارد که همه مسئولین مرتبط با موضوع در دولت، مجلس، قوه قضائیه و شهرداری ها باید برای جلوگیری از پیشرفت این حرکت غلط، اقدام جدی بعمل آورند.

با روند فعلی تخریب جنگلها در 30 سال آینده در کشور جنگلی باقی نمی ماند

بسیاری از صاحب نظران این حوزه هم معتقدند اگر نابودی جنگل‌های ایران با روند فعلی ادامه یابد، در 30 سال آینده در کشور جنگلی باقی نخواهد ماند.

آنطور که رئیس انجمن جنگلبانی ایران می گوید: هم اكنون جنگلها در معرض تهدید و تخریب قرار دارند و از این میان 80 درصد عوامل تاثیرگذار تخریب جنگل های كشور فرابخشی است.

به اعتقاد دکتر هادی کیادلیری، جنگل فقط درخت نیست، بلكه پناهگاه و زیستگاه امنی برای سایر موجودات در قالب یك اكوسیستم ارزشمند محسوب می شود، از این رو ارزش منابع طبیعی و جنگل بسیار بالا است و كشورهایی كه منابع طبیعی خود را تخریب می كنند در آینده نه چندان دور استقلال خود را نیز از دست خواهند داد.

به گفته وی، حدود 90 درصد كشور در مناطق خشك و نیمه خشك با موقعیت جغرافیای و شرایط حساس قرار دارد، بنابراین سازمان ها، نهادها، مسئولان و مردم باید با جدیت بیشتری در حفظ منابع طبیعی و جنگل های طبیعی بكوشند.

رئیس انجمن جنگلبانی كشور وضعیت جنگلهای كشور را نامطلوب عنوان می کند: طی چند سال اخیر با مرگ و میر دسته جمعی درختان در حدود 300 هزار هكتار از جنگل های غرب، خشكیدگی بلوط ها و شاه بلوط های گیلان روبرو شده ایم.

وی معتقد است: تخریب زیستگاهها، انقراض گونه ها، طغیان آفات و بیماری ها، آتش سوزی ها در سطوح وسیع موجب مرگ اكوسیستم ها می شود كه این امر وضعیت هشدار دهنده ای را نشان می دهد و به طور حتم با ادامه چنین روندی در آینده نه چندان دور جنگل های زاگرس به بیابان و جنگل های شمال كشور به شرایط زاگرسی تبدیل می شوند.

رئیس جامعه جنگلبانی عدم ارزشیابی صحیح منابع طبیعی و به ویژه جنگل را یكی دیگر از این عوامل تخریب جنگلها معرفی می کند: براساس یك تحقیق دانشگاهی، ارزش یك توده جنگل در حفظ آب 300 میلیون دلار، توریسم 40 میلیون دلار و چوب 20 میلیون دلار مشخص شده كه درصورت ارزش گذاری صحیح بر روی منابع طبیعی دیگر مدیران بر روی چوب هدفگذاری نخواهد داشت.

خلاء قانونی، عدم اجرای قوانین و یا وضع قوانین اشتباه

اما یکی دیگر از اعضای هیئت رئیسه جامعه جنگلبانی ایران خلاء قانونی، عدم اجرای قوانین و یا وضع قوانین اشتباه را یكی دیگر از عوامل تخریب منابع طبیعی برمی شمرد و به لایحه جامع منابع طبیعی اشاره می کند: تصویب این لایحه در مجلس شورای اسلامی به طور قطع باعث تشویق متجاوزان به تخریب جنگل ها می شود.

مهندس کاظم نصرتی با بیان اینکه لايحه جامع منابع طبيعي بعد از رسيدگي در كميسيونهاي مختلف مجلس،‌ حدود یک ماه پیش منتشر شد می گوید: برخي مواد قانوني موجود در اين لايحه نگرانيها نسبت به قانوني شدن واگذاري اراضي ملي را دوچندان مي كند و چنانچه در مجلس شوراي اسلامي به تصويب برسد موج ديگري از واگذاري تحت لواي قانون صورت خواهد گرفت.

به گفته وی ، مروری کوتاه بر این لایحه نشان می دهد که گویی نمایندگان مجلس و طراحان اصلی این لایحه در دولت ، هدفشان ادغام وظایف سازمان جنگلها و با سازمان امور اراضی بوده به گونه ای که در همه جای این لایحه سایه سنگین امور اراضی بر منابع طبیعی به چشم می خورد. همچنین طرح برخی مباحث در خصوص جنگلها کاملا دو پهلو است به گونه ای که قانونگذار به جای آنکه واگذاری جنگلها را مطلقا ممنوع اعلام کند واگذاری قطعی جنگلها را ممنوع اعلام کرده و به این ترتیب عملا زمینه را برای سوء استفاده کنندگان از قانون و صاحبان انواع طرح ها باز گذاشته است!. در همین حال به نظر می رسد با تصویب این قانون بعد از این باید منتظر هر گونه تغییر کاربری در جنگل های خارج از شمال که از سطح تاج پوشش کمتر از 50 درصد برخوردارند و قطع درختان جنگلی توسط دستگاهها و نهادهای غیر نظامی و نظامی هم باشیم.

دیگر کارشناسان و متخصصان محیط ‌زیست نیز با ابراز نگرانی شدید از رشد فزآینده تخریب جنگل‌ها در کشور، تغییر کاربری جنگل‌ها، نقش وزارتخانه‌ها و نهاد‌های دولتی در نابودی جنگل‌ها، قاچاق چوب، فقر گسترده ساکنان حاشیه جنگل‌ها، حضور دام در جنگل و اجرای ناقص طرح صیانت از جنگل‌ها و مراتع کشور را از دلایل عمده نابودی جنگل‌های کشور می‌دانند.

مهم‌ترین دلیل نابودی جنگل‌های کشور تغییر کاربری آنها است

دکتر محمد درویش عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل و مرتع معتقد است: تغییر کاربری ابتدا در دامنه‌های جلگه‌ای اتفاق افتاد. کشاورزان این مناطق را به اراضی کشاورزی تبدیل کردند، اما با افزایش رفاه مردم و رشد شهرنشینی این اراضی به خانه، ویلا و شهرک‌های ویلایی تبدیل شدند.

دکتر مجید مخدوم استاد محیط زیست دانشگاه تهران نیز با اشاره به روند تبدیل جنگل‌ها به اراضی کشاورزی و سپس ویلا می‌گوید: در پنج سال اخیر به دلیل شتاب گرفتن مصوبات احداث طرح‌های صنعتی و احداث شهرک‌های صنعتی جدید و همچنین توسعه شهرک‌های صنعتی موجود، پاک‌تراشی و تغییر کاربری جنگل شتاب بیشتری گرفته است.

این متخصص محیط زیست یکی دیگر از موارد تغییر کاربری جنگل‌ها را احداث راه می‌داند و می‌افزاید: راه‌سازی غیرضروری و مخرب، درسالهای اخیر شتاب بیشتری گرفته است به گونه‌ای که دولت پا را فراتر گذاشته و پروژه‌هایی که تنها مطالعات و کلنگ زنی آنها در گذشته انجام شده ولی به دلیل مشکلات بسیار زیست محیطی و فشار افکار عمومی متوقف شده بود را اجرایی کرده و با نابودی اکوسیستم‌های پیوسته و آبخیزهای حیاتی موجب تخریب جنگل‌ها می‌شوند.

تخریب جنگل‌ها توسط دولت در چند سال اخیر شدت گرفته است

دکتر ناصر کرمی، اقلیم‌شناس در این باره می گوید: مشکل تخریب جنگل‌ها در اکثر نقاط جهان وجود دارد، اما چرا ایران که از نظر نسبت مساحت جنگل به کل مساحت کشور حتی در شمار 100 کشور اول برخوردار از پهنه‌های جنگلی نیست در شمار شش کشور اول مخرب جنگل قرار دارد؟ تصور می‌کنم اراده ملی کشوری برای حفظ جنگل‌ها در جهان ضعیف‌تر از ایران نباشد. حفاظت جنگل در ایران نه یک موضوع حیاتی، ملی، جهانی و بنیادین، بلکه صرفاً دلمشغولی یکی از سازمان‌های وابسته به یکی از وزارتخانه‌های دولت است.

او ادامه می دهد: در دولتی که آشکارا هیچ اولویتی برای محیط زیست قائل نیست و به گفته رئیس سازمان محیط زیستش در طول جلسات هیأت دولت حتی یک بار درباره مفهوم توسعه پایدار بحث نشده و مکرراً دولت‌مردانش به تصریح یا تلویح حفظ محیط زیست را مزاحمی در مسیر توسعه می‌دانند عجیب نیست که مساحت کل جنگل‌های ایران در چهل سال گذشته به یک سوم کاهش پیدا کرده است.

دکتر اسماعیل کهرم، پدر علم محیط زیست نیز با اشاره به اینکه نیمی از جنگلهای ایران در 30 سال گذشته نابود شده و به 12 میلیون هکتار رسیده نقش دولت را در این تخریب مؤثر می‌داند و معتقد است: میزان برداشت پایدار از جنگلها باید 2/3 میلیون متر مکعب باشد اما دولت 6 میلیون متر مکعب از جنگلهای هیرکانی شمال کشور که دست کم 3 میلیون سال قدمت دارند برداشت می‌کند.

حضور دام در جنگل فاجعه است

بر اساس بند یک ماده 6 مصوبه صیانت از جنگلهای شمال هیئت وزیران، سازمان جنگلها و مراتع موظف بود تا سال 1388، 3/3 میلیون واحد دامی را از جنگل‌ها خارج کند. اما این مصوبه در مهلت مقرر تحقق نیافت و حتی با تأخیری چندین‌ساله هم بعید است به طور کامل اجرا شود.

امید می‌رفت با اجرای دقیق طرح صیانت از جنگل‌ها و خروج دامها، یکی از عوامل مؤثر نابودی جنگلها از میان برود اما متأسفانه این اتفاق نیفتاد.

اما دکتر محمود احمدی نژاد در اظهاراتی که حدود یک ماه پیش در صحن علنی مجلس مطرح کرد از محدودیت استفاده دامداران از جنگلها انتقاد کرد و افزود: زمانی که این محدودیت ها اعمال می شد استدلال مسئولان این بود که دام می رود به جنگل و جنگل را تخریب می کند در حالیکه بهترین حافظان جنگل دامداران هستند و اگر ما این 14 میلیون هکتار جنگل را به آنان برگردانیم بیش از 14 هزار اشتغال ایجاد می شود.

البته کارشناسان بسیاری نسبت به این اظهار نظر رئیس جمهور در خصوص ورود دام به جنگل واکنش نشان داده می‌گویند اظهارات رئیس جمهور درباره واگذاری جنگلها به دامداران با تمام قوانین، مصوبات و چشم اندازهایی که تاکنون برای حفاظت از جنگلها وجود داشته مغایرت دارد و در صورت اجرایی شدن آموزه های یک قرن متخصصان و منابع طبیعی را هدر می دهد.

تخریب سالانه 100 هزار هکتار از جنگل های کشور

حالا همه این عوامل دست به دست هم داده اند تا طی 5دهه اخیر به‌طور متوسط سالانه 100هزار هکتار از جنگل‌های کشور تخریب شده یا کیفیت خود را از دست بدهند و با کاهش سطح جنگلها طی این دوره زمانی، از 18 میلیون هکتار به 14میلیون هکتار، بیم آن رود که در آینده ای نه چندان دور بخش عظیمی از اراضی کشور تبدیل به بیابان شوند.

به طوریکه رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست می گوید: در 50 سال اخیر نزدیک به 30میلیون هکتار اراضی کشور به نوعی تبدیل به بیابان شده که معضلات بزرگی از جمله خشکسالی، مهاجرت، فرسایش خاک، پرشدن سدها، خشک‌شدن تالاب‌ها و کاهش محصولات زراعی و کم‌آبی را در پی داشته است.

سرانه جنگل در ایران یک چهارم سرانه جهانی

آنطور که محمدی‌زاده می گوید: در حال حاضر، میانگین سرانه جنگل و فضای سبز در دنیا برای هر نفر 7 هزار مترمربع است اما این رقم در کشور ما هزار مترمربع یعنی نزدیک به یک چهارم سرانه جهانی است. پوشش گیاهی کشور به‌ویژه مراتع هم وضعیت نامطلوبی دارد به‌طوری که فقط 10درصد مراتع کشور وضعیت عالی دارند و وضعیت 90درصد باقیمانده، متوسط و ضعیف است. براین اساس، باید با راهکارهای علمی، نقص گذشتگان و نیاکان‌مان را در توجه به جنگل و مرتع جبران کنیم.

انتظار می‌رود مسئولان با توجه به هشدار های کارشناسان و متخصصان این حوزه در خصوصص روند شتابان تخریب جنگلها و تأثیری که این تخریب ها بر ابعاد مختلف اقتصادی و اجتماعی جامعه دارد امکانات لازم برای حفاظت و صیانت از رویشگاه‌های جنگلی را فراهم سازند و با تمهیدات قانونی اجازه ندهند این ذخایر ارزشمند حیات به بهانه‌های مختلف تصرف و تخریب شوند.