هوشنگ کاووسی درگذشت

راديو زمانه ـ هوشنگ کاووسی منتقد و کارگردان قديمی سينما در سن ۹۰ سالگی ديده از جهان فروبست.

امروز جمعه دوم فروردين‌ماه ۱۳۹۲عزت‌الله انتظامی، بازيگر کهنه‌کار سينمای ايران خبر درگذشت هوشنگ کاووسی را به خبرگزاری دانشجويان ايران (ايسنا) اعلام کرد.

به‌گفته انتظامی، هوشنگ کاووسی پس از مدت‌ها بستری بودن در بخش آی‌سی‌يو بيمارستان سينا تهران درگذشت.

عزت‌الله انتظامی گفت: "کاووسی جريان نقد را در ايران راه انداخت و شاگردان زيادی را تربيت کرد و من درگذشت ايشان را به خانواده‌اش، هنرمندان و تلويزيون که عمده فعاليتش برای آنجا بود، تسليت می‌گويم که متاسفانه مورد بی‌مهری قرار گرفت."

اميرهوشنگ کاووسی که از نخستين منتقدان جدی سينما در ايران به‌شمار می‌رود، در سال ۱۳۰۱ در تهران به دنيا آمد.

از کودکی به سينما عشق می‌ورزيد و در سال ۱۳۱۲ شاهد نمايش "دختر لر"، نخستين فيلم ناطق سينمای ايران بود.

وی پس از تحصيل در مدرسه نظام در سال ۱۳۲۵ برای تحصيل در رشته حقوق و علوم سياسی به فرانسه رفت اما در آن‌جا اين رشته را رها کرد و به دليل علاقه به سينما در مدرسه سينمايی ايدک (IDHEC) شهر نيس، از مدارس عالی مطرح که بسياری از کارگردانان بزرگ سينما در آن تحصيل کرده‌اند، به تحصيل پرداخت.

پس از سه سال تحصيل در رشته تهيه‌کنندگی و فيلمسازی فارغ‌التحصيل شد و سپس به دانشکده ادبيات سوربن رفت و در آن‌جا دکترای فيلمولوژی گرفت.

هوشنگ کاووسی در سال ۱۳۳۲ به ايران بازگشت و فيلم‌هايی چون "ماجرای زندگی" (۱۳۳۴)، "۱۷ روز به اعدام" (۱۳۳۵)، "وقتی که آفتاب غروب می‌کند" (۱۳۳۸) و "خانه کنار دريا" (۱۳۴۸) را ساخت که دو فيلم "ماجرای زندگی" و "وقتی که آفتاب غروب می‌کند" ناتمام ماندند.

وی همچنين در طول سال‌ها فعاليت سينمايی خود در دو فيلم "تار عنکبوت" (۱۳۴۲) و "بی‌تا" (۱۳۵۱) نيز به ايفای نقش پرداخت.

بيشترين دستاورد سينمايی هوشنگ کاووسی در عرصه نقد فيلم است.

کاووسی با ورود به ايران کار نقدنويسی خود را در مجله "روشنفکر" آغاز کرد و سپس در مجلات ديگر از جمله مجله معتبر "فردوسی" آن را ادامه داد.

او همچنين موفق شد مجله "هنر و سينما" را که تنها به سينما مربوط نمی‌شد خود منتشر کند و به اين ترتيب بيش از آن‌که به ساختن فيلم بينديشد به عرصه نقد روی آورد.

هوشنگ کاووسی در همان آغاز نقدنويسی خود به نقد صريح سينمای ايران پرداخت و در اوايل دهه ۱۳۴۰ اصطلاح "فيلمفارسی" را باب کرد؛ اصطلاحی که منتقدان سينما همچنان در نوشته‌های خود از آن استفاده می‌کنند.

وی در مورد ترکيب "فيلمفارسی" می‌گفت: "فيلمفارسی هم فيلم بود و هم فارسی اما در عين حال نه فيلم بود و نه فارسی." کاووسی معتقد بود "فيلمفارسی نه فرم دارد، نه ساختار و نه قصه."

کاووسی همچنين جريان "موج نوی سينمای ايران" را که از اواخر دهه ۱۳۴۰ آغاز شد رد می‌کرد و به‌رسميت نمی‌شناخت.

هوشنگ کاووسی برای ارتقای فرهنگ سينمايی در ايران افزون بر نوشتن مقالات انتقادی و تفسيری، نخستين کلوب سينمايی ايران را با نام "سينه‌کلوب ايران" بنيان نهاد که در آن هم فيلم نمايش داده می‌شد و هم جلسات نقد و بررسی فيلم‌ها برگزار می‌شد.

سينه‌کلوب ايران که در سال ۱۳۳۸ نخستين جشنواره بين‌المللی فيلم را در ايران برگزار کرد با دخالت‌های ساواک، سازمان امنيت حکومت پهلوی، تعطيل شد.

وی همچنين مدتی با اداره امور سينمايی کشور همکاری کرد اما اين همکاری ديری نپاييد.

کاووسی در دهه ۴۰ افزون بر ساختن فيلم کوتاه، در همکاری با سازمان تلويزيون ملی ايران "خانه فرهنگ فيلم" را بنيان نهاد و آثار ارزشمند سينمای جهان را گردآوری کرد.

وی همچنين در رشته‌های گوناگون سينما به تدريس پرداخت و مدير جشنواره فيلمسازان جوان منطقه آسيا و اقيانوسيه شد.

هوشنگ کاووسی تا پيش از بيماری خود همواره در مجلات سينمايی قلم می‌زد و تجارب و خاطرات خود را در اختيار خوانندگان قرار می‌داد.

مراسم خاکسپاری اين چهره تأثيرگذار بر سينمای ايران هنور مشخص نشده است.