فرانک گاردنر- بیبیسی
سال ۲۰۲۰ برای امارات متحده عربی، کشور کوچک اما بسیار ثروتمند و جاه طلب خلیج فارس، سالی فوقالعاده بوده است؛ ماهواره به مریخ فرستاد، توافقنامه صلح تاریخی با اسرائیل را امضا و با اقدام به موقع با شیوع کرونا مقابله کرد و حتی یک هواپیما پر از وسایل محافظت از کرونا را هم برای بریتانیا فرستاد.
امارات در حالی که تلاش میکند نفوذ خود را تا لیبی، یمن و سومالی هم گسترش دهد، درگیر یک مبارزه استراتژیک و پرهزینه برای مقابله با نفوذ ترکیه شده است.
امارات که قبلا تحتالحمایه بریتانیا بوده، سال آینده به ۵۰ سالگی استقلال خود میرسد، اما بازی جهانی این کشور دقیقاً چیست و چه کسی آن را هدایت میکند؟
ملاقات تصادفی
ماه مه سال ۱۹۹۹، بیش از یک سال است که از جنگ کوزوو میگذرد. من در روشویی یک سرپناه موقت ایستادهام، در اردوگاهی در مرز آلبانی و کوزوو که بخوبی تحت محافظت و مملو از پناهجویان کوزوو است.
این اردوگاه را جمعیت هلال احمر امارات راه اندازی کرده که با تعداد زیادی آشپز، قصاب برای ذبح حلال، مهندس مخابرات و یک روحانی وارد شدهاند، همراه با تعداد زیادی نیرو که در اطراف مرز با خودروهای زرهی مجهز به مسلسلهای سنگین گشت میزنند.
ما روز گذشته از تیرانا با هلی کوپترهای پوما، با خلبانان نیروی هوایی امارات، از فراز درههای پیچ در پیج و ناهموار شمال شرقی آلبانی به آنجا پرواز کرده بودیم.
مردی که در کنار من در حال شستن دندانهایش است، قد بلند و ریشو است با عینکی به چشم. من او را به عنوان شیخ محمد بن زاید، فارغ التحصیل آکادمی نظامی سلطنتی بریتانیا در سندهرست و عامل توسعه نقش نظامی امارات میشناسم.
از او میپرسم میتوانیم مصاحبه تلویزیونی انجام دهیم. مشتاق نیست اما موافقت میکند.
او توضیح میدهد که امارات وارد یک همکاری استراتژیک با فرانسه شده است. فرانسه در چارچوب معامله فروش ۴۰۰ تانک لُکلرک، یک تیپ از نیروهای اماراتی را در فرانسه آموزش میدهند تا در کنار آنها در کوزوو مستقر شوند.
برای کشوری که فقط کمتر از ۳۰ سال قبل از آن استقلال خود را به دست آورده بود این یک حرکت جسورانه بود. در آنجا، در آن گوشه دور افتاده بالکان، ما بیش از ۳۲۰۰ کیلومتر با ابوظبی فاصله داشتیم اما امارات بوضوح جاهطلبیهایی بسیار فراتر از سواحل خلیج فارس داشت.
این کشور اولین دولت مدرن عربی بود که ارتش خود را در حمایت از ناتو در اروپا مستقر کرد.
اسپارت کوچک
بعد نوبت افغانستان شد. نیروهای اماراتی در اقدامی که بر بیشتر مردم این کشور آشکار نبود، بلافاصله پس از سقوط طالبان بی سر و صدا در کنار ناتو شروع به کار کردند؛ اقدامی که با مجوز محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی انجام شد.
در سال ۲۰۰۸، من از نیروهای ویژه آنها در پایگاه هوایی بگرام بازدید کردم و نحوه عملکرد آنها را دیدم.
آنها با خودروهای زرهی ساخت برزیل و آفریقای جنوبی به طرف یک روستای دورافتاده و فقیر افغانستان حرکت میکردند، در آنجا قرآن رایگان و جعبههای شیرینی را توزیع میکردند و سپس با بزرگان روستا مینشستند و صحبت میکردند.
از آنها می پرسیدند که چه نیازهایی دارند: "مسجد، مدرسه، چاه برای آب آشامیدنی؟" بعد امارات بودجه را تامین میکرد در حالی که قرارداد به مناقصه محلی میرسید.
حضور امارات پررنگ نبود اما هر جا میرفتند از پول و مذهب استفاده میکردند تا سوءظن گسترده محلی به نیروهای ناتو را که اغلب عمیق هم بود کاهش دهند.
آنها در ولایت هلمند در کنار نیروهای بریتانیایی در برخی از درگیریهای شدید نیز جنگیدند.
جیمز ماتیس وزیر دفاع پیشین آمریکا بعداً به این کشور نسبتا ناشناخته با کمتر از ۱۰ میلیون نفر جمعیت، اعتباری بالاتر از وزنش داد و آن را "اسپارت کوچک" نامید.
یمن؛ اعتبار آسیب دیده
سپس جنگ یمن و دخالت نظامی در این کشور پیش آمد. جنگی که با دشواریهای زیادی همراه بوده است.
هنگامی که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی کشور خود را به جنگ داخلی فاجعهآمیز یمن در سال ۲۰۱۵ کشاند، امارات نیز به عربستان پیوست، جنگندههای اف-۱۶ خود را برای حمله هوایی علیه شورشیان حوثی فرستاد و نیروهایش را به جنوب یمن اعزام کرد.
در تابستان ۲۰۱۸ امارات نیروهای خود را به سُقُطرا، جزیره استراتژیک یمن رساند و نیرویی تهاجمی را در پایگاهی در بندر عصب در اریتره که اجاره کرده بود گرد آورد اما در آخرین لحظه از اعزام آنها به آن طرف دریای سرخ برای بازپس گیری بندر حدیده از حوثیها منصرف شد.
جنگ در یمن تقریباً شش سال به درازا کشیده، هیچ برندهای نداشته است و حوثیها همچنان در صنعا، پایتخت و بسیاری از مناطق این کشور مستقر هستند.
نیروهای امارات متحمل تلفاتی هم شدهاند از جمله بیش از ۵۰ نفر در یک حمله موشکی جان خود را از دست دادند که در پی آن سه روز عزای ملی اعلام شد.
اما اعتبار امارات به دلیل ارتباط با برخی از شبهنظامیان محلی بدنام مرتبط با القاعده لطمه دیده است. اعتبار این کشور به دلیل گزارشهای فعالان حقوق بشر هم بشدت خدشهدار شده؛ از جمله گزارش حبس زندانیان توسط افراد وابسته به امارات در یک کانتینر حمل و نقل که باعث خفگی و جان دادن آنها بر اثر گرما شد.
اسرائیل؛ متحد جدید
بعد از آن امارات از مشارکت خود در درگیریهای بینتیجه و مخرب یمن کاسته اما همچنان تلاش میکند در اقدامی بحثبرانگیز، حضور نظامیاش را برای جلوگیری از نفوذ روزافزون ترکیه در منطقه گسترش دهد.
از این رو، در حالی که ترکیه حضور چشمگیری در موگادیشو، پایتخت سومالی دارد، امارات از سومالیلند، منطقهای که از سومالی جدا شده پشتیبانی میکند و پایگاه خود را در خلیج عدن ساخته است.
در لیبی جنگ زده، امارات به روسیه و مصر پیوسته تا از نیروهای ژنرال خلیفه حفتر در شرق در برابر نیروهای غرب این کشور که تحت حمایت ترکیه، قطر و دیگران هستند، پشتیبانی کند.
سپتامبر امسال در حالی که یونان برای رویارویی احتمالی با ترکیه بر سر حق حفاری در شرق مدیترانه آماده میشد، امارات کشتی و جتهای جنگندهاش را برای تمرین مشترک نظامی با یونان به جزیره کرت فرستاد.
اکنون پس از اعلام ناگهانی و چشمگیر کاخ سفید، یک اتحاد فراگیر میان امارات و اسرائیل به وجود آمده که مهر رسمی بر سالها همکاری مخفی دو کشور زده است. (امارات مانند عربستان سعودی، بی سر و صدا به فناوریهای شنود و پایش ساخت اسرائیل مجهز شده تا شهروندان خود را تحت نظر داشته باشد).
اتحاد با اسرائیل جنبههای گستردهای مثل بهداشت و درمان، بیوتکنولوژی، فرهنگ و تجارت را در بر میگیرد اما این پتانسیل را هم دارد که یک رابطه نظامی و امنیتی استراتژیک نیرومند ایجاد کند و امارات با پول و جاهطلبی بیانتهای خود از فناوری پیشرفته اسرائیل بهره گیرد.
ایران، دشمن مشترک دو کشور، این توافقنامه را محکوم کرده است مثل ترکیه و فلسطینیها که امارات را به خیانت به آرمان کشور مستقل فلسطین متهم کردند.
به سوی ستارگان
جاهطلبیهای ابوظبی به همین جا ختم نمیشود. با کمک آمریکا، امارات اولین کشور عربی است که فضاپیمای خود را به مریخ فرستاده است.
فضاپیمای برنامه فضایی ۲۰۰ میلیون دلاری امارات موسوم به "امید"، از جزیرهای دور افتاده در ژاپن پرتاب شد و اکنون با سرعت ۱۲۶۰۰۰ کیلومتر در ساعت در فضا حرکت میکند.
این فضاپیما قرار است ماه فوریه (حدود پنج ماه دیگر) به مقصد خود که ۴۹۵ میلیون کیلومتر دورتر است، برسد. در آنجا از گازهای جو این سیاره سرخ نمونهبرداری میکند و یافتهها را به زمین میفرستد.
انور قرقاش وزیر امور خارجه امارات میگوید کشورش میخواهد بازیگری جهانی باشد: "ما میخواهیم سدها را بشکنیم و برای این کار باید برخی خطرات استراتژیک را بپذیریم."
با این حال، این نگرانی وجود دارد که سرعت بیش از حد برای امارات خطرناک باشد.
مایکل استیونز تحلیلگر حوزه خلیج فارس میگوید: "شکی نیست که امارات موثرترین قدرت نظامی [عرب] منطقه است."
"آنها میتوانند به روشهایی که برای سایر کشورهای عربی بسادگی مقدور نیست، نیروهایشان را در خارج از کشور مستقر کنند. اما در عین حال اندازه و ظرفیت امارات محدود و رویارویی همزمان با مشکلات متعدد، بسیار خطرناک است و در درازمدت میتواند نتیجه عکس داشته باشد."
طلعت بصاری درگذشت، مینا اسدی