برگردان: آرسن نظریان
١٣ نوامبر ٢۰٢۰ - جنگی که جمهوری آذربایجان و ترکیه در ٢٧ سپتامبر گذشته علیه جمهوری آرتساخ (قره باغ کوهستانی) به راه انداختند در نهم نوامبر جاری با توافق آتش بسی که با پادرمیانی روسیه تحقق یافت و به ارمنستان تحمیل شد، خاتمه پذیرفت. براساس شرایط توافق ارمنیان باید قسمت اعظم قلمرو تحت کنترلشان در آرتساخ را تا یکم دسامبر آینده به آذربایجان واگزار کنند. بدینسان، ارمنیانی که در آن مناطق سکونت دارند مجبور به ترک خانه و کاشانه خود خواهند شد.
در طول بمباران کور شهرها و روستاهای آرتساخ، مهاجمین، آذربایجان و ترکیه، با همراهی مزدوران جهادی سوریه جنایات بسیاری را علیه ساکنان ارمنی مرتکب شدند. آنها غیرنظامیان را از دم تیغ گذراندند و ژورنالیستها را زخمی کردند. روستاها، جنگلها و کلیساها را آتش زدند. ساکنان بی دفاع را شکنجه کردند، سر بریدند و اسرا را اعدام کردند.
بی بی سی در ٢۴ اکتبر از جمله چنین گزارش داد (1): یک کلیپ ویدئویی که در یک اَپ پیام رسانی پست شده بود دو اسیر ارمنی با اونیفورم نظامی را نشان می داد که توسط نظامیان آذربایجان دستگیر می شوند. یک کلیپ دیگر همان ارمنیان را نشان می داد که در حالی که دستهایشان از پشت بسته بود با شلیک تیر کشته می شوند. مقامات آرتساخ این دو فرد را شناسایی کردند: بنیک هاکوپیان، ٧٣ ساله و یوری آدامیان، ٢۵ ساله.
نیروهای آذربایجان، هم چنین از مهمات شیمیایی (فسفر سفید) برای سوزاندن جنگلهای آرتساخ، یعنی جایی که غیرنظامیان ارمنی پناه برده بودند، استفاده کردند. طبق گزارش دیده بان حقوق بشر، در ٢٣ اکتبر (2)، آذربایجان بارها از سلاحهای ممنوعه بین المللی برای بمباران مناطق مسکونی قره باغ استفاده کرد.". گزارش اضافه کرده است که "بمبهای خوشه ای به این علت ممنوع اعلام شده اند که تاثیرات غیرقابل پیش بینی و خطر طویل مدتی را برای غیرنظامیان ایجاد می کنند.
منطقه موسوم به قره باغ (نام ارمنی: آرتساخ)، از ابتدا یکی از استانهای ارمنستان بوده که در طول قرنها ارمنیان در آن سکونت داشته اند. باوجود این، در زمان تاسیس اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه ١٩٢۰ این منطقه (با مداخله ترکیه) به جمهوری تازه تاسیس آذربایجان واگزار شد. از آن به بعد، مطالبات مسالمت آمیز ارمنیان برای حق تعیین سرنوشت توسط آذربایجان با خشونت سرکوب شد. در سالهای شروغ فروپاشی شوروی، از ١٩٨٨ تا ١٩٩۰، رژیم باکو به کشتار ارمنیان در شهرهای متعدد آذربایجان، ازجمله سومگاییت، دست زد (3). سال بعد، یعنی در ١٩٩١ اتحاد شوروی از هم پاشید و آذربایجان، ارمنستان و آرتساخ اعلام استقلال کردند. لکن، آذربایجان استقلال آرتساخ را نپذیرفت و در سال ١٩٩٢ جنگی را علیه ارمنیان منطقه آغاز کرد که تا سال ١٩٩۴ طول کشید و به قیمت جان حدود ٣۰۰۰۰ نفر تمام شد.
اکنون، ٢۶ سال پس از آتش بس ١٩٩۴، ارمنستان و آرتساخ دوباره مورد حمله و تجاوز رژیم باکو قرار گرفته اند. خبرگزاری ها و دولتهای مختلف و هم چنین سازمان ملل متحد، اعلام کرده اند که ترکیه تروریستهای جهادی را برای حمایت از آذربایجان در جنگ علیه ارتساخ به منطقه گسیل داشته است.
آقای امانوئل ماکرون، رییس جمهوری فرانسه به گزارشگران حاضر در نشست سران اتحادیه اروپا در بروکسل چنین گفت: "ما اکنون اطلاعاتی داریم که نشان می دهد مزدوران سوری از طریق غازیانتپ (جنوب شرق ترکیه) به منطقه جنگی قره باغ رسیده اند" (4).
دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد نیز در ١١ نوامبر چنین گزارش داد: "کارگروه سازمان ملل متحد درباره مزدوران از گزارشهای وسیعی خبر می دهد که حاکی است دولت آذربایجان با مساعدت ترکیه برای تقویت عملیات نظامی شان در منطقه قره باغ از مزدوردان سوری استفاده می کنند. کارشناسان سازمان ملل اضافه کردند که این مزدوران اساساً به انگیزه نفع شخصی و به دلیل شرایط اقتصادی نابسامان سوریه در جنگ شرکت می کنند. به آنها قول داده شده است که درصورت کشته شدن در جنگ کمک مالی و تابعیت ترکیه به خانواده های آنها داده می شود.
کریس کاواجا، رییس کارگروه سازمان ملل متحد درمورد مزدوران جنگی چنین اظهار داشت: "روشی که این مزدوران اجیر شده و به منطقه جنگی اعزام می شدند، با تعریف "مزدور"، به ترتیبی که در اسناد حقوقی بین المللی، از جمله کنوانسیون مربوط به استخدام، استفاده، تامین مالی و آموزش مزدوران، تدوین شده و جمهوری آذربایجان هم از طرفهای امضاکننده آنست، مطابقت می کند".
گزارش مورد بحث سازمان ملل دو روز پس از امضای توافق نامه آتش بس منتشر شد. آقای اردوغان، اما پیوسته به صراحت راجع به حمایتش از آذربایجان سخن گفته است: "ما تا سرحد پیروزی از آذربایجان دفاع می کنیم". در ۶ اکتبر جاری، وی چنین گفت: "من به برادران آذربایجانی خود می گویم: خداوند "غزای" شما را پیروز گرداند" (5).
"غزا" در اسلام به معنای جهاد علیه غیرمسلمانان برای گسترش قلمرو اسلام در جهان است. در سخنرانی دیگری در اول نوامبر جاری، اردوغان چنین گفت: "ما اکنون در سوریه، لیبی و آذربایجان حضور داریم. ما همه جا رفتار آبرومندانه ای (!) را از مدیترانه تا دریای سیاه، از سوریه تا لیبی واز قبرس تا قره باغ، از خود نشان داده ایم"
پیش از شروع جنگ، جمعیت آرتساخ چیزی در حدود ١۵۰۰۰۰ نفر بود. تجاوز گسترده ترکی- آذری ویرانی وسیعی را در منطقه به وجود آورده است. به زیرساختهای غیرنظامی از جمله منازل و بیمارستانها آسیب جدی وارد شده و حدود ٩۰۰۰۰ نفر از ساکنان منطقه جابجا شده اند. در ٢٣ اکتبر گذشته، گروهی از محققان و استادان نسل کشی بیانیه ای را درباره "خطر آنی نسل کشی براثر از تهاجم ترکیه و آذربایجان علیه قره باغ" منتشر کردند (6).
درشرایطی که جامعه بین المللی ارمنستان را تنها گذاشته و این کشور با خطر حیاتی مواجه شده بود، ارمنستان مجبور به امضای توافق نامه ای شد که بخش قابل توجهی از آرتساخ را به آذربایجان می دهد. باتوجه به اینکه ۶۰ درصد آرتساخ به ویرانه تبدیل شده و مابقی اراضی در محاصره نیروهای متخاصم آذری است، بسیاری از ارمنیان منطقه، یعنی بومیان اصلی آن، چاره ای جز ترک خانه و کاشانه خود نمی بینند.
درعین حال، درطول جنگ، صدها ترک و آذری در شهر لیون فرانسه به خیابانها ریختند و در حالی که پرچمهای ترکیه را در دست داشتند، شعارهایی علیه ارمنیان سر دادند. از جمله شعارها اینها بود: "الله و اکبر، شما ارمنیان کجایید، حرامزاده ها ... ما اینجاییم" (7).
پس از آنکه عناصری از گروه ملی گرای افراطی ترک موسوم به "گرگهای خاکستری" با نوشتن شعارهایی بر بنای یادبود نسل کشی ١٩١۵ ارمنیان به آن بی احترامی کردند، وزارت امور داخلی فرانسه این گروه را ممنوع اعلام کرد.
وزارت خارجه اردوغان ضمن محکوم کردن اقدام فرانسه با عبارات توهین آمیز، اظهار داشت که گروهی به نام "گرگهای خاکستری" وجود ندارد.
معهذا، چنین گروهی وجود دارد. گرگهای خاکستری (به ترکی: بوزکورتلار) که رسما به عنوان "اجاق ایدالیستی" مشهورند، یک سازمان راست گرای افراطی- راسیستی و یک جنبش سیاسی مرتبط با حزب حرکت ملی (ام.ها.پ M.H.P.) ترکیه است. این جنبش به اقدامات خشونت آمیز متعددی علیه غیرنظامیان و نیز شخصیتهای سیاسی و مذهبی دست زده است. از جمله این اقدامات کشتارعلویان در شهر ماراش در جنوب شرق ترکیه در سال ١٩٧٨ (8) و سوء قصد به پاپ جان پل دوم، رهبر کاتولیکهای جهان در ١٩٨١ (9) بوده است.
حملات گروههای ترک وآذری به ارمنیان در قفقاز جنوبی و هم چنین در اروپا نشانگر آنست که این جنگ تنها به قلمرو ارضی ارتباط ندارد. منشاء این جنگ مقاصد توسعه طلبانه پان ترکیستی ترکیه و آذربایجان و تنفر نسل کشانۀ آنها نسبت به ارمنیان است.
همانطور که در نسل کشی سال 1915 ارمنیان توسط ترکیه دیدیم، جامعه بین المللی بار دیگر ارمنیان را دربرابر این نیروهای نسل کش تنها گذاشت. درصورتی که جهان متمدن اقدامات جدی و موثری در رفع این غائله برندارد، برنامه های شوم نئوعثمانیسم همراه با توحش جهادیون با توافق نامه ای که بر ارمنستان تحمیل شده فجایع تازه ای را در منطقه به وجود خواهند آورد.
در عین حال، در اروپا مخالفتهایی با توافق نامه آتش بس شنیده می شود. در ١١ نوامبر جاری، فرانسه اعلام کرد که ریاست جمهوری این کشور پارامترهای آتش بس توافق شده با میانجی گری روسیه را بررسی می کند. وی اضافه کرد که "منافع ارمنستان نیز باید در این مناقشه حفظ شده (10) تلاشهای بی وقفه برای حل سیاسی پایدار مناقشه ادامه یابد و بازگشت دهها هزار نفر از ساکنان آواره آرتساخ به خانه و کاشانه خود و حفظ و حراست حقوق آنها، تضمین گردد".
برای تضمین بازگشت ارمنیان به سرزمین باستانی خویش و جلوگیری از محو کامل باقیمانده میراث فرهنگی ارمنیان توسط رژیم علی یف، لازم است دولتهای غربی جمهوری آرتساخ را به رسمیت بشناسند. غرب باید به دیکتاتورها حالی کند که جنایات جنگی و مقاصد نسل کشانه آنها بدون مجازات نخواهد ماند.
______________________
پانویس:
منبع:
* اوزای بولوت <https://moderndiplomacy.eu/author/uzaybulut/> ژورنالیست و مفسر سیاسی ترک است که قبلا در آنکارا مستقر بود. مقالات وی در واشنگتن تایمز، جروسالم پست، الاهرام و غیره چاپ شده است. کار وی به طور عمده روی حقوق بشر، سیاست و تاریخ ترکیه، اقلیتهای مذهبی و یهودی ستیزی تمرکز دارد.
1. <https://www.bbc.com/news/world-europe-54645254>
2. <https://www.hrw.org/news/2020/10/23/azerbaijan-cluster-munitions-used-nagorno-karabakh>
3. <https://armenianweekly.com/2020/01/18/reflections-on-the-baku-and-sumgait-pogroms-30-years-later/>
7. ارمنیان فرانسه نیز با انتشار بیانیه ای به این تحریکات پاسخ گفتند، اما مقامات فرانسوی آنها را از اقدام متقابل بازداشتند (آ. ن.).
انقلاب چیست و انقلابی کیست؟ امیر سلطان‌زاده
بین‌الملل مافیاها و فاشیسم، ابوالحسن بنی صدر
