دیپلماسی ایرانی - وال استریت ژورنال با استناد به گزارش محرمانه آژانس بین المللی انرژی اتمی خبر داد که ایران تولید فلز اورانیوم را آغاز کرده است. آژانس بین المللی انرژی هسته ای اعلام کرد که ایران به دنبال واردات تجهیزات جدید به کارخانه اصفهان در ۸ فوریه/ ۲۰ بهمن مقدار کمی اورانیوم فلزی تولید کرد. در همین راستا جمعه هفته گذشته سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس موسوم به تروئیکای اروپا که عضو برجام هم به شمار می روند با انتشار بیانیه مشترکی در مورد آغاز تولید اورانیوم فلزی توسط ایران ابراز نگرانی کردند و خواستار توقف فوری غنی سازی شدند. این در حالی است که به موازات این بیانیه شاهد حاشیه سازی های رسانه ای در خصوص برخی فعالیت‌های هسته‌ای ایران هستیم. همزمان با برخی حاشیه سازی های سیاسی و رسانه‌ای در خصوص فعالیت های هسته ای ایران این بیانیه به چه معناست؟ دیپلماسی ایرانی برای بررسی بیشتر این مسئله، گفت وگویی را با احمد بخشایش اردستانی، نماینده مجلس نهم و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، کارشناس مسائل بین الملل و پژوهشگر حوزه امنیت ترتیب داده است که در ادامه از نظر می گذرانید:
سه کشور اروپایی عضو برجام (آلمان، فرانسه و انگلستان) طی بیانیه مشترکی خواستار توقف فوری تولید اورانیوم فلزی از سوی جمهوری اسلامی ایران شدند. چرا که اروپایی ها آن را گامی مهم در راستای ساخت بمب هسته‌ای قلمداد می‌کنند. از نگاه شما همزمان با برخی حاشیه سازی های سیاسی و رسانه‌ای در خصوص فعالیت های هسته ای ایران این بیانیه به چه معناست؟
در حقیقت اروپایی ها به دنبال فضاسازی علیه جمهوری اسلامی ایران هستند. به هر حال با روی کار آمدن جو بایدن و احتمال بازگشت روابط اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا به دوران قبل از ترامپ به نظر می رسد که نوعی هماهنگی، تقسیم کار و هم فکری علیه پرونده فعالیت های هسته ای ایران و برجام صورت گرفته است. یعنی به موازات این که جو بایدن پیش شرط اصلی خود برای بازگشت به برجام و لغو تحریم ها را به اقدام ایران برای بازگشت از تمام اقدامات کاهش تعهدات برجامی منوط می کند، اروپایی ها نیز با یک نگاه زیاده خواهانه پیش شرط های موشکی و منطقه ای را مطرح می کنند. این در حالی است که کشور فرانسه در یک گام رو به جلو خواستار حضور عربستان سعودی و اسرائیل در مذاکرات احتمالی است. لذا بیانیه اخیر اروپایی ها در راستای حاشیه سازی برای فعالیت‌های هسته‌ای ایران است، آن هم در شرایطی که ایران و ایالات متحده آمریکا با آغاز ریاست جمهوری بایدن در یک تقابل جدید قرار گرفتند و هر کدام از طرفین پیش شرط خود را برای بازگشت به برجام، انجام تعهدات طرف مقابل قرار داده برای فشار بیشتر بر ایران است. با این وصف برلین، پاریس و لندن برای همراهی و کمک بیشتر به ایالات متحده آمریکا در دوره جو بایدن سعی می‌کنند با این دست اقدامات، بیانیه ها و جریان سازی های سیاسی، رسانه‌ای و دیپلماتیک فشار بیشتری به ایران در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای وارد کنند تا این ایران باشد که در گام اول مجبور به بازگشت از تمام اقدامات کاهش تعهدات برجامی شود.
ولی به موازات برخی حاشیه سازی ها در خصوص فعالیت های هسته ای ایران و ادعایی که اروپایی‌ها در خصوص تولید اورانیوم فلزی برای ساخت بمب هسته‌ای را مطرح می‌کنند شاهد مواضع سید محمود علوی، وزیر اطلاعات در خصوص ساخت بمب اتم هستیم. پس به نظر می‌رسد که نگرانی اروپایی‌ها هم چندان بی دلیل نیست؟
اتفاقاً مواضعی که وزیر اطلاعات مطرح کرده است به دلیل تداوم و تشدید همین شرایط سیاسی و دیپلماتیک در مقوله برجام است. به این معنا که همزمان با فشارهای دیپلماتیک تیم سیاست خارجی و امنیتی جو بایدن برای واداشتن ایران در جهت عملیاتی کردن گام اول به منظور بازگشت از تمام اقدامات کاهش تعهدات برجامی شاهد هستیم که سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلستان نیز در یک تقسیم وظایف با نقش‌آفرینی پلیس بد، خواسته‌های فرابرجامی را به عنوان پیش شرط برای احیای برجام مطرح می کنند. صد البته در این میان نباید فعالیت ها و تحرکات مخرب سیاسی و دیپلماتیک لابی‌های عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی را هم نادیده گرفت. یعنی در چهار جبهه اروپایی، آمریکایی، عربی و صهیونیستی فشارهای سیاسی دیپلماتیک و امنیتی برای واداشتن ایران به بازگشت از تمام اقدامات کاهش تعهدات برجامی در حال اجراست. بنابراین ایران برای ایجاد موازنه با این تهدیدات و فشارها باید مواضعی را مطرح کند که بتواند علاوه بر موازنه قوا، توان چانه‌زنی دیپلماتیک ایران را هم افزایش دهد.
پس شما معتقدید مواضع وزیر اطلاعات در خصوص ساخت بمب اتم بیش از آنکه واقعیت داشته باشد یک واکنش به شرایط است؟ آیا اساساً این مواضع تحلیل شخصی فردی مانند وزیر اطلاعات است یا می توان آن تغییر نگاه تهران در خصوص ساخت بمب اتم دانست؟ به هر حال مواضع آقای علوی در تقابل با فتوای رهبری مبنی بر حرام بودن ساخت سلاح هسته‌ای قرار دارد؟
در پاسخ به سوال شما باید دو نکته مهم را مد نظر قرار داد. اول این که وزیر اطلاعات با توجه به اقتضائات سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک مربوط به شرایط حساس پرونده هسته‌ای سعی کرده است با این مواضع وضعیت را به نفع ایران تعدیل کند. بنابراین این سخنان نمی‌تواند به معنای تغییر نگاه جمهوری اسلامی ایران در خصوص ساخت بمب هسته‌ای تعبیر و تفسیر شود، همان گونه که مواضع وزیر اطلاعات نمی‌تواند به معنای تقابل با فتوای مقام معظم رهبری در خصوص حرام بودن ساخت سلاح هسته‌ای باشد. نکته بسیار مهم دیگری که نباید فراموش کرد ناظر بر این واقعیت است که فتوای دینی بنا به اقتضائات و شرایط زمانی و مکانی تغییر پیدا می‌کند. لذا همان طور که مقام معظم رهبری در یک بازه زمانی و با توجه به شرایط سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی مربوط به پورنده فعالیت های هسته ای، ساخت سلاح اتمی را حرام دانستند، می توان در شرایط دیگری این فتوا را تغییر داد.
این نکته شما موید گفته های پیشینتان در مصاحبه های قبلی با دیپلماسی ایرانی است که معتقد بودید ساخت سلاح هسته‌ای می‌تواند راه حل ایران برای برون رفت از چالش ها و مشکلات مربوط به برجام و فعالیت‌های هسته‌ای باشد؟
من کماکان معتقدم که ساخت سلاح هسته‌ای تنها راه حل جمهوری اسلامی ایران برای خروج از چالش‌ها و بن بست های سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی مربوط به برجام و پرونده فعالیت‌های هسته‌ای است. تا زمانی که ایران به بمب هسته‌ای دست پیدا نکند این چالش ها و مشکلات کمابیش و با شدت و ضعف در دوره ها و ادوار مختلف ادامه پیدا خواهد کرد. یعنی اینگونه نیست که این چالش ها با روی کار آمدن بایدن تمام شود، بلکه رویکرد جدیدی پیدا خواهد کرد، همانگونه که اکنون ما با این رویکرد جدید دولت بایدن در قبال برجام و فعالیت هسته ای ایران مواجه هستیم. پیرو این نکته قطعا بعد از انتخابات ۱۴۰۰ و تعیین دولت سیزدهم نیز شرایط به گونه دیگری ادامه پیدا خواهد کرد، اما تمام این مسائل به معنای این نیست که چالش ها به پایان خواهد رسید، بلکه تنش و اختلافات با رویکردی دیگری ادامه پیدا خواهد کرد. پس باز هم تاکید می کنم برای برون رفت از این شرایط و خاتمه دادن به این فشارها ایران باید به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.
آیا احمد بخشایش اردستانی که نماینده مجلس شورای اسلامی در دوره نهم و عضو کمیسیون امنیت ملی بود؛ آن هم مجلسی که برجام را در ۲۰ دقیقه به تصویب رساند اکنون نماینده مجلس یازدهم بود با توجه به وجه حقوقی باز هم از ساخت بمب هسته‌ای سخن می گفت؟ آیا به دلیل این که اکنون شما با وجه حقوقی مواجه نیستید این مسائل را مطرح می‌کنید؟
قطعاً شرایط سیاسی و وجه حقوقی می تواند در موضع‌گیری‌های مسئولین اثرگذار باشد. آن هم در رابطه با مسائل مربوط به حوزه سیاست خارجی، دیپلماسی و پرونده های حساسی مانند پرونده فعالیت های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران. به هر حال به دلیل همین تبعات سیاسی، امنیتی و دیپلماتیکی که مواضع مسئولین می‌تواند به دنبال داشته باشد، افراد سعی می‌کنند سخنان را با لحاظ کردن این اقتضائات مطرح کنند. البته نکته بسیار مهم دیگری که نباید فراموش کرد این است که اقتضائات مجلس نهم قطعاً با مجلس دهم متفاوت است، همان گونه که شرایط و وضعیت مجلس دهم با مجلس یازدهم متفاوت است. بنابراین حتی اگر اکنون من نماینده مجلس یازدهم می بودم بنا نبود که مواضعی که در مجلس نهم مطرح کردم را اکنون مطرح کنم و یا مواضعی را که در آن زمان مطرح نکردم اکنون مطرح نکنم. تمام این نکات موید و مبین آن است که بنا به شرایط و اقتضائات سیاسی و دیپلماتیک موضع‌گیری‌ها متفاوت خواهد شد.
از شعر تا ترور؛ مهرداد عارفانی که من می‌شناختم
