فرامرز داور - ایران وایر، در دوره‌ای که فشار تحریم‌های ایالات متحده، جمهوری اسلامی را مجبور به انتشار اوراق قرضه برای تامین هزینه‌های وزارت دفاع خود کرده، «ریچارد نفیو» که نامش با تحریم‌ها علیه ایران گره خورده، به وزارت خارجه ایالات متحده بازگشته است. روز دوشنبه ۱۱ اسفند۳۹۹، خبر انتخاب ریچارد نفیو به عنوان معاون نماینده ویژه امریکا در امور ایران منتشر شد. نفیو که به «معمار تحریم‌های ایران» شهرت دارد، قرار است در سمت معاون «رابرت مالی»، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران انجام وظیفه کند. درباره نفیو چه می‌دانیم؟ نام ریچارد نفیو، یکی از کارکنان ارشد دولت «باراک اوباما» که به کار در وزارت خارجه امریکا در دولت «جو بایدن» دعوت شده، برای مقام‌های جمهوری اسلامی آشنا است. برای ایرانیان، نفیو مغز متفکر تحریم‌های امریکا است که شدت آن‌ها منجر به تن دادن آیت‌الله «علی خامنه‌ای» به مذاکره مستقیم با ایالات متحده و توافق هسته‌ای «برجام» در سال ۱۳۹۴ شد.
«علی لاریجانی» که تا چند ماه پیش به مدت ۱۲ سال رییس مجلس شورای اسلامی بود، شخصا دستور داده بود که کتاب نفیو به نام «هنر تحریم‌ها» ترجمه و به رایگان، از جمله در اختیار نمایندگان مجلس قرار گیرد. این کتاب رازهای مهمی از شیوه طراحی و اعمال تحریم‌ها علیه ایران را شرح داده است.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
زمانی که نفیو چهره به چهره مقام‌های جمهوری اسلامی در مذاکرات اتمی در ژنو می‌نشست تا بخشی از تحریم‌های ساخته و پرداخته خودش در ازای توقف در برخی جنبه‌های برنامه اتمی جمهوری اسلامی رفع شود، در امریکا «فرمانده چریک‌های کت و شلواری در جنگ تحریمی علیه ایران» و در ایران، «معمار تحریم‌ها» علیه نظام لقب داشت.
نفیو مسوول میز ایران در شورای عالی امنیت ملی امریکا و معاون هماهنگی سیاست‌گذاری تحریم‌ها در وزارت خارجه این کشور بود و نقشی کلیدی در ساختن و بافتن توری از تحریم‌ها دور جمهوری اسلامی داشت. این تحریم‌ها در کمتر از چهار سال جمهوری اسلامی را به مذاکرات پنهانی و سپس علنی بی‌سابقه‌ای با امریکا وادار کردند که هدفی جز برداشتن تحریم‌ها نداشتند.
حالا پنج سال پس از توافق برجام، در حالی که از این توافق فقط رفع تحریم‌های سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا و نیز چند محدودیت نه چندان مهم در برنامه هسته‌ای ایران باقی مانده، نفیو از سوی راب مالی، نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا در امور ایران دوباره به کار دعوت شده است.
خوش‌بین‌ها در ایران می‌گویند علت بازگشت او به وزارت خارجه، یافتن راه حل برای گره کور تحریم‌ها است که در دوره «دونالد ترامپ» علیه جمهوری اسلامی وضع شده‌اند. بدبین‌ها نیز نگرانند که او باعث شود تحریم‌های فعلی را با تجربه‌ای که در سال‌های قبل دارد، به شیوه هوشمندانه‌ای باقی نگه دارد.
نفیو در ماه‌های اول مذاکرات اتمی ایران و امریکا که در قالب گروه ۱+۵ (پنج عضو دایم شورای امنیت و آلمان) برگزار می‌شد، حضور داشت اما سپس از دولت جدا و در دانشکده امور بین‌الملل دانشگاه نام‌دار «کلمبیا»، پژوهش‌گر ارشد «مرکز سیاست جهانی انرژی» شد. او فوق لیسانس مطالعات سیاسی و امنیتی از «دانشگاه جورج واشنگتن» دارد.
زمانی که نفیو درگیر مذاکرات اتمی ایران شده بود، تجربه فوق‌العاده‌ای داشت که آن، برچیدن برنامه هسته‌ای لیبی تحت ریاست «معمر قذافی» رهبر وقت این کشور بود. آن هنگام، نفیو به عنوان دستیار ویژه دولت امریکا در سیاست منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای فعالیت می‌کرد.
در جمهوری اسلامی از جمع‌آوری برنامه هسته‌ای لیبی و سپس سرنگونی قذافی به عنوان عبرتی یاد می‌شود که آیت‌الله خامنه‌ای در جریان مذاکرات برجام مانع تکرار آن در ایران شد. اما با خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای و بازگشت تحریم‌ها، این نگرانی در طیفی از سیاست‌مداران جمهوری اسلامی به وجود آمد که شاید این سناریو درباره نظام حاکم بر ایران هم تکرار شود و فقط دیر یا زود دارد.
نفیو تحریم‌ها را «ابزار مفید» برای تهدید و تنبیه توصیف می‌کند که هدف بزرگ‌تری دارد و آن، پیش‌گیری از درگیری است تا پیروزی سیاسی حاصل شود. در کتاب هنر تحریم‌ها نوشته است: «راهبرد تحریم‌ها یعنی این‌که چه‌طور توانسته‌اند افعال کشور هدف و مورد تحریم را تغییر دهند، اهمیت زیادی دارد. چه بخواهیم، چه نخواهیم، تحریم‌ها به ابزاری محبوب در سیاست خارجی امریکا تبدیل شده‌اند.»
او منتقد تحریم‌هایی است که در دولت ترامپ علیه جمهوری اسلامی اعمال شدند از این جهت که در کیفیت رسیدن به هدف ناکام بوده و در کمیت، حد و اندازه‌ای بی‌سابقه و به تعبیر خودش، «بی‌رویه» داشته‌اند.
برای فهم آن‌چه در ذهن ریچارد نفیو از کارکرد تحریم‌ها می‌گذرد، نوشته خودش در کتاب هنر تحریم‌ها بهترین ابزار است: «مشکل تحریم‌های امریکا علیه عراق در زمان صدام حسین این بود که این تحریم‌ها در یک دوره شش ماهه به اوج خود رسیدند و دیگر فرصتی برای افزایش بیشتر نداشت تا از طریق آن‌ها بشود عزم و اراده صدام را تجزیه و تحلیل کرد و با شدت و کاهش تحریم‌ها پیام فرستاد.»
این وضعیت، کم و بیش مشابه اوضاعی است که ترامپ در برابر جمهوری اسلامی ساخت؛ در کمتر از سه سال، سلسله‌ای از تحریم‌های فراگیر و بی‌سابقه که نظام حاکم بر ایران هیچ چشم‌اندازی برای رفع آن‌ها نداشت، اعمال شد و آیت‌الله خامنه‌ای هم با شیوه منحصر به فرد خود، روزنه‌های چنین احتمالی را بسته بود.
نفیو معتقد است در مورد عراق، «فشار حداکثری» و «بی‌امان»، نوعی از حس کشندگی به وجود آورده و هیچ سناریویی برای بازیگری صدام در آن در نظر گرفته نشده بود. حالا نفیو این دیدگاه را دوباره به وزارت خارجه امریکا و دولت جدید این کشور آورده است.
جو بایدن، رییس جمهوری ایالات متحده روشن کرده است که حاضر نیست با هدف تشویق جمهوری اسلامی به از سرگیری تمامی تعهداتش در برجام، مثل توقف غنی‌سازی ۲۰ درصدی و اجرای دوباره بازرسی‌های گسترده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با پروتکل الحاقی، تحریم‌ها را رفع کند.
امریکا به دنبال توافقی طولانی مدت‌تر از برجام با جمهوری اسلامی است که برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای آن را هم در بر بگیرد. آیت‌الله خامنه‌ای تاکنون در برابر این خواسته که از دوره ترامپ شروع شد، مقاومت کرده اما این مقاومت به کاهش شدید توان مالی جمهوری اسلامی انجامیده است.
وضعیت برای اداره کشور به حدی برای جمهوری اسلامی مشکل شده که برای اولین بار در تاریخ این کشور، وزارت دفاع آن برای تامین هزینه‌های خود مجبور شده و اجازه پیدا کرده است در بودجه سال ۱۴۰۰ خورشیدی، دوهزار میلیارد تومان اوراق قرضه منتشر کند.
ریچارد نفیو در کشاکش مقاومت آیت‌الله خامنه‌ای و ویران‌گرتر شدن آثار تحریم‌ها در سه سال اخیر، به وزارت خارجه امریکا بازگشته است.
