ایران وایر - احسان مهرابی - در بزنگاه‌های مختلف، چه در دوران رهبری «روح‌الله خمینی» و چه در دوران «علی خامنه‌ای»، نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای اتخاذ یک تصمیم یا انصراف از آن، با دخالت مستقیم و غیرمستقیم نهاد ولایت فقیه روبه‌رو شده‌اند.
تشر، فرمان یا خواست دفتر این دو، در رد یا قبول یک تصمیم خاص تعیین‌کننده بوده است. اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸ اما نماد واضحی از این بی اختیاری بود. «علی مطهری»، نایب رییس دوره دهم مجلس شورای اسلامی می‌گوید قوه مقننه حتی نتوانست وزیر کشور را استیضاح یا از او سوال کند.
***
«محمود صادقی»، نماینده تهران در مجلس دهم در تذکری، به نقل از نمایندگان قدیمی گفته بود: «ما در ابتدای دوره نمایندگی فکر می‌کردیم "فاعل بالاختیار" هستیم اما به مرور فهمیدیم "مفعول‌بالاضطرار" هستیم؛ به این معنا که ما ابتدا خیال می‌کردیم اقدامات مربوط به نمایندگی را با اراده خودمان انجام می‌دهیم اما بعد فهمیدیم ابزار مقاصد دیگران شده‌ایم.»
این روایت از جمله روایت‌های مربوط به بی‌اختیار بودن مجلس است که در دوره‌های مختلفی در دوره رهبری آیت‌الله خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای نمود داشته است.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
به لحاظ ساختاری نیز مجلس و دولت در سال‌های اخیر بخش بیشتری از اختیارات خود را از دست داده‌اند که از جمله آن‌ها، تصمیم‌گیری نشست سران قوا درباره موضوعات اساسی است. این شورا در دوره تحریم‌ها، عملا جانشین دولت و مجلس شده است و بسیاری از مصوبات آن جنبه قانون‌گذاری دارد. هم‌چنین به گفته نمایندگان مجلس، مجمع تشخیص مصلحت نظام عملا تبدیل به شورای نگهبان دوم شده است.
اعتراضات آبان ۱۳۹۸ اما نماد واضحی از این بی‌اختیاری بود که مجلس حتی نتوانست وزیر کشور را استیضاح یا از او سوال کند.
علی مطهری، نایب رییس مجلس دهم که از نمایندگان پی‌گیر استیضاح بوده، اینک اعلام کرده که سخنانش درباره مخالفت رهبر جمهوری اسلامی با استیضاح وزیر کشور در جلسه هیات رییسه مجلس از جمله دلایل رد صلاحیتش بوده است.
او در مصاحبه‌ای با «مهدی نصیری» ،مدیرمسوول و سردبیر سابق کیهان گفته بود آیت‌الله خامنه‌ای با این استیضاح مخالفت کرده و از «علی لاریجانی»، رییس مجلس پرسیده است که استیضاح وزیر کشور در این شرایط چه معنایی دارد؟
مطهری گفته در آن جلسه، استیضاح وزیر کشور را به نفع کشور دانسته و خواستار آن شده است که در جلسه‌ای این موضوع را به رهبر جمهوری اسلامی توضیح دهد. او این سخنان خود در آن جلسه را از جمله دلایل رد صلاحیت خود برای انتخابات مجلس یازدهم می‌داند.
مطهری در مصاحبه دیگری نیز گفته است: «کار بسیار غلطی دولت کرد و واقعا در این حد بود که حتی رییس جمهوری ساقط شود. حداقل می‌خواستیم وزیر کشور را استیضاح کنیم اما اجازه آن را هم ندادند.»
رهبر جمهوری اسلامی با وجود اختلاف‌ها با دولت روحانی، قاعدتا به این موضوع آگاه بوده که اعتراض‌های آبان و دیگر اعتراض‌های مشابه، علیه کلیت جمهوری اسلامی است، نه تنها دولت. موضوع بنزین نیز تنها جرقه این اعتراضات را زده است. از این رو، او با وجود این‌که به ندرت مسوولیت اقدامات خود را می‌پذیرد، از موضوع سهمیه‌بندی بنزین دفاع کرد.
موضع آیت‌الله خامنه‌ای درباره اعتراض‌ها البته جدید نیست، او در گذشته نیز همین رویه را داشته است. این رویه درباره رویارویی با اعتراضات سیاسی و یا اعتراضاتی که مطالبات اولیه آن‌ها اقتصادی بوده، تفاوت نداشته است.
«اکبر هاشمی رفسنجانی» در خاطرات خود نوشته که خامنه‌ای چند تن از وزرا را در رابطه با این‌که اعتراضات مشهد از دست‌شان در رفته بود، بازخواست کرده بود. او در خاطرات ۱۰ خرداد ۱۳۷۱ نوشته بود: «رهبری هم امروز با احضار وزرای مربوط، دستور سخت‌گیری داده‌اند.»
رویه جمهوری اسلامی همواره سرکوب اعتراض‌ها در یکی دو هفته اول و جلوگیری از گسترده شدن آن‌ها است؛ موضوعی که خلاف پیشنهادات برخی از افراد، مانند علی مطهری است.
او گفته است: «ضرورتی ندارد ما ظرف دو سه روز یک اعتراضی را بخوابانیم، می‌شد ۲۰ روز طول بکشد ولی کسی کشته نشود.»
مطهری هم‌چنین گفته دلیل ترور «قاسم سلیمانی»، فرمانده کشته شده نیروی «قدس» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط امریکا نیز این بوده که پس از این اعتراضات، امریکا احساس کرد نظام جمهوری اسلامی پایگاه مردمی خودش را از دست داده است.
این موضوع را «حسن روحانی» نیز درباره اعتراضات دی ۱۳۹۶ بیان کرده و خروج امریکا از «برجام» را از نتایج آن اعتراضات دانسته بود.
با این حال، رهبر جمهوری اسلامی این تحلیل‌ها را قبول ندارد و اتفاقات داخلی و خارجی را جدای از یک‌دیگر می‌داند. از همین رو، نزدیکانش همواره بر عبارت «بازدارندگی» تاکید و تهدید می‌کنند که در صورت حمله امریکا، منافع آن در جهان را به خطر می‌اندازند.
او هم‌چنین با وجود احساس خطر از اعتراضات، راه حل را در بسته کردن فضای سیاسی می‌داند، نه گشایش فضا؛ به گونه‌ای که حتی ارتش نیز مانند سپاه پاسداران در سرکوب معترضان نقش جدی ایفا کند. تنها واکنش به اعتراض‌ها در ۲۰ سال گذشته، افزودن بر قدرت سازمان سرکوب و ایجاد ساختارهای جدید سرکوب بوده است.
آرایش انتخابات ریاست جمهوری ایران نیز نشانی از همین دیدگاه دارد. علی خامنه‌ای از ابتدای دهه ۸۰ به بعد حتی به اصلاح‌طلبان و نزدیکان اکبر هاشمی رفسنجانی اجازه مانور گسترده را نداده است و دولت‌ها نیز به مرور به «مفعول بالاضطرار» تبدیل شده‌اند. از همین رو حتی چهره‌های سیاسی چندان امیدی برای تایید صلاحیت علی مطهری ندارند.
در این میان، حتی چهره‌هایی چون «علی لاریجانی» نیز مطلوب خامنه‌ای نیستند و وی بار دیگر رویای دولت «جوان انقلابی» را در سر دارد.
در این میان، چهره‌هایی چون علی مطهری سعی می‌کنند با هشدار درباره احتمال سرنگونی حکومت، رهبر جمهوری اسلامی را راضی کنند که فضا را بازتر کند. این هشدارها توسط اصلاح‌طلبان نیز داده شد اما نتیجه، حذف آن‌ها از سیاست و بسته‌تر شدن فضای سیاسی بود؛ سرنوشتی که ممکن در انتظار افرادی چون علی مطهری نیز باشد.
