شنبه ۱۶ اکتبر در مراسم خاکسپاری یکی از دانشمندان و اندیش ورزان بزرگ تاریخ معاصر ایران و اولین رئیس جمهور منتخب ملت ایران شادروان ابوالحسن بنی صدر حضور داشتم. آخرین وداعام با او سخت و دردناک بود. بقول شیخ اجل سعدی، از سنگ ناله خیزد روز وداع یاران. او همه زندگیاش را در راه مبارزه بر علیه استبداد و ارتجاع و پیکار برای استقلال و آزادی و عدالت اجتماعی گذشت. چنان در تکاپوی استقلال و آزادی ایران بود که مبدل به نماد استقلال و آزادی ایران گشت. بطور قطع و یقین نامش در تاریخ ایران حک شده و خواهد شد. ما چه بخواهیم چه نخواهیم، چه او را دوست بداریم و یا دوست نداریم، ثبت است بر جریحه عالم دوام او.
سابقه آشناییام با آقای ابوالحسن بنی صدر به قبل از انقلاب در پاریس بر میگردد. اما سابقه آشنایی من با آثار و آرا و اندیشهها و ایده پردازهای این فیلسوف پژوهشگر بعد از سال ۱۳۶۵ (۱۹۸۶ میلادی) صورت میگیرد. بعد از درهم شکستن سازمانهای سیاسی توسط جمهوری اسلامی و انحلال بسیاری از آنان به خصوص سازمانهای چپ، در پی یافتن هوایی تازه و بیانی امید بخشی که ریشه در واقعیت دارد شروع به مطالعه و مطالعه کردم که در وسط راه با آثار دکتر بنی صدر آشنا شدم و به آنان مراجعه کردم و دیدم که هر چه آثار و اندیشههای او را بیشتر مطالعه میکردم متوجه میشدم چقدر آرا و عقاید سیاسی و اجتماعیام منطبق با آرا و عقاید ایشان میباشد.
ملی و مصدقی بودن او، اعتقاد راسخ او به استقلال و آزادی و عدالت اجتماعی و آنها را از هم جدا ندیدن، مخالفت سرسختانه او با استیلا و دخالت بیگانگان در امور داخلی ایران و رجوع به اجانب برای رسیدن به قدرت، تکیه زدن به مردم و نه قدرت و کسب قدرت سیاسی، و از همه بالاتر مخالفت او با هرگونه استبداد و تفکر استبدادی شاخصهای اندیشه او بودند که مرا به خود جلب کرد. او همواره میگفت برای رهایی و آزاد شدن از اسارت هرگونه استبدادی اولین قدم نفی استبداد است. نفی استبداد حتی در رابطه فرد با فرد. یکی دیگر از نظریه پردازی او مطرح کردن بیان آزادی در مقابل بیان قدرت است. همچنین نظریه پردازی در قلمرو اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی از کارهای ارزشمند و آثار ماندگار این اندیش ورز میباشد.
برای اولین بار سال ۲۰۰۳ میلادی مقاله تحقیقیام را راجع به حوزههای علمیه و نهاد روحانیت و نفی این نهاد در اسلام برای نشر در انقلاب اسلامی فرستادم. و برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ میلادی با او تماس تلفنی برقرار کردم و این تماس حداقل یک بار در ماه تا قبل از رفتن او به بیمارستان در بهار امسال ادامه داشت. در این مدت او مبدل به یار و یاور فکری من شد و بسیار از او آموختم. برخوردار بودن از چنین معلم و استاد راهنمایی یقینا جزو افتخارات بیش از ۵۰ سال کنشگری سیاسیام بشمار میآید.
او را هم یار دیدم و هم یاور. او با دوستان خاکی بود و بس صمیمی و در مقابل مستبدین و مرتجعین و دشمنان ایران زمین بسیار مغرور و متکبر بود. هم امید بخش بود و هم امیدوار. او شور بود و شعور، او عشق بود و عاشق، او دوست بود و دوستدار، او شاد بود و شادی بخش. او پاکدل بود و پاک دست. او نمادی از صداقت و شرافت انسانی بود. او نماد استقلال و آزادی ایران بود.
بودش نیرو بخش و سترگ بود و مرگ او، چونان که مولانا در سوگ سنایی گفت، رخدادی کوچک و خرد نیست، زیرا ابوالحسن بنی صدر در نا امیدی و سکوت مردم، آنان را به مبارزه بر علیه استبداد و عمل به حقوق خویش فرا میخواند. او امید به آینده و ایرانی مستقل و آزاد و حقوقمدار را فریاد میزد تا شاید به خفتگان خسته و افسردگانی که توانائی خود را فراموش کردهاند امید دهد و امیدوار به آینده سازد. تا آنان از حقوق پایمال شده خود دفاع نمایند و اینگونه از جهنم دروغ و فریب و نکبتی که جمهوری اسلامی برایشان ساخته رهایی یابند.
در آثار گفتاری و نوشتاری او فریاد کسی را میشنویم و میخوانیم که لحظهای از پیکار و تکاپو برای استقلال و آزادی وطن و هموطنان خود غفلت نورزید و از مبارزه دست نکشید. در واقع او ایران را زندگی میکرد و قلبش در ایران و برای ایران میتپید. او، ایرانی بود که در بدن یک ایرانی زندگی را یافته بود.
هنوز باور ندارم که او ما را تنها گذاشته است و بر مزارش با او وداع کردهام. البته بدنش ما را ترک کرده، ولی اندیشه و روح و عشق و امید و شادیاش، در ما میجوشد و نفس میکشد و منتظر است تا به همراه ملت ایران وطن را از شر استبداد رها کنیم و جامعهای از شهروندان صاحب حق و حقوق سازیم.
در اینجا شعر مولانا را در سوگ سنائی میآورم
گفت کسی خواجه سنایی بمرد
مرگِ چنین خواجه نه کاریست خُرد
کاه نبود او که به بادی پرید
آب نبود او که به سرما فسرد
شانه نبود او که به مویی شکست
دانه نبود او که زمینش فشرد
گنجِ زَری بود در این خاکدان
کو دو جهان را به جُوی میشمرد
قالبِ خاکی سوی خاکی فکند
جان خرد سوی سماوات برد
جان دوم را که ندانند خلق
مغلطه گوییم به جانان سپرد
جنایتی بزرگ، ابوالفضل محققی
سیلی در تبریز، تأملی در اخلاقِ ولایی، مهران رفیعی