اندکی پس از برقراریِ روابط دیپلماتیک میان امارات و اسرائیل، بحرین نیز در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ روابطش را با اسرائیل عادی کرد. مبادلۀ سفیر و گشایش سفارتخانه‌ها چند ماهی طول کشید. سرانجام در تابستان امسال، سه کشور دست به مبادلۀ سفیر زدند. سفارتخانه‌های امارات و بحرین نه در اورشلیم بلکه در تل‌آویو گشایش یافت.

پس از امارات و بحرین، سودان و مراکش نیز روابطشان را با اسرائیل عادی کردند اگرچه هنوز مبادلۀ سفیر میان آن‌ها رسماً صورت نگرفته است. در ماه اوت امسال اعلام شد که مبادلۀ سفیر میان مراکش و اسرائیل در چند ماه آینده صورت خواهد گرفت.

باری، پاداشی که سودان برای عادی سازی روابطش با اسرئیل از آمریکا گرفت، یک میلیارد دلار کمک مالی بود تا بتواند بدهی‌اش را به بانک جهانی بپردازد. آمریکا پاداش دیگری هم به سودان داد و آن اینکه یک ماه پیش از پیوستنش به «پیمان ابراهیم» آن کشور را از فهرست سیاه کشورهای حامیِ تروریسم حذف کرد.

البته پیش از امضای پیمان ابراهیم، مصر و اردن پیشتاز عادی کردن روابط با اسرائیل در جهان عرب بودند. اردن دومین کشورِ عرب پس از مصر بود که در سال ۱۹۹۴ اسرائیل را به رسمیت شناخت و با آن قرارداد صلح امضا کرد. آمریکا امیدوار بود عمان، اندونزی و عربستان سعودی نیز با امضای پیمان ابراهیم روابطشان را با اسرائیل عادی کنند. اما به نظر می‌رسد هنوز باید صبر کرد.

عمان کشور اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد و در گذشته در تحریم اسرائیل شرکت داشت. اما دو کشور در سال ۱۹۹۴ روابط تجاری غیررسمی برقرار کردند که در سال ۲۰۰۰ متوقف شد. در سال ۲۰۱۸، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل در راس هیئتی به عمان رفت و با سلطان قابوس و دیگر مقامات ارشد آن کشور دیدار کرد. در سال ۲۰۲۰ نیز پس از مرگ سلطان قابوس، نخست‌وزیر اسرائیل از قابوس قدردانی کرد و درگذشت او را تسلیت گفت.

اندونزی روابط رسمی دیپلماتیک با اسرائیل ندارد. اما سال‌هاست روابط تجاری، امنیتی، توریستی و پزشکی خود را با اسرائیل حفظ کرده است.

و اما دربارۀ عربستان سعودی همین‌قدر می‌دانیم که حل مسئله فلسطین یکی از آرزوهای دیرینِ ملک سلمان است. گویا عادی سازی روابط با اسرائیل خط قرمزی است که او برای ولیعهد خود، محمد بن سلمان، تعیین کرده است.

کارشناسان جمهوری اسلامی از برقراری روابط دوستانۀ اسرائیل با کشورهای عربی گهگاه زیر عنوانِ «اتحاد یا ائتلاف اسرائیلی- سُنی» برضد جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه یاد می‌کنند که هدف اصلی‌اش پاسداری از منافع امنیتیِ اسرائیل و کشورهای عربیِ سُنی مذهب در برابر ایران شیعی است. از نظر آنان، رهبریِ این ائتلاف غیررسمی را عربستان سعودی به عهده دارد. این ائتلاف در اوایل دهۀ ۲۰۰۰ میلادی با بالا گرفتن کشاکش‌های عربستان سعودی با ایران و کم‌رنگ شدن کشاکش‌های فلسطینیان با اسرائیل پایه گذاری شد. کشورهای عربیِ «شورای همکاری خلیج فارس»، هستۀ مرکزی این ائتلاف، روابط امنیتی و اقتصادی خود را با اسرائیل از سال ۲۰۱۶ دنبال می‌کنند. کارشناسان جمهوری اسلامی «کردستان عراق» را نیز عضو این ائتلاف می‌دانند.

این ائتلاف در نوامبر ۲۰۱۷ با گرم‌تر شدن هرچه بیشتر روابط اسرائیل و کشورهای عربی، اهمیت سیاسی و استراتژیک پیدا کرد. رسانه‌های بین‌المللی در اجلاس ۲۰۱۹ ورشو بر اهمیت آن تأکید کردند. در آن اجلاس، مایک پُمپئوُ، وزیر امور خارجۀ ایالات متحد آمریکا، در مصاحبه با فاکس نیوز هدف اجلاس را برقراری صلح، آزادی و امنیت در خاورمیانه اعلام کرد.

در برابر این ائتلاف، جمهوری اسلامی ایران هنوز نتوانسته است متحد مطمئن و قابل اعتمادی برای خود در منطقه پیدا کند.