به طور کلی ما دو راه حکومت کردن داریم. اول آنکه بگوییم هر چه من گفتم درست است و کس دیگری حق حرف زدن ندارد. این چیزی که تا کنون در ایران داشته‌ایم. دوم اینکه دیگران را، یعنی آنهایی که دیگر گونه فکر میکنند ویا به گونه دیگری هستند، در تصمیم گیریها شریک کنیم.
راه اول وسیله، هشیاری و دانش زیادی نمی‌خواهد. یک خورجین افتخارات و مقدسات، توپ و تفنگ و سرباز ویک سری مرگ برگو و زنده بادگو کافیست. اما گزینه دوم است که وسیله و ابزار میخواهد، نظارت مداوم لازم دارد، سازمانها و اداره جات خاص میطلبد.
وسیله و ابزار مردم سالاری چه هستند؟ چه سازمانها و ارگانهایی عوامل، ضامن تداوم و کار کرد درست آن هستند؟
جواب به این سوالات راحت است چون نمونه جوامعی که این گونه می‌چرخند بسیار داریم. اما به اجرا گذاشتن آنها کار بسیار مشکلی است.
اول باید باور داشته باشیم که دیگران هم به عنوان اجزای مستقل و دیگرگونه وجود دارند ودارای حق و حقوقی مشابه با ما هستند. این کار راحتی نیست. سختی این باور را ما در فرهنگ سیاسی ایران می‌بینیم.
پس از آن ایجاد ابرازوآلات لازمه است به شکل قانون، مبحث، ارگان و اداره و از همه مهمتر سعی در کارآیی درست آنها. یک سری از این ابزار درایران به کوشش آزادی خواهان قدیمی به وجود آمده است اما توخالی و بی محتوا. مجلس ملی یک نمونه است. چند فقره از این مباحث در ایران خلق شده‌اند اما چقدر عقیم و نا کارا. استقلال قوای سه گانه مثال بارزاین سری مباحث است.
تعدد احزاب وکار آزادانه آنها، عدم دخالت و دست اندازی در فعالیتها‌ی گروهها و اجتماعات مدنی و سیاسی نشانه‌ها‌ی مردم سالاریند.
مبحث سندیکا‌ها، طبق شواهد بسیار ناشناخته و یا بد شناخته شده نزد ایرانیان، یکی دیگر از ابزار دموکراسیست.
آزادی بیان و مطبوعات و رسانه‌های گروهی ضمانتهای آنرا تشکیل میدهند. ضامنند چون نظارت میکنند، حق خبر رسانی، افشاگری و آگاهی عمومی را دارا هستند. به همین دلیل است که درزندگی سیاسی سراسر استبداد‌ی ایران حق وجود و یا حرف زدن را از آنها گرفتند. رادیو و تلویزیون قدیم و جدید به جای خبر رسانی، شعار میدادند و تبلیغات.

منظوراین گفتار فرشته سازی سیستم مردم سالاری نیست، که مطمئنا کم و کاستهای بسیاری دارد. اما تا آخرین خبراین روش حکومت و زندگی عمومی بقول چرچیل بین بدها بهترین است. چرا؟ چون تنها سیستمی ست که امکان میدهد هر کس و هر شاخه‌ای از اجتماع از حق و حقوق و اجبارات خودش با خبر بشود. گزینه‌های زندگی گروهی، این خیلی پر اهمیت است، یعنی قوانین و اخلاقیات، از بطن خواست‌های مردم و ارگانهای اجتماعی بر میخیزند و نه از آیات الهی و یا شخص و افراد خاصی. به همین دلیل تصمیم گیریها طولانی، خسته کننده، پر فراز و نشیب و مرحله ایند، بر خلاف دیگر روشهای حکومت و آنچه که تا بحال عادت ما بوده است.
یک نکته‌ی بسیار پر اهمیت دیگر، درسیستم سالم مردم سالاری، به همان اندازه که مردم و نهاد‌های مردمی حق انتخاب نماینده‌های خود را دارند به همان میزان دارای امکانات بر کناری همین نماینده‌ها هم هستند. گفتم در سیستم سالم مردم سالاری، چون نزد ناسالمانش به روشهای مختلف از مردم کوچه و بازاررای گرفته میشود وسپس هیچ امکان برکناری آنها وجود ندارد. همینطور است که در بسیاری از گوشه‌های دنیا، وکلای مجلس ورئیس جمهورهای مادام العمر داریم.
دموکراسی بیماریها و آفتهای خودش را هم دارد. تقسیم بندیشان کار راحتی نیست چون نقطه مشترک‌های بسیار دارند. یک سری ازاین آفتها مثل گروه‌های اعمال نفوذ، راسیسم، اختلاس در سطوح بالا، سبک اندیشی ذاتی انسانها متعلق به سالمندان این سیستم است. و یک سری دیگر گریبان گیر کودکانش میشود یعنی مملکتهایی همچون ایران که در ابتدای این راه هستند. نزد این گروه اخیر بیماریها و خوره‌ها گاهی باعث میشوند که این نهال هیچ وقت ریشه نگیرد و یا بزرگ و پر بار نشود. بدویت اخلاق وفرهنگ سیاسی، سلطه مذهب وعقیده‌های یک سو گرا، نژاد پرستی و برتری جویی، قوای نظامی وارتش، اختلاس همه گیر، یکسری ازاین آفتهای سخت علاج هستند.
مطمئنا خودتان متوجه شدید و لزومی هم به تکرارش نیست، با کمال تاسف آنچه خوبان همه دارند ما یکجا داریم.

بر گرفته از گفتاری ویدیو‌ای با عنوان «ایران به زبان ساده» به نشانی زیر:
مردم سالاری
https://youtu.be/IYQQj_ujJlc