برگردان: علی شبان
یادداشت مترجم:
موج حملات تروریستی ِ اسلام گرایان در چند سال اخیر ضربه ی سنگینی به فرانسه وارد آورده است. بحث درباره اسلام، اسلامیسم و پیوندهای دین اسلام با خشونت و شیوه‌های بکار گرفته شده دراین کشور و نقش پاره‌ای از حزب ها و گروه‌های سیاسی چپ در آن، بسیار بحث برانگیز شده است. و برای برخی از قشرهای این جامعه، اسلام گرایی- پروژه سیاسی شده اسلام- در آینده به عنوان تسخیر فرانسه و حتی برخی از کشورهای اروپایی تلقی می شود. و بر این باور، «شیوه حلال» و بدنبال آن روال زندگی و نوع پوشش زنان و حتی مردان، «شیوه زندگی دموکراتیک» این جوامع را تهدید خواهد کرد.
کتاب «اِخوان المسلمین و شبکه‌های آن» از فلورانس برژو بَلکلر Florence Bergeaud-Blackler، پژوهشگر در مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه CNRS ، در ۴۱۶ صفحه، ماه ژانویه ۲۰۲۳ درپاریس منتشر شده است. کتاب حاوی مکاشفه هایی است که ثمره ی یک تحقیق عمیق است. وی پس از کنفرانسی در دانشگاه سوربن، و به دنبال تهدیدهای بسیار جدی، تحت مراقبت های ویژه پلیس فرانسه قرار گرفت. از این پژوهشگر و مردم شناس فرانسوی کتاب دیگری در مورد حلال در اسلام منتشر شده بود.
نویسنده در بخش ِ نخست ِ ۳۵ صفحه از کتابش، تاریخچه «برادری» اخوان المسلمین از تولد آن در سال ۱۹۲۸ در مصر تا آغاز دهه ۱۹۸۰ را خلاصه می کند. و این سالها را دوره ی اصلی ی بین‌المللی شدن این جنبش اسلامی می داند. بنا به گفته این پژوهشگر، اخوان المسلمین با استفاده از فضای گفتگو بین فرهنگ‌ها که توسط اروپای ساده لوح گشوده شده بود،پیش از حرکت به سمت اسلام،با معرفی خود به عنوان ضامن ِ حفظ ِ مسیری عابدانه و مسئول، توانست- درست برخلاف آنچه را که هدف نهایش بود- خود را معرفی کند و دراروپا اینگونه جلوه گر شود.
این پژوهشگر فرانسوی، در کنفرانسی روی کتابش در دانشگاه سوربن، این سئوال را مطرح میکند : آیا محققانی که در مورد اسلام گرایی» می‌خواهند واکاوی کنند، می‌توانند از آزادی عمل کافی برخوردار باشند؟ و بی واهمه مثلاً در مورد اخوان المسلمین به کارشان ادامه دهند؟ او اضافه میکند که « درپاره‌ای از موارد نمی‌توانیم منابع تحقیقاتی داشته باشیم و در عین حال تعداد انگشت شماری هستیم، ما درمانده ایم. زیرا در بررسی های میدانی دچار مشکل می‌شویم و یا با تهدید روبرو هستیم».
ولی اخوان المسلمین، با اعتقاد به تغییر ارزش‌های غربی که آنها را توهین آمیزمی داند؛ جامعه، مذهب و دولت را یک کل جدایی ناپذیر می خواند و در همین مسیر توانست طی این سالها، ریشه محکمی در زمینِ اروپا یی ها ایجاد کند. و نیز، توانست با مسأله اسلامی کردن دانش،انحراف علم به ایمان و واژگون کردن تاریخ، به استناد مثلاً الگوی نو استعماری، اروپایی‌ها را در صدر برنامه ی دراز مدت خود قرار دهد. و آگاهانه وُ زبردستانه با انتقاد ازآزادی‌های وِلنگ و باز ِ فردی در اروپا، هنجارهای محافظه کارانه ِ خود، مانند حجاب ، عبا و حلال وُ حرام و جدایی جنسیت و غیره را در جامعه و بین مسلمانان در کشورهای اروپایی اشاعه دهد. نویسنده کتاب اخوان المسلمین و شبکه‌های آن، فهرستی از « متحدان عینی» ی اِخوان المسلمین تهیه میکند که در میان آنها، فعالان ضد استعماری، اِکولوژیست ها، برخی از گروه های چپ ها و دانشگاهیان را نام میبرد. نا گفته نباید گذاشت که مثال‌های زیادی در این زمینه را در حومه های پُر جمعیت ِ مسلمان نشین فرانسه از سوی گروه‌های نامبرده شده بوضوح میتوان دید.
اخوان المسلمین در سال ۱۹۲۸ در شمال شرقی قاهره، پایتخت مصر و در کرانه ی کانال سوئز به جهانیان معرفی شد. سازمانی سنی و اصلاح طلب که حسن البنا تاسیس آنرا به عهده داشت. او دو هدف مشخص را از همان آغاز تعیین کرده بود : آزاد سازی کشور از یوغ انگلیس و به دست گرفتن قدرت در مصری که به باور او آغشته به ارزش‌های اسلام بود. این جنبش اسلامی محبوبیت خود را با سازماندهی فعالیت های خیریه و جلب طبقه های کارگر و متوسط آغاز نمود. و از نگاه حسن البنا این روش تضمین کننده ی باز آفرینی های اسلام و سرمایه‌گذاری کلیدی برای اشاعه آن در جهان را ببار خواهد نشاند. این سازمان در ۱۹۸۴، توسط حُسنی مبارک رئیس جمهور مصر به عنوان یک سازمان مذهبی شناخته شد و نامزدهای مستقلی را در هر انتخابات معرفی کرد. و در انتخابات سال ۲۰۰۵، توانست خود را دومین نیروی سیاسی پشت ِ سر حزب ملی مبارک قرار دهد.
اولیویه کاره Olivier Carré یکی دیگر از ویژه کاران امور خاورمیانه و همچنین از پیشگامان مطالعات اسلام گرایی در دانشگاه سوربن وSciences Po در پاریس است که اکنون ۸۷ سال سن دارد و به مطالعه چندین ساله در شخصیت سید قطب ازدیگر سردمداران اخوان مسلمین و کتابش به نام در «سایه قرآن» پرداخته که در زندان نوشته شده بود. این پژوهشگر در گفت وُ گو با لوموند، در ژانویه ۲۰۲۲ در این باره می‌گوید: هنگامی که متن را کشف کردم ، غرق ِ بخش‌های ویژه ای شدم که در آنها، سید قطب از قربانی اسماعیل[ یا اسحاق پسر ابراهیم] شروع میکند و تأکید دارد که وظیفه ی مسلمانان آماده شدن برای فدا کردن خود است. قطب معتقد بود که در دوران شکستن پیمان انسان‌ها با خدا زندگی میکند که به اعتقاد او ممکن است با افول اسلام، همراه باشد.
اولین کتاب او «عدالت اجتماعی در اسلام» بود که در سال ۱۹۴۸ نوشته و به زبان انگلیسی برگردانده شد و بعد از سفر او به ایالات متحده و انگلستان،سر از سوئیس و ایتالیا در آورد. و نظر او در مورد سفرش به کشورهای غربی، اظهار تنفر او از آنهاست که به دنبال ماتریالیسم، سرمایه داری و رهایی از اخلاق هستند که از هر نظر مخالف اسلام است. در سال ۱۹۵۲، دوسال پس از پیوستن او به اخوان المسلمین، او نقش مهمی در دوران کوتای ناصر در مصر ایفاء کرد، ولی دیری نپائید که قدرت جدید، شدیداً به سرکوب این جنبش پرداخت و سید قطب در رده ی اول آن قرار میگرفت و بارها زندانی شد. و سرانجام در سال ۱۹۶۹ به دار آویخته شد.
در پایان این یادداشت به بخشی از مقاله ی مهم روزنامه لیبراسیون ( چاپ پاریس) درباره کتاب « اخوان المسلمین و شبکه‌های آن» اشاره می کنیم که گویای واکنش بسیار تند پاره‌ای از رسانه‌های گرایشی فرانسه بود. لیبراسیون در شماره ۵ مه ۲۰۲۳ خود می‌نویسد : کتاب فلورانس برژو بلکلر سر و صدای زیادی را در رادیوها، شبکه‌های تلویزیون و مطبوعات فرانسه به همراه داشت. وب سایت اوریان ۲۱( Orient 21 عنوان وب سایتی است که از سال ۲۰۱۳ به مسائل خاورمیانه و کشورهای مسلمان، بویژه مسائل اسرائیل و اعراب میپردازد. مترجم)، ماه مارس ۲۰۲۳، در ستون بحث ایده‌های خود که انتظار می رفت به مصداق این ستون، دریچه ی نقد و نظر درباره کتاب را بگشاید، یک بررسی طولانی و تند را منتشر کرده است. نویسنده آن رفیک چکات که طراح سایتی برای مبارزه با اسلام هراسی است، نه تنها کتاب اخوان المسلمین و شبکه‌های آن را پراز « تشابهات، اشتباهات و سر درگمی ها» دانسته و نویسنده آن را با رساله نویس مشهورِ ضد یهود، اِدوار درومون، یکی دانسته،بلکه او را ضد مسلمان معرفی مینماید. و در آغاز ماه آوریل، باز هم در وب سایت اوریان ۲۱، فرانسوا بورگات، مدیر بازنشسته مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه، به همراه همتای خود در دانشگاه آزاد بروکسل، « جنایت انگاری» بی رویه ی جریان های اسلام سیاسی، از جمله قانونی ترین آنها ( مانند اخوان المسلمین) را در این کتاب ،محکوم کرده اند. ع.ش
***
و اینک مقاله روزنامه لوموند تحت عنوان : (« برادری» یا میراث مبهم اخوان المسلمین) که می‌پرسد نقش اخوان المسلمین که در ۱۹۲۸ متولد شده و امروزه در سراسر جهان میتوان نشانی از آن پیدا کرد، چیست و چه تأثیری از خود بجا گذاشته است؟ و چگونه توانسته به عنوان نهادی مخفی با عملکرد های کم وبیش پنهان و آشکار، به وهم و خیال‌بافی های یک توطئه جهانی دامن زند؟ این مقاله توسط گائیتان سوپرتینوGaetan ،Supertino روزنامه‌نگار بخش ادیان لوموند در ۲۸ ژوئن ۲۰۲۳ منتشر شده است* :
تاریخچه یک مفهوم
اخوان المسلمین در سال ۱۹۲۸توسط شیخ حسن البنا( ۱۹۰۶-۱۹۴۹) در مصر تاسیس شد. این جریان مذهبی ِ سنی، هدف خود را آزاد سازی کشور از دست انگلیسی‌ها و اسلامی کردن مجدد نهاد های مردمی که کل جامعه را در بر گیرد، پایه گذاری کرد.
حسن البنا گروه کوچکی را رهبری می‌کرد که با رعایت اخلاق حسنه و عدم تخطی از احکام اسلام به قهوه خانه‌ها و مکان های تفریحی می‌رفتند تا به تبلیغ موازین اسلامی بپردازند.تا به امروز نیز اخوان المسلمین برای نشان دادن «برادری» و نزدیکی به مردم تلاش میکند. سدریک بایلوک Cedric Baylocq، مردم شناس فرانسوی، که در نوشتن کتاب « ادیان و جهانی شدن» با برنادت ریگال-سولار در سال ۲۰۱۰ همکاری داشت، « حسن البنا را پایه گذار جنبشی معرفی میکند که توانسته الگوی اسلام سیاسی را نه تنها در خاورمیانه بلکه در نزدیک به هفتاد کشور جهان جا بیاندازد.»
اخوان المسلمین که اکنون فراملی است، هدف خود را نفوذ در نهادهای گوناگون برای دفاع از مسلمانان به خوبی نشان داده است.عملکرد آنها به عنوان یک نهاد مخفی و با رعایت تمام تشریفات وآیین مذهبی؛ بطور پنهان در سطوح گوناگون به یارگیری برای اهداف خود مشغولند.و فعالیت گسترده آنها در این جهت، به ابهام ها می افزاید و به تخیلات یک توطئه ی جهانی دامن می زند. و امروزه پژوهشگران این ارگان فعال مذهبی را در فرم‌های چندگانه آن بررسی می کنند.
فلورانس برژو بکلر می نوسد : Frérisme« برادری» یک نظام عملی است مبتنی بر بینش، هویت و پیروی از یک برنامه»، با هدف « گرد هم آوردن تمام جریان های اسلامی در یک حرکت بزرگ برای استقرار خلافت بر روی زمین». این کتاب جنجالی که در ماه ژانویه امسال منتشر شد، بحث داغی را درباره میراث و نفوذ اخوان المسلمین، سازمانی که اصطلاح «برادری» را ابداع نمود، دوباره بر انگیخت.
از دست دادن نفوذ
در اردن، اخوان المسلمین در وضعیتی بسیار سخت و حتی ستیزه جویانه قرار دارد( برای مثال آنها در طول مبارزات ضد فرانسوی در پاییز۲۰۲۰ بسیار فعال بودند.) در فلسطین خط سیاسی آنها می‌تواند هم مرز سلافیسم جهاد گرا، و در فرانسه با فدراسیون مسلمانان فرانسه که منشاء آنها هم نزدیک به ایده‌های اخوان المسلمین است، ارزیابی شود.سدریک بایلوک موقعیت این جنبش را اینگونه خلاصه کرده است : « اخوان المسلمین در مصر همواره یک راه خروجی ی سیاسی-مذهبی ی پرهیزکارانه را در سیاست داخلی آن کشور رعایت کرده است، ولی در هر حال ارتش مصر حواسش به واکنش‌های برادران بوده و هست وآن‌ها را از صحنه‌های سیاسی دور نگه داشته است. و از سوی دیگر، « آتها با مصری های غیر مسلمان نیز چه از لحاظ تنوع و ترکیب خانواده و چه در خصوص بافت فردی، قابل جذب شدن نیستند.و این مردم شناس اضافه میکند « آنها بیش از ده سال است که با موضع گیری به نفع جریان سلفی ها ، موقعیت های زیادی را در میان گروه‌های محبوب در فرانسه از دست داده اند.
اما از نظر فلورانس برژو بلکلر، این تنوع و از دست دادن ِ نفوذ آنها که در ظاهر می بینیم، ناشی از یک استراتژی خود تطبیقی است که هدفش- بیش از پیش- تثبیت خود در جوامع مختلف و گرد هم آوردن «همه ی گرایش های اسلامی، از اصلاح طلبان تا مدرنیست ها می‌باشد و گفتمان های دیگرشان،جز لفظ گرایی، چیز دیگری نیست. و این پژوهشگر با تکیه بر گفته ی یوسف القرایی ،از شخصیت‌های تاثیر گذارمصری(۱۹۲۶-۲۰۲۲) می‌نویسد : « اگر حتی «برادری» در مسلک آنها به عنوان یک اصل شناخته شده باشد، اخوان المسلمین تنها به آن بسنده نخواهد کرد و راه خود را با هدف نفوذ بیشتر در اقشار متنوع تری ادامه خواهد داد.»
«تعهد مبارزانه»
از اسلام شناس طارق رمضان( نوه ی حسن البناء و عضو اخوان المسلمین) گرفته تا جورج سورس George Soros[ میلیاردر آمریکایی ۹۲ ساله، عضو حزب دموکرات و مبارز سر سخت علیه اسلام هراسی با ثروتی بیش از۲۵میلیارد دلار. مترجم] ونیزهنرمندان موسیقی راپ، چون دیمز Diam's در فرانسه، آگاهانه و یا نا آگاهانه به استراتژی «نفوذ» یک «جنبش اخوان بین المللی» با طرح های ناروشن وتیره وُ تار اما گویا پشتیبانی می‌کنند : « از همه ی نیروها برای دستیابی به مدینه ی فاضله ی خلیفه استفاده کنید.»
این دیدگاه از Frérisme (برادری) به دور از اتفاق نظر است. در شماره ماه مه امسال، ماهنامه Esprit ( چاپ پاریس) به قلم هاووس سنیگردانشمند سیاسی، از نگاه وُ نظر فلورانس برژوبلکلر شدیداً انتقاد کرده که می گوید : «برادران مسلمان- اخوان المسلمین» خود را پشت مضمون «برادری» پنهان می‌کنند و بدینگونه می‌توانند از هر سوراخی وارد و از آن دوباره خارج شوند. و بدین طریق سایه‌ای است دائمی که فلان سازمان یا فرد؛ بازیگر، خواننده و مردم عادی را همدست فرضی خود میسازد ». ولی با وجود این، او تنها کسی نیست که در مورد اخوان المسلمین اینگونه اظهار نظر کرده است. هر چند که یافتن رد پای اخوان المسلمین به عنوان منشاء اسلام سیاسی ممکن است آسان نباشد، اما پس از «بهار عربی»و ظهور و سپس عقب نشینی حزب های سیاسی ی مرتبط با این جنبش مانند آلنهضه(تونس) یا PJL (مصر)، حضور سیاسی آن را تائید می کند.به گفته ی سدریک بایلوک، اخوان و اسلام گرایی(به معنای اسلام سیاسی و مبارزاتی)اکنون «تقریبا مترادف» هستند.
در فرانسه، اصطلاح و مفهوم «برادری» پس از انتشارگزارشی از سوی مؤسسه مونتاین Montaigne [ انستیتو مونتاین، یک لابراتوار ایده هاست که از نگرش لیبرال دفاع میکند و در سال ۲۰۰۰ در فرانسه تاسیس شده است.مترجم] که نگران رشد اسلام گرایی سیاسی در فرانسه بود، در سال ۲۰۱۸ مطرح شد وبطور فزاینده ای مورد استفاده قرار گرفت. برنارد گودارBernard Godard نویستده ی کتاب «مسئله مسلمان در فرانسه » که سال ۱۹۵۰ در مراکش بدنیا آمد و ویژه کار شناخته شده ی اسلام است، پس از فاصله گرفتن بسیاری از ویژه کاران در امور اسلام از فلورانس برژو بلکلر، می‌نویسد : « تائید اینکه یک حرکت یکنواخت، با یک پروژه دقیق و مهمتر از همه، ابزار اجرای آن وجود داشته باشد، مشکوک بنظر می رسد. بویژه پس از مرگ محمد مُرسی Mohamed Morsi ( رئیس جمهور مصر از سال ۲۰۱۲ تا۲۰۱۳) و پس از مرگش در ۲۰۱۹، که ضربه سختی به اخوان المسلمین وارد آورد و باعث پاره پاره شدن و تضعیف آن شد.»
بازداشت یک تبعه آمریکایی دیگر از سوی جمهوری
ظهور یک قاضی مرتضوی جدید
