ویروس‌ تنها یک رشته دی‌ان‌ای یا آر‌ان‌ای است که در یک بسته‌ی (کپسول) پروتینی قرار دارد. ویروس وقتی در نزدیک یک یاخته‌ی زنده باشد دی‌ان‌ای (DNA) یا آران‌ای (RNA) خود را به درون یاخته می‌فرستد. این قطعه دی‌ان‌ای یا آران‌ای خود را به هسته‌ی یاخته می‌رساند و با دی‌ان‌ای میزبان درمی‌آمیزد و امکان آن را می‌یابد که از همه‌ی اندامک‌ها‌ی یاخته‌ی زنده بهره گیرد تا خود را ماندگار و تکثیر کند.
ویروس از اندام‌ک‌ها‌ی یاخته‌ی آلوده بهره می‌گیرد هم بسته‌ی پروتینی پوششی خود و هم دی‌ان‌ای و اران‌ای خود را به‌طور انبوه تولید و سرهم می‌کند؛ اکنون لشگر انبوه ویروس‌ها به یاخته‌ها‌ی دیگر می‌تازند؛ و اگر کار پیش برود اندام‌مند (ارگانیسم) زنده را از پای درمی‌آورند.

دروغ، خبر زرد، بدگویی، انگاره‌ها‌ی نیرنگ (Conspiracy theory)، داده‌ها‌ی دست‌کاری شده و بسیاری از میم‌ها ی‌ (Mimes) فرهنگی، دینی و سنتی هم همین‌طور پراکنده و مانده‌گار می‌شوند.
دروغ، خبر زرد و انگاره‌ها‌ی نیرنگ به طور چیره بسته‌ای از داده‌ هستند. ‌پاره‌ای از این داده‌ها درست و راست و پاره‌ها‌ی دیگر نادرست و ناراست هستند؛ و می‌توانند از پوشش‌ها‌ی حفاظتی فرد بگذرند؛ و در جان و جهان میزبان با آسوده‌گی و آسانی به باززایی و پرکندن خود کمک کنند. میزبان‌ها به‌طور چیره پیش از شنیدن دروغ و خبر زرد برای بلعیدن آن آماده‌اند.

ایستاده‌گی در برابر این آسیب تنها و ‌تنها به دریافت آزادی و نهادینیدن آن در گستره‌ی فرهنگ بسته است؛ آفریدن رسانه‌ها‌ی آزاد؛ نهادها شاهدیاب (Fact finding machine) خودبسنده و‌مستقل و..
اما شوربختانه دریافت آزادی چندان ساده و آسان نیست؛ و برساختن نهادهایی از این دست نیز. یعنی تاریخ اندیشه‌ی آزادی تاریخ توسعه هم است.
در فرهنگ‌ها‌ی توسعه‌نایافته دریافت آزادی همیشه در جایی به ریختی از «آزادی خوب» سنجاق می‌شود. ‌چنین دریافتی از آزادی، آزادی‌کش است؛ و نمی‌گذارد پهنه‌ی سیاست (که پهنه‌ی برخورد آزادی‌ها و سازش بر سر آن‌ها است) از پهنه‌ی فرهنگ (که پهنه‌ی مدارا و آزادی است) جدا (متمایز) شود.
دست‌اندازی کوشنده‌گان گستره‌ی فرهنگ در پهنه‌ی سیاست و بدتر، دست‌اندازی سیاست‌مدارها در گستره‌ی فرهنگ، فرآیند توسعه را ناکام می‌گذارد.

و توسعه چیست؟ مگر همین تمایزها، تفکیک‌ها، و جدایش‌ها که در متن‌های حقوقی بالا می‌آید و به بگومگوها و جنگ‌ها پایان می‌دهد.

اکبر کرمی