ایران وایر - عطا محامد - این روزها بحث گرانی بنزین، به‌ویژه با تصمیم دولت برای واردات بنزین سوپر با قیمتی حدود ۸۰ هزار تومان در هر لیتر دوباره داغ شده است.
در تازه‌ترین واکنش، «فاطمه مهاجرانی»، سخن‌گوی دولت شایعات افزایش قیمت را تکذیب و تاکید کرده است که بدون مشورت و گفت‌وگو با مردم، تصمیمی در مورد قیمت حامل‌های انرژی اتخاذ نخواهد شد و دولت مردم را غافل‌گیر نمی‌کند.
این روزها بحث گرانی بنزین، به‌ویژه با تصمیم دولت برای واردات بنزین سوپر با قیمتی حدود ۸۰ هزار تومان در هر لیتر، دوباره داغ شده است. در حالی که خاطرات تلخ اعتراضات آبان ۱۳۹۸ هنوز در ذهن جامعه تازه است، دولت و نمایندگان مجلس شورای اسلامی در اظهاراتی متناقض، از یک سو افزایش قیمت بنزین را تکذیب می‌کنند و از سوی دیگر از ناچاری برای تصمیم‌گیری درباره تغییر قیمت سخن می‌گویند. در تازه‌ترین واکنش، «فاطمه مهاجرانی»، سخن‌گوی دولت شایعات افزایش قیمت را تکذیب و تاکید کرده است که بدون مشورت و گفت‌وگو با مردم، تصمیمی در مورد قیمت حامل‌های انرژی اتخاذ نخواهد شد و دولت مردم را غافل‌گیر نمی‌کند.
«سعید مدنی»، استاد جامعه‌شناسی و زندانی سیاسی در گفت‌وگو با «حسین رزاق»، فعال سیاسی، از جلسه‌ای در شهریور ۱۳۹۸ پرده بر می‌دارد که در آن، اقتصاددانان و اهالی علوم سیاسی بدون توجه به پیامدهای اجتماعی، حتی نرخ ۱۵ هزار تومان برای هر لیتر بنزین را پیشنهاد کردند. او می‌گوید چند نفر در آن جلسه نسبت به اعتراضات احتمالی هشدار داده و خواستار عدم تغییر نرخ بودند. اما امروز با وجود گذشت پنج سال از آن روزها، به نظر می‌رسد نگرانی از اعتراضات حتی میان تحلیل‌گران نزدیک به نظام سیاسی هم جدی است.
👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر
«یزدان جلالی»، از کارشناسان سیاسی نیز با اشاره به حساسیت موضوع، تاکید دارد جامعه امروز آمادگی افزایش قیمت حامل‌های انرژی را ندارد و این مساله می‌تواند پیامدهای اجتماعی عمیقی داشته باشد.
این وضعیت، بخشی از بازی سیاسی دولت را نیز آشکار می‌کند؛ دولتی که از یک‌سو وعده شفافیت و همراهی مردم را می‌دهد و از سوی دیگر سیاست‌های خود را به آرامی برای افزایش قیمت سوخت پیش می‌برد.
در مناظرات انتخاباتی، «مسعود پزشکیان»، رییس‌جمهوری ایران با رد شایعات افزایش قیمت، اعلام کرده بود قیمت بنزین را افزایش نخواهند داد و گفته بود: «قاطع عرض می‌کنم، بدون رضایت مردم هیچ اقدامی نخواهیم کرد.»
این اظهارنظر پزشکیان دو روز پس از آن بود که «علی عبدالعلی‌زاده»، رییس ستاد انتخاباتی او در ۹ تیر ماه درباره حوادث ۱۳۹۸ گفت: «دیدید به خاطر اضافه شدن قیمت بنزین چه قدر کشته دادیم؟ طوری که رهبر انقلاب گفتند بخشی از این‌ها شهید شده‌اند و در خوزستان شهید شدند.»
با این حال، تاکید داشت: «افزایش قیمت بنزین را باید با آرامش جا بیندازیم.»
تصمیم نگرفته‌ایم، البته چاره‌ای هم نداریم
پزشکیان پیش از نشستن بر صندلی ریاست جمهوری، در پنجم مرداد، مهم‌ترین سیگنال را برای گرانی بنزین صادر کرد. او در مصاحبه‌ای که با سایت رهبر جمهوری اسلامی داشت، گفت: «ما در کشور ناترازی انرژی داریم و در حال حاضر برای خرید بنزین، هشت میلیارد دلار پول می‌دهیم؛ یعنی بنزین را مثلاً حدود ۳۰ یا ۴۰ هزار تومان می‌خریم، بعد هزار و ۵۰۰ تومان می‌فروشیم! خب تا کجا می‌توانیم این کار را بکنیم؟»
چند ماه بعد، در اوایل آبان، پزشکیان در مجلس اما از بی تصمیمی در مورد بنزین خبر داد و به‌طور ضمنی مساله یارانه بنزین را در تقابل با حقوق بازنشستگان گذاشت و گفت: «اگر قرار است یارانه بنزین بدهیم، باید عادلانه به همه تعلق گیرد، نه این که افرادی با چند خودرو از آن بهره‌مند شوند و کسانی که خودرو ندارند، متضرر شوند.»
واکنش‌های او به این‌جا خاتمه نیافتند، پزشکیان هنگام سخنرانی در تشریح جزییات لایحه بودجه در مجلس گفت: «امروز هزینه تمام شده بنزین بدون لحاظ قیمت نفت حدود هشت هزار تومان است.»
افزود: «امسال حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان و در صورت ادامه وضع موجود در سال آینده باید ۱۳۰ هزار میلیارد تومان واردات بنزین انجام شود.»
اعضای دولت سخنان او را تصدیق کردند. «حمید پورمحمدی»، رییس سازمان برنامه و بودجه در همین راستا گفت: «اگر قیمت نفت را صفر در نظر بگیریم، هزینه رسیدن بنزین به دست مردم هشت هزار تومان است.»
او افزود: «اگر مصرف بنزین ادامه پیدا کند، باید از پول کارمند، گندم و... کم کنیم و پول بنزین بدهیم.»
در این میان، برخی نمایندگان مجلس از نشانه‌هایی در بودجه ۱۴۰۴ صحبت می‌کنند که حاکی از افزایش قیمت بنزین است. «غلامرضا تاجگردون»، رییس «کمیسیون تلفیق» لایحه بودجه می‌گوید: «دولت می‌خواهد بنزین را گران کند. من در هر شرایطی مخالف افزایش قیمت میعانات و بنزین هستم اما سیاست‌های کنترلی را قبول دارم.»
این خواست دولت برای گران کردن قیمت بنزین را «حسین صمصامی»، عضو «کمیسیون اقتصادی» مجلس نیز بر زبان آورده است. او هشت آبان در مجلس اظهار کرد: «در لایحه بودجه، افزایش قیمت بنزین تا ۴۰ درصد آمده و منابعی بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان هم برای آن پیش‌بینی شده است.»
قیمت بنزین زیاد نمی‌شود اما مجبوریم
در حالی که بخشی از دولتمردان و اهالی مجلس از ناچاری برای تغییر رویکرد در قیمت بنزین سخن می‌گویند، از برخی مقامات دولت صداهای متناقضی به گوش می‌رسد؛ برخی از اعضای کابینه افزایش قیمت بنزین را تکذیب می‌کنند.
«عبدالناصر همتی»، وزیر اقتصاد در شهریور ماه با تاکید بر این که جامعه تحمل شوک‌درمانی ندارد، بیان داشت: «در خصوص قیمت بنزین هنوز صحبتی در دولت نداشتیم.»
۱۱ مهر هم «محسن پاک‌نژاد»، وزیر نفت در گفت‌وگو با خبرنگاران مطرح کرده بود که طرح و برنامه‌ای برای گران کردن نفت در دولت نیست. او تاکید کرده بود: «کار ما مدیریت تقاضا است.»
او در اول شهریور نیز به این نکته اشاره کرده بود.
دوم آبان ماه سخن‌گوی دولت درباره مساله افزایش قیمت بنزین گفت: «بارها تاکید شده است که مردم درباره افزایش قیمت بنزین غافل‌گیر نخواهند شد و اگر موضوع افزایش قیمت به نتیجه برسد، این مساله را با مردم طرح می‌کنیم و بدون هماهنگی با مردم کاری انجام نخواهد گرفت.»
اداره کل روابط عمومی وزارت نفت روز ۱۳ آبان با صدور اطلاعیه‌ای سخنان یکی از نمایندگان مجلس درباره اظهارنظر وزیر نفت پیرامون افزایش قیمت بنزین را تکذیب و تصریح کرد: «نقل قول منتشر شده به نام وزیر نفت صحیح نیست و اساساً موضوع تعیین قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین در زمره سیاست‌گذاری‌های بالادستی است و در این زمینه وزارت نفت فقط مجری تصمیم‌های ابلاغی دولت و مجلس محترم خواهد بود.»
در میان نمایندگان مجلس هم هستند کسانی که می‌گویند قیمت بنزین افزایش نخواهد یافت؛ از جمله «محمد بهرامی»، نایب رییس «کمیسیون انرژی» مجلس. او روز سه‌شنبه ۱۵ آبان ۱۴۰۳ در جمع خبرنگاران ضمن تاکید بر این که در خصوص ناترازی انرژی، به‌ویژه بنزین و گاز امسال شرایط سختی خواهند داشت، گفت: «افزایش قیمت بنزین را در سال آینده نخواهیم داشت.»
با وجود تمام این تکذیب‌ها، سخنان «علی ربیعی»، دستیار پزشکیان که می‌گوید ناچارند در ارتباط با مساله بنزین تصمیم‌گیری کنند، گواهی بر این است که مساله قیمت بنزین به نقطه‌ای حساس و اجتناب‌ناپذیر رسیده است.
صدای متناقض دولت، هم‌زمان از اصرار به تغییر و تلاش برای اجتناب از واکنش‌های اجتماعی حکایت دارد.
نظام سیاسی عامل اصلی بحران بنزین؟
در شرایطی که گام برداشتن برای تغییر قیمت بنزین «شجاعت سیاسی» می‌خواهد و خطر بزرگی برای نظام سیاسی است، برخی از سیاستمداران جمهوری اسلامی در مقوله کمبود بنزین، مردم را مقصر می‌دانند. آن‌ها می‌گویند چون مصرف مردمی بنزین بالا است، کشور با کمبود بنزین مواجه شده است.
«رمضانعلی سنگدوینی»، نایب رییس کمیسیون انرژی مجلس گفت: «من معتقدم که کمبودی نداریم بلکه شدت مصرف انرژی ما بالا است.»
به بیان دیگر، او می‌گوید مشکل از نظام تامین نیست بلکه در مردم مصرف کننده است.
دولت مدعی است با رشد ۷.۴ درصدی مصرف روزانه بنزین مواجه است که میزان آن را به ۱۲۲ میلیون لیتر در آبان ۱۴۰۳رسانده است. از این رو، مشکل اصلی حوزه بنزین را در مصرف بی‌رویه می‌داند.
از نظر دولت، طرح‌هایی مانند افزایش ضربتی تولید بنزین می‌تواند چاره‌ای برای وضعیت فعلی باشد. با این حال، «کرامت ویس کرمی»، مدیرعامل «شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی» اعلام کرد که واردات بنزین به ۹ میلیون لیتر در روز رسیده است.
افزایش تولید بنزین به‌تنهایی نمی‌تواند پاسخ‌گوی نیاز روزافزون مصرف باشد.
«ناصر عاشوری»، دبیرکل «انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش» ضمن بیان این که بنزین وارداتی لیتری ۳۸ هزار تومان تمام می‌شود، افزود: «متوسط مصرف روزانه بنزین به ۱۱۲ میلیون لیتر رسیده، در حالی که تولید بین ۹۸ تا ۱۰۴ میلیون لیتر است و بین هشت تا ۱۴ میلیون لیتر کم می‌آوریم.»
اما منطق حاکمیت جمهوری اسلامی صرفا بخش مصرف را برجسته کرده است. حتی خبرگزاری «ایسنا» در ۲۰ آبان در گزارشی این رویکرد سیاسیون را به شکل آماری توضیح داده و مصرف بالای بنزین را هم به مردم و هم به شهرسازی تهران مرتبط دانسته است.
این گزارش می‌گوید آمارها نشان می‌دهند مصرف بنزین در تهران با تراکم ۱۴۸ نفر در هکتار و توسعه بلندمرتبه‌سازی، سه برابر شهر پکن با تراکم ۴۴ نفر است. این الگوی شهرسازی موجب افزایش ترافیک و سفرهای درون‌شهری شده است. گزارش از انجام روزانه ۴۳ میلیون سفر در تهران خبر می‌دهد که به مصرف ۲۲ میلیون لیتر بنزین در روز رسیده است.
در حالی موضوع مصرف روزانه بنزین در کشور به نام مردم رقم می‌خورد که اکثریت اتومبیل‌های موجود در کشور ساخت نهادهای دولتی هستند و گویا به زودی مردم باید هم پول خودرو گران را بپردازند و هم بنزین گران‌تر را. اما این نظام سیاسی بنزین را در جای دیگری که نمی‌دانیم نیز مصرف می‌کند. «حسین راغفر»، اقتصاددان در گفت‌وگو با پایگاه خبری «اقتصاد ۱۰۰» اعلام کرد: «روزانه ۲۰ میلیون لیتر قاچاق بنزین در کشور داریم. این حجم قاچاق نمی‌تواند کار سوخت‌بر و کول‌بر باشد. قطعا کار حکومتی است.»
طرح کنگره ملی جمهوری خواهان ایران
