نهادینه کردن دموکراسی در جامعه پسا جمهوری اسلامی مستلزم یک فرآیند همه جانبه و مشارکتی است. این فرآیند باید به شکلی پیش برود که اعتماد مردم جلب شود، نهادهای دموکراتیک شکل بگیرند و فرهنگ دموکراسی در جامعه تقویت شود. برای هدایت جامعه به سوی نهادینه کردن دموکراسی، اقدامات زیر می‌تواند راهگشا باشد:
۱- ایجاد یک فرآیند گذار دموکراتیک
تشکیل شورای گذار:
شورایی متشکل از نمایندگان گروههای مختلف سیاسی، اجتماعی، قومی، مذهبی و فعالان مدنی برای مدیریت انتقال قدرت.
هدف این شورا باید برگزاری انتخابات آزاد و تعیین آینده سیاسی ایران باشد.
تدوین نقشه راه گذار:
تدوین برنامه ای شفاف و زمان‌بندی شده برای انتقال به یک نظام دموکراتیک، شامل بازسازی نهادها و برگزاری انتخابات.
۲- تدوین قانون اساسی دموکراتیک
مجلس مؤسسان:
تشکیل مجلسی منتخب برای تدوین قانون اساسی جدید بر پایه ارزش‌های دموکراسی، حقوق بشر، و جدایی دین از سیاست.
حقوق بنیادین:
قانون اساسی باید حقوق همه شهروندان را تضمین کند، از جمله آزادی بیان، آزادی مطبوعات، حق اعتراض، حقوق زنان و اقلیت‌ها.
۳- تقویت نهادهای دموکراتیک
تفکیک قوا:
ایجاد نظامی که استقلال قوه قضاییه، اجراییه، و مقننه تضمین شود.
انتخابات آزاد و عادلانه:
نظارت نهادهای مستقل داخلی و بین‌المللی برای برگزاری انتخابات شفاف و عاری از تقلب.
توسعه جامعه مدنی:
حمایت از سازمان‌های غیردولتی، انجمن‌های مدنی، اتحادیه‌ها و رسانه‌های مستقل برای تقویت مشارکت مردمی.
۴- فرهنگ سازی دموکراتیک
آموزش عمومی:
• گنجاندن اصول دموکراسی و حقوق بشر در نظام آموزشی
• استفاده از رسانه‌‌ها برای آگاهی بخشی عمومی در مورد حقوق شهروندی و اهمیت مشارکت.
گفتگو و آشتی ملی:
• ایجاد فضاهایی برای گفتگو بین گروههای مختلف برای حل اختلافات.
• تأکید بر پذیرش تنوع و احترام به دیدگاه‌‌های متفاوت.
۵- عدالت انتقالی و رفع بی‌اعتمادی
کمیسیون حقیقت‌یاب:
بررسی تخلفات گذشته بدون رویکرد انتقام جویانه برای ایجاد اعتماد عمومی.
بازسازی اعتماد:
اجرای سیاست‌های شفاف، مبارزه با فساد، و پاسخگویی دولت به مردم.
۶- تمرکززدایی و مشارکت محلی
حکومت‌های محلی:
واگذاری بخشی از اختیارات به دولت های محلی برای احترام به تنوع فرهنگی و قومی.
مشارکت اقوام:
تضمین مشارکت اقوام و اقلیت‌ها در سیاست‌گذاری و مدیریت کشور.
۷- حمایت بین‌المللی
یادگیری از تجربیات دیگر کشورها:
بهره گیری از تجربه کشورهایی که گذار موفق به دموکراسی داشته‌اند.
همکاری با نهادهای بین‌المللی:
دریافت کمک‌های فنی، مشاوره حقوقی، و حمایت در برگزاری انتخابات و بازسازی نهادها.
۸- مبارزه با چالش‌ها
مقابله با افراط گرایی:
جلوگیری از قدرت گیری گروههای افراطی که می‌‌توانند دموکراسی را تهدید کنند.
جلوگیری از دخالت خارجی:
حفظ استقلال کشور در برابر نفوذ قدرت های خارجی و تمرکز بر منافع ملی.
نتیجه گیری
گذار به دموکراسی نیازمند یکپارچگی اجتماعی، رهبری فراگیر و مسئولانه، و تعهد جمعی به ارزش‌های انسانی و دموکراتیک است. هدایت جامعه به سوی دموکراسی تنها در صورتی ممکن خواهد بود که همه گروههای سیاسی و اجتماعی برای ساختن آینده‌ای مشترک همکاری کنند و نظامی بر پایه عدالت، آزادی، و حقوق برابر برای همه بنا کنند.
پارسا زندی
مشاور حقوقی
*
