Sunday, Mar 9, 2025

صفحه نخست » نبرد سایه‌ها: ایران، آمریکا و بازیگران پنهان یک توافق تاریخی، بهرام فرخی

Bahram_Farokhi_2.jpgدر پیچ‌وخم تاریخ، لحظاتی سرنوشت‌ساز پدیدار می‌شوند که مسیر ملت‌ها را دگرگون می‌کنند. لحظاتی که تصمیم‌گیرندگان در برابر دو راهی‌ای سهمگین قرار می‌گیرند: اکنون، جهان نظاره‌گر چنین بزنگاهی است. آیا تهران و واشنگتن، پس از دهه‌ها خصومت، می‌توانند راهی برای آشتی و رهایی از خصومت بیابند؟ یا این‌که فرصت‌ها بار دیگر در گرداب سوءتفاهم‌ها، دشمنی‌های کهنه و بازی‌های قدرت گرفتار خواهند شد؟

آب پاکی ترامپ روی دستان اپوزیسیون برانداز و متحدانش
دونالد ترامپ، که با سیاست «فشار حداکثری» به دشمن شماره یک جمهوری اسلامی تبدیل شده بود، اکنون با نامه‌ای صریح و تهدیدآمیز، دست دوستی دراز کرده است. اما در این میان، نکته‌ای که بسیاری از مخالفان جمهوری اسلامی را در شوک فرو برد، آن بود که ترامپ آشکارا بنوعی آب پاکی را روی دست اپوزیسیون برانداز خارج از کشور بویژه سلطنت‌طلبان افراطی که کمپین‌هایی برای حمایت از او به راه انداخته بودند، ریخت.هر چند سال‌هاست که گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی، از جمله برخی اپوزیسیون در آمریکا، لابی‌های نزدیک به اسرائیل و بخشی از محافل جنگ‌طلب در واشنگتن، به امید فروپاشی حکومت ایران از طریق فشار اقتصادی و حتی مداخله‌ی نظامی، بر طبل تقابل کوبیده‌اند. اما حالا ترامپ پیام روشنی داده است: آنچه او می‌خواهد، نه تغییر رژیم بلکه تغییری در رفتار رژیم اسلامی است. این موضوع، تلویحاً به معنای پایان رؤیای برخی جریان‌های برانداز است که سال‌هاست روی مداخله‌ی مستقیم آمریکا حساب باز کرده بودند.
آنچه مسلم است که بهای هر گونه تحریم جدید و برخورد نظامی را مردم مظلوم ایران خواهند پرداخت که شرایط زندگی ناگواری را سالهاست تجربه می کنند و در نهایت هر گونه تغییر در داخل ایران رقم خواهند زد.
نقش پنهان اسرائیل؛ فشار برای تغییر رژیم یا مهار ایران؟
در این میان، اسرائیل یکی از مهم‌ترین بازیگرانی است که همواره به‌دنبال تقابل حداکثری با جمهوری اسلامی بوده است. تل‌آویو، که ایران را بزرگ‌ترین تهدید امنیتی خود در کوتاه مدت و بلند مدت می‌داند، از هیچ تلاشی برای متقاعد کردن آمریکا به اتخاذ سیاستی تهاجمی علیه تهران فروگذار نکرده است. نخست‌وزیر اسرائیل، در دوران نتانیاهو و چه در دولت‌های قبلی، همواره تأکید کرده که هرگونه توافق با ایران ،حتی اگر شامل محدودیت‌هایی برای برنامه‌ی هسته‌ای تهران باشد ، از نظر اسرائیل کافی نیست.
اسرائیل نه‌تنها به‌دنبال تحریم‌های فلج‌کننده علیه ایران بوده، بلکه از طریق عملیات‌های پنهانی، ترورها و حملات سایبری، تلاش کرده تا توانمندی‌های استراتژیک جمهوری اسلامی را تضعیف کند تا با یک حمله نظامی و ضعف دولت مرکزی به تجزیه ایران بیانجامد،در حال حاضر حضور اسراییل در آذربایجان و کردستان و بلوچستان از دید ناظران سیاسی مخفی نمانده است. با این حال، به‌نظر می‌رسد که واشنگتن، به‌ویژه در دوران ترامپ، دیگر چندان مایل نیست سیاست‌های خود را کاملاً بر اساس خواست اسرائیل تنظیم کند. اگرچه ترامپ، بیش از هر رئیس‌جمهور دیگری در آمریکا، به اسرائیل نزدیک بود، اما اکنون او به این نتیجه رسیده که درگیری با ایران، بیش از آنکه سودی داشته باشد، هزینه‌بر خواهد بود.

اما آیا اسرائیل حاضر است به‌سادگی از این سیاست کوتاه بیاید؟ تل‌آویو می‌داند که اگر تهران و واشنگتن به توافقی پایدار برسند، فشارهای بین‌المللی بر اسرائیل برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای افزایش خواهد یافت. بنابراین، ممکن است اسرائیل در ماه‌های آینده تلاش کند تا با اقدامات نظامی یا عملیات‌های خرابکارانه، روند توافق احتمالی را مختل کند.
عربستان و کشورهای خلیج فارس؛ تلاش برای مهار بحران پیش از شعله‌ور شدن جنگ
اما در مقابل اسرائیل، بازیگران دیگری نیز حضور دارند که برخلاف تل‌آویو، نه به‌دنبال جنگ، بلکه به‌دنبال راهی برای کاهش تنش‌ها هستند. عربستان سعودی، امارات متحده عربی و دیگر کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس، که در دهه‌های اخیر همواره نگران نفوذ منطقه‌ای ایران بوده‌اند، اکنون بیش از هر زمان دیگری مایل به یافتن راهی برای یک توافق پایدار هستند.
ریاض و ابوظبی می‌دانند که اگر تنش میان ایران و آمریکا به یک درگیری نظامی منجر شود، آنها اولین قربانیان واکنش‌های تلافی‌جویانه‌ی ایران خواهند بود. حملات موشکی و پهپادی حوثی‌ها به تأسیسات نفتی عربستان، که به‌عنوان متحد ایران در منطقه عمل می‌کنند، نمونه‌ی کوچکی از آن چیزی است که در صورت بروز جنگ گسترده، می‌تواند رخ دهد.
امیر نشینان جنوب خلیج فارس که از عمق استراتژیک قابل توجهی بر خوردار نیستند اولین قربانیان یک جنگ احتمالی خواهند بود.
از این رو، کشورهای عربی منطقه در ماه‌های اخیر، سیاستی متفاوت از گذشته در پیش گرفته‌اند. در حالی که در دوران اول ترامپ، ریاض و ابوظبی از سیاست فشار حداکثری علیه تهران حمایت می‌کردند، اکنون آنها در تلاشند تا از طریق دیپلماسی و مذاکرات پنهان، خود را از یک بحران بالقوه دور نگه دارند. به همین دلیل، عربستان و امارات، هم در روابط خود با ایران نرمش نشان داده‌اند و هم تلاش کرده‌اند که در مذاکرات احتمالی میان تهران و واشنگتن، نقش یک میانجی منطقه‌ای را ایفا کنند.
پوتین و بازی چندجانبه؛ ایران، آمریکا و معمای اوکراین
اما در این میان، روسیه همچنان بازیگر مهمی است که اهداف و منافع خاص خود را دنبال می‌کند. پوتین، که به‌دنبال امتیازگیری از غرب در موضوع جنگ اوکراین است، تلاش می‌کند از هرگونه مذاکره‌ای بین ایران و آمریکا به‌عنوان یک اهرم فشار استفاده کند. کرملین به‌خوبی می‌داند که کاهش تحریم‌های ایران می‌تواند بازار انرژی جهان را متعادل‌تر کند، که این برخلاف منافع اقتصادی روسیه است.
ترامپ اما به‌وضوح اعلام کرده که حاضر نیست اجازه دهد روسیه نقش واسطه را ایفا کند. او حتی تهدید به اعمال تحریم‌های جدید علیه مسکو کرده است تا اطمینان حاصل کند که پوتین نمی‌تواند از کارت ایران برای امتیازگیری در مذاکرات مربوط به اوکراین استفاده کند.
سرنوشت این نبرد در کدام میدان تعیین خواهد شد؟
اکنون، بازی دیپلماتیک میان تهران، واشنگتن، مسکو، تل‌آویو و ریاض به نقطه‌ی حساسی رسیده است. ایران می‌خواهد« بدون پذیرش فشار حداکثری و با واسطه»، به توافقی دست یابد که بتواند اقتصادش را احیا کند. آمریکا به‌دنبال مهار ایران بدون درگیر شدن در یک جنگ دیگر در خاورمیانه است. اسرائیل می‌خواهد از هرگونه توافقی که جمهوری اسلامی را تثبیت کند، جلوگیری کند. عربستان و کشورهای خلیج فارس، به‌دنبال توافقی هستند که آنها را از خطرات درگیری احتمالی دور نگه دارد. و روسیه، در تلاش است تا از این رقابت برای امتیازگیری در بحران اوکراین بهره ببرد.
اما پرسش بزرگ اینجاست: آیا ایران و آمریکا می‌توانند بدون مداخله‌ی اسرائیل و روسیه، به توافقی پایدار دست یابند؟ آیا عربستان و امارات موفق خواهند شد که از درگیری احتمالی میان تهران و تل‌آویو در امان بمانند؟
پاسخ این پرسش‌ها، در هفته‌ها و ماه‌های آینده روشن خواهد شد. اما آنچه مسلم است، این است که جهان در آستانه‌ی یکی از بزرگ‌ترین تحولات دیپلماتیک تاریخ معاصر قرار دارد. هر حرکت، هر تصمیم و هر مذاکره‌ای، می‌تواند این معادله‌ی پیچیده را به‌کلی تغییر دهد.




Copyright© 1998 - 2025 Gooya.com - سردبیر خبرنامه: [email protected] تبلیغات: [email protected] Cookie Policy