تبار شناسی تراژدی جنگ اوکراین، «نقض استقلال» قسمت سوم، محمود دلخواسته

کودتا یا انقلاب نارنجی؟

لینک قسمت اول:

https://news.gooya.com/2025/08/post-100866.php

لینک قسمت دوم:

https://news.gooya.com/2025/08/post-100983.php

« بسیاری از سیاستمداران اروپا و آمریکا، هشدار می دادند که وارد کردن اوکراین به ناتو، به جنگ داخلی منجر خواهد شد. از جمله ویلیام برنز، سفیر آمریکا در روسیه (در زمان بایدن به ریاست سازمان سیا گماشته شد) در پیام معروفی که ویکیلیکس آن را منتشر کرد، به عنوان «نه یعنی نه» به واشنگتن هشدار داد که تمامیت دستگاه سیاسی روسیه با چنین عضویتی مخالف است و اینکه:

«گسترش ناتو، به ویژه به اوکراین، همچنان برای روسیه "یک مسئله احساسی و عصبی" است، اما ملاحظات سیاست استراتژیک نیز زمینه مخالفت شدید با عضویت اوکراین و گرجستان در ناتو را فراهم می‌کند. در اوکراین، این ملاحظات شامل ترس از این است که این مسئله می‌تواند به طور بالقوه کشور را به دو بخش تقسیم کند و منجر به خشونت یا حتی، به ادعای برخی، جنگ داخلی شود که روسیه را مجبور به تصمیم‌گیری در مورد مداخله خواهد کرد.»

البته این همان چیزی بود که آمریکا نمی توانست تحمل کند و بنابر این کوچما می باید جای خود به ویکتوریوشچنکو/Viktor Yushchenko میداد که طرفدار تغییر قانون اساسی و حذف اصل بی طرفی اوکراین و به عضویت ناتو درآمدن بود. او خود را نامزد انتخابات ریاست جمهوری می کند. اما در انتخابات ریاست جمهوری، ویکتور یانوکویچ، که طرفدار ادامه سیاست کوچکما بود پیروز شد. در اینجاست که یوشچنکو نتایج انتخابات را نپذیرفت و ادعا کرد که در انتخابات تقلب رخ داده است. طرفداران نامزد شکست خورده، لباسهای نارنجی پوشیده و به طرفداری از یوشچنکو برای دو هفته دست به تظاهرات زدند و خواستار لغو نتایج انتخابات شدند. در نتیجه و با وجودی که اوکراینی های روس و روس زبان شرق اوکراین تهدید کردند که در صورت لغو نتایج انتخابات از اوکراین جدا خواهند شد، شورای عالی قضایی، انتخابات را لغو کرد و در انتخابات بعدی اعلام شد که یوشچنکو با رای 52 درصدی انتخاب شده است. این بار این یانوکویچ بود که اعلام کرد در انتخابات تقلب شده است و خواستار انتخابات دوباره شد که شورایعالی قضایی آن را نپذیرفت. (24) پیروزی یوشچنکو، صفت «انقلاب نارنجی» گرفت.

اما اطلاعات بعدی نشان داد که این یکی از اولین تجربه های سازمان سیا در انجام کودتا در شکل انقلابهای رنگین بوده است که زیر پوشش "نهادهای غیر دولتی/NGO" که بودجه و سازمان دهی آن را آمریکا بر عهده داشت انجام شد.

علت انجام این «کودتای نارنجی» این بود که بنابر قانون اساسی 1996، آوکراین کشوری بیطرف می بود و یوشچنکو این اصل را رعایت می کرد.

کمی بعد مدیرانی از سازمان سیا نقش خود را در این کودتای رنگین پذیرفتند. از جمله جیمز ووزلی، مدیر سابق سازمان سیا و رئیس سازمان «خانه آزادی/Freedom House» در مصاحبه ای به نقش اساسی سازمانهای غیر دولتی/NGO و در «کودتای نارنجی» اشاره کرد و از جمله گفت:

«نقش سازمانهای غیر دولتی و «خانه آزادی» برای کمک و بردن اکراین به طرف دموکراسی در اوکراین، اساسی بود.» (25)

روزنامه گاردین در مقاله ای در باره این کودتای رنگی نوشت:

«در حالی که دستاوردهای "انقلاب شاه بلوط" نارنجی رنگ متعلق به اوکراین است، این کمپین یک خلاقیت آمریکایی است، یک تمرین پیچیده و هوشمندانه در برندسازی غربی و بازاریابی انبوه که در چهار کشور در چهار سال گذشته برای نجات از انتخابات تقلبی و سرنگونی رژیم های ناپسند استفاده شده است.» (26)

و در مقاله دیگر با عنوان «کودتا پست- مدرن اوکراین 2004» به قلم جاناتان استیل از جمله نوشت:

«مداخله در انتخابات خارجی، تحت پوشش علاقه بی‌طرفانه به کمک به جامعه مدنی، از کودتاهای پست‌مدرن می باشد. کودتاهای مورد حمایت سازمان سیا ... منطبق با شرایط پس از فروپاشی شوروی تبدیل شده است. ابزارهای دموکراسی به صورت گزینشی برای سرنگونی دیکتاتورهای نامحبوب، پس از آماده‌سازی نامزد یا رژیم جانشین، مورد استفاده قرار می‌گیرند..» (27)

در نتیجه این کودتا، رئیس جمهور لئونید کوچما که کوشش در بی طرف نگاه داشتن اوکراین داشت جای خود را به ویکتور یوشچنکو که تمایلات شدید ضد روسی و طرفدار غرب و بخصوص آمریکا بود داد. در این رابطه بود که با وجودی که اکثریت مردم اوکراین با به عضویت ناتو در آمدن اوکراین مخالف بودند، یوشچنکو پروسه عضو ناتو شدن را شروع کرد. این در حالی بود که سنجش افکار گالوپ نشان داده بود که اکثریت مردم اوکراین تمایل به نزدیک شدن به روسیه را داشتند و مخالف عضویت در ناتو بودند. (28)

سنجش افکار در اوکراین و قبل از نشست ناتو در بوداپست نشان داده بود که فقط 10% از مردم اوکراین تمایل به روابط نزدیک با اروپا و آمریکا دارند. در حالیکه 46% از مردم اوکراین روابط نزدیک با روسیه داشتن را مهم تر می دانستند.

سنجش افکار سال 2010 پیو/PEW نیز نشان داد که نیمی از مردم اوکراین مخالف عضویت در ناتو می باشند و تنها 28 % مردم موافق عضویت در ناتو بودند. با این وجود، رئیس جمهور حاصل از کودتای نارنجی، کشور خود را به طرف عضویت در ناتو برده بود و در سال 2008 ناتو هم اعلام کرد که اوکراین و گرجستان به عضویت ناتو در خواهند آمد.

این در حالی بود که بسیاری از سیاستمداران اروپا و آمریکا، هشدار می دادند که وارد کردن اوکراین به ناتو، به جنگ داخلی منجر خواهد شد. از جمله ویلیام برنز، سفیر آمریکا در روسیه (در زمان بایدن به ریاست سازمان سیا گماشته شد) در پیام معروفی که ویکیلیکس آن را منتشر کرد، به عنوان «نه یعنی نه» به واشنگتن هشدار داد که تمامیت دستگاه سیاسی روسیه با چنین عضویتی مخالف است و اینکه:

و در نامه ای به کوندالیسا رایس وزیر خارجه خود از جمله می نویسد:

« ورود اوکراین به ناتو درخشان ترین خط قرمز برای نخبگان روسیه (نه فقط پوتین) است....من هنوز کسی را پیدا نکرده ام که اوکراین را در ناتو چیزی جز چالش مستقیم با منافع روسیه بداند.» (30)

سیاستهای ویکتور یوشچنکو در قبال ناتو و روسیه ستیزی او به اندازه ای در اوکراین با مخالفت روبرو شد که نیوزویک او را به عنوان "غیر محبوب ترین رئیس جمهور دنیا" با 2.7 درصد محبوبیت توصیف کرد. (31) در نتیجه در انتخابات ریاست جمهوری 2010 این ویکتور یانوکویچ بود که در انتخاباتی که سازمان OSCE مسئول نظارت بر انتخابات بود و آن را انتخابات آزاد و عادلانه توصیف کرد، برنده شد.(32)

انقلاب کرامت/میدان یا کودتای 2014 میدان؟

از اولین اقدامات یانوکویچ، باز گرداندن اصل راهنمای بی طرفی با بردن لایحه ای به مجلس بود. در نتیجه لایحه ای که بر اساس آن، اوکراین از عضویت در ناتو خوداری می کرد را امضا کرد. این در وضعیتی بود که تنها 20% مردم اوکراین طرفدار عضویت در ناتو بودند. (33)

کوشش یانوکویچ این بود که از موضع بی طرفی اوکراین و در مرز روسیه و اتحادیه اروپا قرار گرفتن، رقابتی بین این دو ایجاد کرده تا بهترین امتیازات را از هر دو طرف بگیرد. ولی اتحادیه اروپا این را نمی پذیرفت و با روسیه در رابطه با اوکراین، وضعیت «صفر- عدد» را ایجاد کرده بود و می خواست تمامی امتیازات را از اوکراین گرفته و هیچ امتیازی به روسیه داده نشود. این در حالی بود که اوکراین، در واقع نه یک اوکراین که حداقل دو اوکراین بود. اوکراین شرق و جنوب اوکراین که یا روسی بود و یا روس زبان و اوکراین غرب اوکراین که اوکراینی زبان بود. در هر حال، اتحادیه اروپا به یانوکویچ موافقتنامه ای را عرضه کرده بود که نه فقط اقتصادی که فرهنگی و نظامی بود و در واقع، تمامی اوکراین را در حوضه نفوذ غرب قرار می داد.(34)

عرضه این موافقتنامه، اوکراین را در وضعیت تصمیم، نه فقط در باره روابط اقتصادی که تصمیم در باره نوع تمدن خود قرار می داد. این در حالی بود که اکثر مردم شرق و جنوب، تمایل به فرهنگ روسی داشتند و اکثریت مردم غرب، تمایل به فرهنگ غرب و در عین تمایل به غرب، نمی خواستند روسیه را پشت سر بگذارند. در عین حال این موافقتنامه، هم نقض اصل بر طرفی اوکراین می بود و هم سبب تنشهای خطرناک درونی می شد و با این وجود اتحادیه اروپا روش «همه چیز یا هیچ چیز» را پیش گرفته بود. در نتیجه اوکراین و روسیه پیشنهاد جایگزین را عرضه کردند، پیشنهادی که هم نظرات اوکراین و هم روسیه و هم اتحادیه اروپا را در بر می گرفت. اما رئیس اتحادیه اروپا، خوزه مانوئل دورائو باروسو/ Jose Manuel Durao Barroso پیشنهادرا رد کرد و گفت:

«وقتی ما یک معامله دوجانبه انجام می دهیم، نیازی به توافق دوجانبه (دیگری) نداریم.... زمان حاکمیت محدود داشتن برای اروپا به پایان رسیده است» (35)

در واقع، اتحادیه اروپا همان نظر جورج بوش پسر در قبل از حمله به عراق را بیان می کرد و آن اینکه:

«شما یا با ما هستید یا با تروریست ها»(36)

به سخن دیگر، اتحادیه اروپا، با نقض اصل بی طرفی اوکراین که در قانون اساسی آن مدون شده بود. (37) و بدون در نظر گرفتن واقعیت و ترکیب جمعیتی - فرهنگی اوکراین و بدون در نظر گرفتن هشدارهای پیاپی در اینمورد که اوکراین را محکوم به چنین انتخابی کردن به جنگ داخلی منجر می شود، به اوکراین اولتیماتوم می داد که شما یا تمدن ما را انتخاب می کنید یا تمدن روسیه را.

البته اتحادیه اروپا، هیچگاه سیاستی را که در راستای سیاست آمریکا نبود را پیش نمی گرفت و در واقع در کنار ناتو، به عنوان ابزار دولت آمریکا عمل می کرد. در آمریکا نیز این نئو کانزواتیوهای وزارت خارجه بودند که حرف اول و آخر را در سیاست خارجی می زدند. یعنی سیاستمدارانی که می دیدند که برای اولین بار در تاریخ، تنها یک ابر قدرت وجود دارد و خود را تجسم سخنان مادلین آلبرایت، وزیر خارجه کلینتون می دیدند که گفته بود:

«...ما آمریکا هستیم ما ملت ضروری ( مانند خدا وجودش ضروری است) هستیم. ما پر غرور ایستاده ایم و آینده را بهتر از سایر کشورها می بینیم...»(38)

بنیاد ملی دموکراسی/ National Endowment for Democracy که سازمانی آمریکایی و وظیفه ظاهری آن رواج دموکراسی در دیگر کشورها می باشد ولی وظیفه اصلی آن، کوشش در تغییر رژیمهایی که آنها را رژیمهایی غیر دوستانه نسبت به آمریکا می دانند خیلی صریح تر علت حضور و دخالت خود و عوامل خود را در اوکراین از زبان رئیس این سازمان، کارل گریشمن، توضیح داد:

«اوکراین، بزرگترین جایزه است. .. پوتین ممکن است نه تنها در خارج از کشور، بلکه در داخل خود روسیه نیز در معرض شکست قرار گیرد. » (39)

به سخن دیگر، بقول پروفسور گلن دیسون/Glenn Diesen، هدف این بود تا از اوکراین به عنوان سر پل برای بی ثبات کردن پوتین استفاده شود.

در مقابل، روسیه دادن وام بزرگی را به اوکراین پیشنهاد کرد بدون اینکه شرط اتحادیه اروپا (یا با ما یا علیه ها ما) اتحادیه اروپا را در شروط پیشنهاد قرار دهد. در نتیجه یانوکویچ، اولتیماتوم اتحادیه اروپا را رد کرد و وام روسیه را پذیرفت. اتحادیه اروپا، تصمیم رئیس جمهور را رد کرد و کوشش کرد تا از طریق سازمانهای ظاهرا غیر دولتی و با همکاری «بنیاد ملی دموکراسی» در میدان کیف تظاهراتی را ایجاد کند. این دخالت مستقیم در امور داخلی اوکراین، گونه ای بود که دونالد تاسک، نخست وزیر لهستان (بعدا رئیس اتحادیه اروپا شد و اکنون نخست وزیر لهستان می باشد) از اتحادیه اروپا خواست که میلیونها یورو را به اوکراین فرستاده و جنبش بر علیه رئیس جمهور این کشور برانگیزد. در کل، اتحادیه اروپا علنا در اوکراین وارد مبارزه با رئیس جمهور اوکراین شد. از جمله نخست وزیر سابق بلژیک و نماینده حال اتحادیه اروپا به میدان در کیف رفت و در حضور معترضان گفت:

« امروز اتحادیه اروپا بالاخره تصمیم گرفت که قدمی قاطع بگذارد و تحریم‌ها را علیه رژیم اوکراین آغاز کند... کاری که ما می‌خواهیم انجام دهیم این است که هر هفته هیئت جدیدی از اتحادیه اروپا و احزاب اروپایی و پارلمان اروپا در محل حاضر شوند تا زمانی که شما در مبارزه خود پیروز شوید.» (40)

اما نیروی اصلی در پشت این اعتراضات دولت آمریکا بود. ویکتوریا نیولاند، معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور اروپا و اوراسیا در دسامبر 2013 و در حالی که شورش و اعتراضات در حال انجام بود فاش کرد که از سال 1991 دولت آمریکا بیش از 5 میلیارد دلار هزینه کرده است تا وضعیتی را ایجاد کند تا اوکراین:

«به آینده ای برسد که لیاقت آن را دارد.» (41)

این در زمانی بود که آمریکا ظاهرا نقش میانجی بین یانوکویچ و بست نشستگان در میدان را بازی می کرد. بست نشستگانی که از کرامات فراوان آمریکا بهره مند بودند و خورد و خوراک و امکان استراحت و سرگرمی آنها، در آن زمستان سرد، فراهم کرده بود. دخالت آمریکا و اتحادیه اروپا در امور داخلی اوکراین چنان آشکار بود که حتی ویکتوریا نیولند بین معترضان کیک پخش می کرد. (42) و درهای سفارت آمریکا را برای حمایت از معترضان باز گذاشته بود و با یانوکویچ ملاقات کرده و عنوان میکرد که با رئیس جمهور محکم (!!!) ولی واقع گرایانه صحبت کرده است. (43)

اینگونه علنا استقلال اوکراین را نقض و بر علیه رئیس جمهور منتخب اوکراین عمل می کردند. گونه ای که سیاستمداران اروپا و آمریکا یکی بعد از دیگری به اوکراین آمده و در میدان، سخنان آتشین در حمایت از طرفداران آتحادیه اروپا می زدند.

در این میان گفتگوی تلفنی ویکتوریا نیولند و سفیر آمریکا لو رفت. در این گفتگو در باره کودتایی که بر علیه رئیس جمهور یانوکویچ در حال اجراست سخن می گویند و نیولند می گوید که آرسنی یاتسنیک/َArseniy Yatsenyuk باید نخست وزیر شود و نام دیگرانی که باید بعضی مقامات دیگر را در دست گیرند ذکر می کند. (44)

این در حالیست که یانوکویچ رئیس جمهور منتخب و قانونی اوکراین است. دو هفته بعد از این گفتگو و حملات نئو نازیها، پانوکویچ با دولت خود به شرق اوکراین و منطقه روس نشین فرار می کند. آرسنی یاتسنیک نخست وزیر می شود.

حزب نئو نازی ها، اسبودا/Svoboda، که همانطور که خواهیم دید، کشتار میدان را انجام داده بود، جایزه خود را گرفته و تورچی یف/Turchynov، رئیس مجلس که حال رئیس جمهور موقت هم شده بود، چهار نفر از آنها را وارد کابینه دولت می کند. (45)

یعنی دقیقا همان برنامه آمریکا در اوکراین اجرا شده بود.

چه کسانی کشتار در میدان را مرتکب شدند؟

در فوریه 2014 طرفداران اتحادیه اروپا در میدان، شاهد ورود نئونازی ها با پرچمهای آنها بودند که نقش اصلی را در زد و خوردها بازی می کردند. در 20 فوریه 2014 به ناگهان تک تیراندازانی به جمعیت گرد آمده در میدان، از ساختمانهایی در اطراف میدان شلیک می کنند. در کل، 108 نفر تظاهر کننده و 13 پلیس کشته می شوند. رهبران اعتراضات به سرعت پلیس را متهم به کشتار می کنند. از آن زمان تا کنون، رسانه های غرب این روایت را مکرر تکرار می کنند و حتی وارد دائره المعارف بریتانیا هم می شود: (46)

این در حالیست که اکثریت زخمی شدگان در کشتار شهادت دادند که شلیک از طرف ساختمانهایی انجام شده است که در دست تظاهر کنندگان بوده است. در دادگاهی که بعد از کشتار برگزار شد، معلوم شد که تعدادی از زخمی شدگان در زمانی زخمی شدند که هنوز پلیس به محل نرسیده بود.(47)

شخصا یادم است که مستول تحقیقات پزشکی در مورد کشته شدگان، یک خانم پزشک بود. ایشان بعد از معاینه کشته و زخمی شدگان گزارش داد که تمامی آنها چه تظاهر کننده و چه پلیس با یک نوع گلوله کشته شده اند و خواستار تحقیقات عمیق شد. دولت یاتسنیک به ایشان پیشنهاد وزیر بهداشت شدن را کرد. خانم دکتر پذیرفتن مقام را منوط به انجام تحقیقات در آن مورد کرد. دولت از انجام تحقیقات خوداری و بنا بر شرط ایشان، ایشان نیز مقام وزرات را نپذیرفت. بعد از آن هیچ خبری از ایشان نتوانستم پیدا کنم.

گفتگوی تلفنی لو رفته بین کاترین اشتون/Catherin Margaret Ashton رئیس اتحادیه اروپا و نخست وزیر استونی، اورماس پائت/Urmas Paet نشان می دهد که اتحادیه اروپا می دانست که دستور کشتار میدان را کسانی دادند که در دولت بعدی وارد شدند. در این گفتگو می بینیم که اورماس پائت به اشتون می گوید:
«درک قوی و قوی تری وجود دارد که در پشت عملیات تک تیراندازان (در کشتار میدان) نه یانوکویچ (رئیس جمهور) که کسانی از دولت بعدی ائتلافی قرار داشتند.»(48)

مرحله آخر کودتا و سرنگونی یانوکویچ

روز بعد از کشتار میدان، وزرای خارجه آلمان، فرانسه و لهستان، به نمایندگی از اتحادیه اروپا با یانوکویچ ملاقات می کنند (49) و او بالاخره خواستهای اتحادیه را می پذیرد و سران اتحادیه موافقت نامه و ضمانت ادامه ریاست جمهوری تا انتخابات قانونی را امضا می کنند. با این وجود روز بعد از امضای موافقنامه، اپوزوسیون یانوکویچ با حمایت آمریکا رئیس جمهور قانونی کشور را سرنگون می کند. واکنش این سران سه کشور، نسبت به کودتا نه امضای خود را محترم شمردن که با سرعت با کودتا همراهی کردن بود. اینگونه بود که بسرعت به کیف بازگشته و برای دادن مشروعیت به کسانی که رئیس جمهور را سرنگون و او برای حفظ جان خود به روسیه پناهنده شده، دولت آنها را برسمیت می شناسند.(50) و آن را «انقلاب دموکرتیک» توصیف کردند.

جورج فریدمن/George Friedman آن را «وقیحانه ترین کودتا» توصیف کرد. چرا که آمریکا آن را از طریق جامعه مدنی و نهادهای غیر دولتی/NGO انجام داد.(51)

در میان دیگر منابع، روزنامه نیویورک تایمز نیز قرائت "آنقلاب دموکراتیک" را به چالش کشید:

«در سال 2014، ایالات متحده از یک قیام - در مراحل پایانی خود یک قیام خشونت آمیز - علیه دولت منتخب قانونی اوکراین، ویکتور یانوکویچ، اوکراین، که طرفدار روسیه بود، حمایت کرد.»(52)

این در حالی بود که بخش کوچکی از مردم اوکراین از تظاهرات میدان حمایت می کردند و بخش بسیار کوچکتری از کودتا حمایت کردند.(53) البته همانگونه که گفته شد نخست وزیر این دولت همان فردی است که در گفتگوی لو رفته، ویکتوریا نیولند به سفیر آمریکا گفته بود، یعنی آرسنی یاتسنیک.

پروفسور اوکراینی، ایوان کاچانووسکی/Ivan Katchanovski که در کانادا تدریس می کند، تحقیق خود در مورد کشتار میدان را تحت عنوان: (54)

The Maidan Massacre in Ukraine: The Mass Killing that Changed the World (Rethinking Political Violence)

ترجمه: کشتار میدان در اوکراین: کشتار جمعی که دنیا را تغییر داد (باز اندیشی خشونت سیاسی)

در این تحقیق، با استفاده از اسناد بسیار از جمله شهادت صدها نفر از شاهدان عینی در میدان، کاچائووسکی، نشان می دهد که کشتار میدان، از نوع عملیات «پرچم دروغین/false flag» بوده است. این اصطلاح به عملیاتی گفته می شود که برای بد نام کردن طرف مقابل، حمله و جنایتی انجام می شود تا به گردن طرف دیگر انداخته شود و از آن به عنوان بهانه برای سرنگونی و یا شروع جنگ استفاده شود. از نمونه های معروف آن در جنگ جهانی دوم در سال 1939 نظامیان اس اس هیتلری بودند که با پوشیدن یونیفورم نظامیان لهستانی به یک برج رادیوی آلمانی حمله کردند. اینگونه هیتلر، حمله را بهانه و به لهستان حمله کرد. پرچم دروغین میدان، آخرین نمونه از این نوع می باشد.(55)

[email protected]

رفرنسها:

(24)

https://www.britannica.com/place/Ukraine/The-Orange-Revolution-and-the-Yushchenko-presidency

(25)

https://www.rferl.org/a/1062001.html

(26)

https://www.theguardian.com/world/2004/nov/26/ukraine.usa

(27)

https://www.theguardian.com/world/2004/nov/26/ukraine.comment

(28)

https://news.gallup.com/poll/167927/crisis-ukrainians-likely-nato-threat.aspx