1) کلید گاوصندوق: او تنها کسی است که نقشه‌ی کامل دارایی‌های پنهان‌شده در خارج از کشور را در دست دارد. اعدام او به معنای از دست رفتن قطعی میلیاردها دلار بود.

2) جعبه سیاه اسرار: مهم‌تر از پول، اطلاعاتی بود که او در سینه داشت. او تمام نام‌ها، رویه‌ها و نهادهای درگیر در این شبکه‌ی پولشویی را می‌شناخت. اعدام او، امنیت بسیاری از بازیگران پشت پرده را تضمین می‌کرد. زنده نگه داشتن او، یک شمشیر داموکلس بر سر تمام شرکای سابقش است.


تهدیدهای اخیر او علیه برخی مسئولان ارشد اقتصادی، نشانه‌ی ورود به خطرناک‌ترین پرده از این درام است. زنجانی دریافته که با تشدید دوباره‌ی تحریم‌ها، نیاز سیستم به دانش و شبکه‌ی او دوباره حیاتی شده است. او اکنون از جایگاه یک «دارایی منفعل» به یک «بازیگر فعال» تبدیل شده است.

تهدیدهای او یک بلوف نیست؛ یک باج‌گیری محاسبه‌شده است. او با این کار به خالقان خود پیام می‌دهد: «شما دوباره به من نیاز دارید. یا مرا دوباره وارد بازی می‌کنید، یا همه را با افشای اسرار خود غرق خواهم کرد.» گزارش‌هایی که از فعالیت مجدد اقتصادی او به گوش می‌رسد، نشان می‌دهد که این استراتژی باج‌گیری احتمالاً در حال نتیجه دادن است.


داستان بابک زنجانی، آینه‌ی تمام‌نمای پارادوکسِ بنیادینِ هر سیستم مبتنی بر فساد است: سیستمی که برای بقای خود نیازمند دور زدن قانون است، در نهایت موجوداتی را خلق می‌کند که با استفاده از همان منطق بی‌قانونی، خودِ سیستم را به گروگان می‌گیرند. بابک زنجانی، ویروسی است که از آزمایشگاه گریخته و اکنون به بیماری مزمن و لاعلاج خالقش تبدیل شده است. او دیگر یک فرد نیست؛ او یک «وضعیت» است؛ وضعیت خطرناکی که در آن، مخلوق بر خالق خود مسلط شده و سرنوشت یک اقتصاد، به بازی یک هیولای خودساخته گره خورده است.

می‌توان استدلال کرد که داستان بابک زنجانی، فقط روایتی از گذشته نیست؛ بلکه طرح اولیه‌ی مدل بقای «دولت موریانه» در آینده است. سیستم از «آزمایش زنجانی» درس‌های بزرگی آموخته است: هم فهمیده که برای بقا در شرایط تحریم به چنین کارگزارانی نیاز دارد، و هم آموخته که یک «فرانکنشتاینِ» غیرقابل کنترل چقدر می‌تواند خطرناک باشد. بنابراین، سناریوی محتمل برای آینده، نه حذف این مدل، که «بهینه‌سازی» آن است.

یعنی تلاش کارتل برای خلق و پرورش نسل جدیدی از «بابک زنجانی»‌های وفادارتر، کنترل‌شده‌تر و گمنام‌تر که بتوانند همان کارکرد را بدون ایجاد تهدید برای خالقان خود، ایفا کنند. از این منظر، زنجانی نه یک استثنا، که یک پیشگام بود و میراث واقعی او، نه بدهی‌هایش، که «عادی‌سازی» الگوی «بسیجی اقتصادی» به عنوان یک جزء ساختاری و دائمی در اقتصاد سیاسی ایران است.


سروش سرخوش
تحلیلگر استراتژیک و روانکاو فرهنگی


لطفا جهت ارتباط با نگارنده و مطالعه سایر نوشته هایش به آدرس https://x.com/sarkhosh1341 مراجعه فرمایید.