پیامدهای کلی بر اقتصاد و زنجیره تأمین

بازگشت تحریم‌ها به معنای اعمال محدودیت‌های شدیدتر بر بخش‌های نفت، بانکداری و تجارت است. این محدودیت‌ها چند مسیر اصلی اثرگذاری بر بخش غذا دارند:

کاهش درآمدهای ارزی و تضعیف ارزش ریال: درآمد نفتی کاهش یافته و نرخ ارز جهش خواهد کرد.

تورم ساختاری: برآوردها از تشدید تورم تا حدود ۴۲٪ در سال جاری حکایت دارد.

محدودیت دسترسی به سیستم مالی جهانی: موانع بانکی و بیمه‌ای واردات کالاهای اساسی را مختل می‌کند.

این عوامل زنجیره‌ای از شوک عرضه و تقاضا ایجاد کرده و امنیت غذایی را در معرض تهدید مستقیم قرار می‌دهد.

پیامدهای خاص بر امنیت غذایی

۱. واردات کالاهای اساسی

محدودیت شدید در واردات غلات، روغن و لبنیات.

افزایش هزینه بیمه و حمل‌ونقل.

هزینه واردات نهاده‌های کشاورزی حدود ۲ تا ۳ میلیارد دلار افزایش می‌یابد.

موانع بانکی واردات را تا ۲۰-۳۰٪ کاهش می‌دهد.

۲. تولید کشاورزی داخلی

کاهش بهره‌وری به دلیل کمبود کود و سموم.

اتکای بیشتر به کشاورزی آبی و فشار بر منابع آب.

کاهش ۱۰-۱۵٪ در بهره‌وری کشاورزی و افت ۱۰٪ در تولید غلات و محصولات دامی.

۳. قیمت‌ها و دسترسی خانوارها

افزایش شدید قیمت مواد غذایی و کاهش قدرت خرید.

در تحریم‌های قبلی، قیمت غذا بیش از ۵۰٪ در سال اول افزایش یافت.

پیش‌بینی افزایش تورم خوراکی‌ها تا ۲۴٪ مازاد در دوره تحریم.

۴. صادرات و درآمدهای ارزی

کاهش صادرات محصولات کشاورزی و باغی (پسته، زعفران، شیلات).

برآورد زیان: ۷۰۰ میلیون دلار در پسته و زعفران، ۳۰۰ میلیون دلار در شیلات.

کاهش صادرات توان واردات کالاهای اساسی را محدود می‌کند.

پیامدهای خاص بر ایمنی غذایی

۱. نهاده‌های ایمن و استاندارد

کاهش واردات سموم دفع آفات و کودهای استاندارد.

جایگزینی با محصولات ارزان‌تر و کم‌کیفیت، افزایش خطر آلودگی محصولات.

۲. لجستیک، حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی

محدودیت بیمه کشتی‌ها و خدمات حمل‌ونقل، تأخیر در واردات و افزایش خطر فساد مواد غذایی.

۳. سلامت عمومی و تغذیه

افزایش قیمت‌ها خانوارها را به سمت مصرف غذاهای ارزان‌تر و کم‌مغذی سوق می‌دهد.

افزایش خطر سوءتغذیه، به‌ویژه در کودکان و سالمندان.

مطالعات نشان می‌دهد در تحریم‌های پس از ۲۰۱۸، فقر غذایی و نابرابری درآمدی افزایش یافت.

پیامدهای اجتماعی و سیاسی

افزایش ناامنی غذایی در مناطق روستایی و حاشیه‌نشین، جایی که بیش از ۲۰٪ جمعیت در معرض خطر قرار دارند.

رشد بازار سیاه غذا و کاهش شفافیت کیفی.

افزایش نارضایتی اجتماعی و فشار سیاسی از سوی مردم بر حاکمیت.

نتیجه‌گیری و پیشنهادهای سیاستی

اجرایی شدن مکانیسم ماشه امنیت و ایمنی غذایی ایران را در چهار بعد اصلی تهدید می‌کند. پیامدهای فوری شامل کاهش دسترسی به کالاهای اساسی، جهش قیمت‌ها، و افت تولید داخلی است. در میان‌مدت، تضعیف ایمنی غذایی و افت سرمایه‌گذاری کشاورزی، تاب‌آوری کشور را به‌شدت کاهش می‌دهد. سوء تغذیه اکثریت جامعه ایران از پیامدهای محتوم کاهش امنیت و ایمنی غذایی در ایران است. بدین ترتیب انتظار میرود که توانمندی نیروی کار ایران برای مشارکت در تولید و رشد پایدار اقتصادی کاهش یابد.