در سرزمینی که حقیقت با طنین باتوم پاسخ می‌گیرد، آیا هنوز می‌توان از قدرتی سخن گفت که نه از خشونت، بلکه از هم‌صدایی برمی‌خیزد؟ مقاله‌ی «آیا باز هم به ایران حمله نظامی می‌شود؟» نوشته‌ی عمادالدین باقی، اگرچه در ظاهر به تحلیل تهدید خارجی می‌پردازد، در بطن خود دغدغه‌ی مشروعیت، قدرت، و امکان مقاومت مدنی را بازتاب می‌دهد.

باقی با طرح پرسشی درباره‌ی حمله‌ی نظامی، از فضای روانی جامعه آغاز می‌کند و سپس به رفتار قدرت‌های جهانی و داخلی می‌پردازد. او از فرضیه‌ی «حمله نظامی به عنوان مکمل یک رخداد داخلی» استفاده می‌کند، نه به عنوان یک کنش مستقل. این نشان می‌دهد که باقی به پیوند میان بحران‌های داخلی و مداخلات خارجی باور دارد. در تحلیل او، «تنها کارت نجات ایران، مردم و پشتوانه‌ی ملی» است؛ گزاره‌ای که اگرچه آرمان‌گرایانه است، اما از منظر تحلیل انتقادی نیازمند شواهد تجربی و بررسی ساختاری از ظرفیت‌های اجتماعی است.

تفکر انتقادی از ما می‌خواهد پیش‌فرض‌ها را آشکار کنیم، استدلال‌ها را بسنجیم، و تناقض‌ها را شناسایی کنیم. باقی فرض می‌گیرد که مردم ایران ظرفیت مقاومت و بازسازی دارند، بی‌آنکه تحلیل کند این ظرفیت چگونه فرسوده شده یا چگونه می‌توان آن را بازسازی کرد. او از «هزینه‌نداشتن اقدامات برای افزایش سرمایه‌ی اجتماعی» سخن می‌گوید، اما در ساختاری که کنش مدنی جرم‌انگاری می‌شود، این گزاره فاقد پشتوانه‌ی تجربی است. همچنین، از یک‌سو به تهدید خارجی هشدار می‌دهد، از سوی دیگر آن را بی‌اهمیت می‌خواند. این تناقض، نشانه‌ی تردید در تحلیل است، نه اطمینان.

در تحلیل قدرت، آنچه مشروعیت می‌آفریند نه ابزار سرکوب، بلکه کنش جمعی و توافق عمومی است. قدرتی که از مشارکت می‌زاید، نه از اجبار، در دل گفت‌وگو و هم‌فکری شکل می‌گیرد. اما در ساختاری که مشارکت سرکوب می‌شود، چنین قدرتی چگونه ممکن است؟ در ایران، خشونت نه فقط ابزار کنترل، بلکه جایگزین قدرت مشروع شده است. از سوی دیگر، رضایت عمومی نه از آگاهی، بلکه از مهندسی ذهن‌ها حاصل می‌شود؛ از طریق نهادهای دینی، رسانه‌های رسمی، و نظام آموزشی که حقیقت را به روایت رسمی تقلیل می‌دهند. در چنین وضعیتی، روشنفکران اگر بخواهند نقش خود را ایفا کنند، باید نه فقط اخلاقی سخن بگویند، بلکه ساختار را به چالش بکشند. باید از دل مردم برخیزند، زبان آن‌ها را بفهمند، و بتوانند سازمان‌دهی کنند. مقاله‌ی باقی، اگرچه اخلاقی است، اما در سطح سازمان‌دهی و ساختار، خاموش می‌ماند.