استراتژی مسکو، «جلوگیری از فروپاشی» نیست، بلکه «مدیریت گذار پس از فروپاشی» است. آن‌ها نمی‌خواهند سناریوی آشوبناک یلتسین (که کنترل را از دست امنیتی‌ها خارج کرد) در ایران تکرار شود. هدف آن‌ها، پرش از روی مرحله‌ی آشوب و رساندن ایران مستقیماً به مرحله‌ی نهایی خودشان است: یک دیکتاتوری امنیتی باثبات، عملگرا، و متحد مسکو (مدل پوتین).

بنابراین، مسکو به دنبال مهره‌های سوخته‌ی اصلاح‌طلب (گورباچف) یا پوپولیست‌های منتقد (یلتسین) نیست. آن‌ها در حال رصد کردن و سرمایه‌گذاری روی «آرکی‌تایپ (کهن‌الگوی) پوتین ایرانی» هستند.

مشخصات این آرکی‌تایپ:

- ریشه‌ی پادگانی: باید از دل سپاه و نهادهای امنیتی آمده باشد.

- عملگرایی اقتصادی: باید ایدئولوژی اسلامی را در باطن کنار گذاشته و زبان «کارتل اقتصادی» را بفهمد.

- قدرت تکنوکراتیک: باید توانایی مدیریت یک دولت مرکزی قدرتمند را داشته باشد (پروفایل چهره‌هایی مانند قالیباف یا فرماندهان قرارگاه‌های اقتصادی سپاه).

هدف روس‌ها مشخص است: تغییر روبنای ایدئولوژیک، اما حفظ (و تقویت) زیربنای امنیتی (پادگان) که حافظ منافع روسیه باشد.

کابوس پادگان (مدیریت متغیر پهلوی)

اگر همه‌چیز طبق سناریوی پادگان و پوتین پیش می‌رفت، ما باید به سمت یک «حکومت نظامی سکولار روسی‌پسند» می‌رفتیم. اما یک متغیر، محاسبات را «پیچیده» کرده است: حافظه‌ی تاریخی و فاکتور پهلوی. دستگاه تحلیلی کرملین، که خود استاد «مهندسی گذار» و مدیریت «انقلاب‌های رنگی» است، این حافظه‌ی تاریخی را به عنوان «متغیر تهدید اصلی» شناسایی کرده است.

استراتژی مسکو، «مدیریت فعالانه در جهت خنثی‌سازی» آن است. آن‌ها می‌دانند که در روسیه، مردم پس از سقوط کمونیسم، بین «بد» (رکود) و «بدتر» (آشوب یلتسین) گیر کرده و نهایتاً به «پوتین» (ثبات امنیتی) رضایت دادند. اما در ایران، «خاطره‌ی ملموس» رفاه و توسعه، نوستالژی نظم، سکولاریسم نسبی، و غرور ملی دوران پیش از انقلاب، یک «آلترناتیو پارادایمیک» قدرتمند و رقیب مستقیم برای «گذار روسی» (حکومت نظامی سکولار) ایجاد می‌کند.

بنابراین، ترس پادگان و استراتژی روسیه در این نقطه همگرا می‌شود: «گذار روسی» تنها در صورتی موفق خواهد بود که «پارادایم پهلوی» پیشاپیش تخریب، بی‌اعتبار یا مهار شده باشد. این «حافظه‌ی تاریخی»، بزرگترین مانعی است که اجازه نمی‌دهد پادگان با اطمینان، زیر دیگ تغییر کنترل‌شده را روشن کند. آن‌ها می‌دانند آتشی که برمی‌خیزد، ممکن است به جای حرکت به سمت «پوتین ایرانی»، به سمت این «حافظه‌ی تاریخی» بازگردد و ائتلاف پادگان-کرملین را با هم بسوزاند.

این همان «تله‌ی راهبردی» است که پادگان و کرملین در آن گیر افتاده‌اند. آن‌ها با یک «صورت‌مسئله‌ی تاکتیکی» (حذف شاهزاده) روبرو نیستند، بلکه با یک «کابوس راهبردی» (حذف یک حافظه‌ی تاریخی) مواجه‌اند. «شخص» شاهزاده صرفاً «حامل زنده» و کانون تمرکز این پارادایم است؛ او را می‌توان مهار، بی‌اعتبار یا حذف فیزیکی کرد. اما «پارادایم»، یک ایده‌ی غیرشخصی است که در حافظه‌ی جمعی ملت ته‌نشین شده است. شما نمی‌توانید «نوستالژی» را ترور کنید. هرگونه حذف «حامل»، نه تنها «پارادایم» را نابود نمی‌کند، بلکه آن را از یک «خاطره» به یک «آرمان خونین» و یک «شبح انتقام‌جو» تبدیل می‌کند--و آن را هزاران بار مهارنشدنی‌تر می‌سازد.

خلاء سیاسی و برخورد عریان

برآیند وضعیت چیست؟

- خلاء سیاسی مطلق: سیستم با حذف «اصلاح‌طلبان» (مرگ نیروهای میانی) و سوزاندن «پزشکیان» (سوپاپ اطمینان)، آخرین ضربه‌گیرهای خود را نابود کرده است.

- جامعه‌ی اتمیزه: استراتژی «رکود مدیریت‌شده»، مردم را چنان درگیر بقا کرده که جامعه مدنی مضمحل شده است.

- برخورد نهایی: با توجه به اینکه سیستم «فلج» شده (تیغ ماهی) و راه «گذار کنترل‌شده» (سناریوی روسی) توسط «متغیر مهار نشدنی پهلوی» مسدود شده است، «محتمل ترین سناریو» ادامه‌ی این فرسایش دردناک است تا لحظه‌ای که یک «شوک» (مرگ رهبر، قحطی، یا جنگ)، پوسته را بشکند. در آن لحظه، چون هیچ نیروی میانی و هیچ سوپاپ اطمینانی وجود ندارد، ما شاهد یک برخورد مستقیم، بدون واسطه و عریان میان «ملت جان‌به‌لب‌رسیده» و «ائتلاف پادگان-کرملین» خواهیم بود. این، پایان «رکود» و آغاز «توفان» است.


سروش سرخوش
تحلیلگر استراتژیک و روانکاو فرهنگی



لطفا جهت ارتباط با نگارنده و مطالعه سایر نوشته هایش به آدرس https://x.com/sarkhosh1341 مراجعه فرمایید. خواندن مجموعه ی آثار در کنار هم، به درک بیشتر و بهتر خوانندگان محترم کمک می کن