بهمن نصیری با «تغییر تابعیت» از سال ۱۴۰۱ برای کشور آذربایجان در رقابت‌های بین‌المللی شرکت کرد. همانند «صباح شریعتی» و «سامان طهماسبی» در کشتی فرنگی یا «مهدی خدابخشی» و «محمد باقری‌معتمد» در تکواندو و «علی قربانی» در فوتبال. هر ۵ نفر در سال‌های گذشته با تغییر تابعیت برای آذربایجان در رقابت‌های اروپایی و جهانی شرکت کرده بودند.

خیل عظیم‌تری از ورزشکاران ایرانی در رشته‌های تکواندو، فوتبال، شطرنج، کاراته، شنا، قایقرانی، هندبال، جودو و بوکس به کشورهای اروپایی و آمریکا «پناهنده» شده‌اند؛ شمار آن‌ها از ۶۵ نفر بالاتر است، به شکلی که از ۳۷ ورزشکار پناهنده‌ای که از ۱۱ کشور مختلف «تیم پناهندگان المپیک» را در رقابت‌های المپیک ۲۰۲۴ شرکت کردند، ۱۴ ورزشکار ایرانی بودند؛ سهمی بیش از کشورهای جنگ زده.

تغییر تابعیت و پناهندگی، دو فرایند متفاوت با دو ماهیت حقوقی متفاوت هستند.

«تغییر تابعیت» یعنی ورزشکار، از مسیرهای درج شده در قوانین بین‌المللی مهاجرتی یا ورزشی، شهروندی یا دست‌کم تابعیت ورزشی کشور مقصد را گرفته و برای آن کشور، در رقابت‌های بین‌المللی شرکت کند. بسیاری از این ورزشکاران از جمله کشتی‌گیرها و تکواندوکارهایی که تابعیت آذربایجان را به دست می‌آوردند، در ایران زندگی و تمرین می‌کردند.

«پناهندگی» اما یعنی ورزشکار به «کشور امن» اعلام می‌کند که در کشور خود به‌دلیل عقاید مذهبی، هویت جنسی، یا شرایط و فعالیت‌های سیاسی، امنیت جانی ندارد و از این کشور تقاضای حمایت بین‌المللی می‌کند.

ورزشکاری که تابعیتش را تغییر می‌دهد، با یک قرارداد کاری، به اقامت و گذرنامه آن کشور می‌رسد. ورزشکاری که اعلام پناهندگی کرده ابتدا باید دوران انتظارش برای گرفتن پاسخ پناهندگی بگذرد و در دورانی بلند مدت و نامعلوم، گذرنامه و اقامت کشور مقصد را دریافت کند.

ورزشکار با تغییر تابعیت می‌تواند بلامانع به ایران سفر کند، اما ورزشکار پناهنده نه تنها در صورت بازگشت به ایران اقامت پناهندگی‌اش را برای همیشه از دست خواهد داد که در خطر بازداشت از سوی نهادهای امنیتی نیز قرار می‌گیرد.

از پناهندگی عاطفه احمدی چه می‌دانیم؟

رسانه‌های ایران بازگشت بهمن نصیری به کشور پس از سه سال رقابت برای آذربایجان را با بازگشت عاطفه احمدی ملی‌پوش سابق اسکی زنان ایران از آلمان مقایسه کرده‌اند.

عاطفه احمدی ۸بهمن۱۴۰۱ به کشور آلمان پناهنده شد. «ایران اینترنشنال» در خبری اختصاصی اعلام کرد که خانم احمدی پرچمدار ایران در رقابت‌های المپیک زمستانی ۲۰۲۲ پکن به کشور آلمان اعلام پناهندگی کرده و روزنامه «خبرورزشی» هم مدعی شد که از یک هفته قبل در فدراسیون اسکی اخباری در مورد احتمال پناهندگی عاطفه احمدی به گوش می‌رسید.

اما هم‌زمان با اعلام پناهندگی عاطفه احمدی در آلمان، برخی از هم‌تیمی‌های او و حتی برخی از ورزشکاران پناهنده در کشورهای اروپایی، این اقدام خانم احمدی را «غیرطبیعی» دانسته و مدعی شده بودند که با توجه به سوابق خانواده پدری او در سپاه پاسداران و پست‌های او در فدراسیون اسکی ایران، این پناهندگی از سوی دستگاه‌های اطلاعاتی حکومت «برنامه‌ریزی» شده بود.

سیل بالای پناهندگی ورزشکاران در روزها و هفته‌های پس از خیزش انقلابی مردم ایران پس از قتل حکومتی «مهسا (ژینا) امینی»، برای برخی ورزشکاران این تصویر را شکل می‌داد که شاید دستگاه‌های حکومتی با اعزام برخی ورزشکاران به کشورهای اروپایی به عنوان پناهنده، در پی نفوذ میان این ورزشکارانی هستند که به صورت واقعی درخواست پناهندگی داده‌اند.

عاطفه احمدی که خبر پناهندگی‌اش را اولین بار به صورت اختصاصی به رسانه ایران اینترنشنال داده بود، به محض بازگشت به ایران مقابل دوربین صداوسیمای جمهوری اسلامی نشست و مدعی شد که هر ورزشکار ایرانی که به کشورهای غربی پناهنده شده، باید با این شبکه تلویزیونی مخالف جمهوری اسلامی مصاحبه کرده باشد. ادعای او از نظر حقوقی غیر واقعی و از نظر تجربی، غیرعقلانی به نظر می‌رسد.

روزنامه «همشهری» وابسته به شهرداری تهران نیز در بازتاب این صحبت‌های عاطفه احمدی نوشت: «دختر برفی ایران از پشت‌پرده‌ سناریوی شبکه اینترنشنال، دروغ بودن وعده‌ی «فرش قرمز» و واقعیت‌های تلخ پناهندگی گفت.»

این در حالی است که شوربختانه، کشورهای اروپایی و آمریکا برای شهروندان یا ورزشکاران ایرانی «فرش قرمزی» پهن نکرده‌اند و این ورزشکاران که زیر فشارهای حکومت قرار گرفته‌اند، با قبول شرایط دشوار پناهندگی و زندگی پناهجویی، مجبور به ترک وطن‌شان شده‌اند.

حکومت چگونه برای ورزشکاران پناهنده دام پهن می‌کند؟

رسانه‌های نزدیک به سپاه و حکومت در حال آرایش تصویری از «ایران امن برای ورزشکاران» هستند. تصویری که نشان می‌دهد در کمتر از یک هفته دو ورزشکار به ایران بازگشتند.

برخی از ورزشکاران، داوران و حتی مربیان ایرانی که طی سال‌های اخیر به کشورهای اروپایی اعلام پناهندگی کرده‌اند در ماه‌های گذشته به «ایران وایر» گفته بودند که تماس‌هایی از ایران برای جلب رضایت‌شان جهت بازگشت به کشور داشته‌اند.

وعده مشترکی که به تمامی آن‌ها داده شده، «امان نامه از سوی رهبر» و «مورد استقبال قرار گرفتن» از سوی «محمود خسروی‌وفا» رییس کمیته المپیک جمهوری اسلامی در فرودگاه «خمینی» است.

شاید بازخوانی متنی که عاطفه احمدی در پست اینستاگرام خود برای انتشار خبر بازگشتش به ایران نوشت و از «علی خامنه‌ای» رهبر جمهوری اسلامی تشکر کرد، این ادعای ورزشکاران پناهنده ایرانی در اروپا را بیشتر به حقیقت نزدیک کند. عاطفه احمدی نوشته است: «با حمایت و کمک‌های مقام معظم رهبری به کانون گرم خانواده برگشتم.»