۴. کنترل فرهنگی، آموزشی و ایدئولوژیک

فرهنگ و آموزش در ایران شدیداً تحت سیطره دولت است. ممیزی کتاب و فیلم، سیاست‌گذاری رسانه، قوانین پوشش، کنترل تاریخ‌نگاری رسمی و حذف روایت‌های غیررسمی بخشی از این سازوکارند.

ریشه‌های اقتباسی

• چین مائو: انقلاب فرهنگی مبتنی بر بازنویسی تاریخ، پاکسازی دانشگاه‌ها و تحمیل ایدئولوژی بود. سیاست‌های فرهنگی ایران شباهت زیادی به این مدل دارد.

• آلمان نازی: تولید هنر و تاریخ رسمی و ممنوع‌کردن روایت‌های رقیب. ایران نیز روایت واحدی از انقلاب، جنگ و هویت ملی ارائه می‌دهد.

• عربستان سعودی (پیش از اصلاحات): کنترل سبک زندگی بر اساس تفسیر رسمی مذهبی. این الگو در سیاست‌های پوشش و محدودیت‌های اجتماعی ایران دیده می‌شود.

این سیاست‌ها هویت‌سازی ایدئولوژیک و جلوگیری از تکثر فرهنگی را هدف گرفته‌اند.

۵. کنترل اقتصادی به‌عنوان ابزار سیاسی

اقتصاد در ایران تا حد زیادی دولتی و شبه‌دولتی است و بسیاری از منابع اقتصادی در دست نهادهای وابسته به قدرت قرار دارند. این امر علاوه بر پیامدهای اقتصادی، کارکرد سیاسی مهمی دارد.

ریشه‌های اقتباسی

• شوروی: دولت با مالکیت کامل اقتصاد، مردم را وابسته نگه می‌داشت. در ایران نیز بسیاری از فرصت‌های اقتصادی از طریق مجوزها و رانت‌ها کنترل می‌شوند.

• عراق و لیبی: استفاده از درآمد نفت برای جذب وفاداری سیاسی. ایران نیز از مدل مشابهی بهره می‌گیرد.

• چین پیش از اصلاحات: محدودیت شدید بخش خصوصی و کنترل دولت بر تولید. بسیاری از ابعاد اقتصاد ایران با این دوره مشابه است.

هدف اصلی این مدل، جلوگیری از شکل‌گیری طبقات مستقل اقتصادی است.

۶. بحران‌سازی و دشمن‌سازی دائمی

یکی دیگر از ابزارهای اصلی اقتدارگرایی، بزرگ‌نمایی تهدیدها و ایجاد دشمن دائمی است. جمهوری اسلامی با مفاهیمی مانند «نفوذ»، «تهاجم فرهنگی»، «جنگ نرم» و «تهدید خارجی» فضای اضطرار دائمی ایجاد می‌کند.

ریشه‌های اقتباسی

• کره شمالی: تهدیدسازی خارجی برای توجیه سرکوب داخلی.

• شوروی: روایت جاسوسان خارجی برای توجیه امنیتی‌کردن سیاست.

• آلمان نازی: ساختن دشمن داخلی و خارجی برای انسجام‌بخشی به جامعه.

این سیاست در ایران نیز با هدف مشروعیت‌سازی اقدامات امنیتی و سرکوب به کار می‌رود.

جمع‌بندی

روش‌های اعمال دیکتاتوری در جمهوری اسلامی ترکیبی پیچیده از الگوهای اقتدارگرایی تاریخی و معاصر است. دستگاه امنیتی چندلایه از شوروی، کنترل اینترنت از چین، شبکه‌های نظارتی از آلمان شرقی و کوبا، کنترل فرهنگی از نازی‌ها و چین مائو، و مدل اقتصادی از رژیم‌های رانتیر نفتی اقتباس شده‌اند. نتیجه، ساختاری است که هدف اصلی آن جلوگیری از سازمان‌یابی جامعه و حفظ تمرکز قدرت در دست نهادهای حاکم است.

رفرنس‌های علمی

1. Linz, Juan J. Totalitarian and Authoritarian Regimes. Lynne Rienner Publishers, 2000.

2. Levitsky, Steven & Way, Lucan. Competitive Authoritarianism: Hybrid Regimes after the Cold War. Cambridge University Press, 2010.

3. Arendt, Hannah. The Origins of Totalitarianism. Harcourt, 1951.

4. Svolik, Milan. The Politics of Authoritarian Rule. Cambridge University Press, 2012.

5. Chehabi, H. E., & Linz, Juan J. Sultanistic Regimes. Johns Hopkins University Press, 1998.

6. Abrahamian, Ervand. A History of Modern Iran. Cambridge University Press, 2008.

7. Keddie, Nikki R. Modern Iran: Roots and Results of Revolution. Yale University Press, 2003.

8. Alamdari, Kazem. "The Power Structure of the Islamic Republic of Iran." Third World Quarterly, vol. 26, no. 4-5, 2005.

9. Sadjadpour, Karim. Reading Khamenei: The World View of Iran's Most Powerful Leader. Carnegie Endowment, 2009.

10. Gheissari, Ali & Nasr, Vali. Democracy in Iran: History and the Quest for Liberty. Oxford University Press, 2006.